12.Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысының табиғаты, қызметтері

ШРС қаржысы біріңғай қаржы жүйесінің бөлігі және айрықша сферасы болып табылады. Оның орталықтандырылмаған бөлігін құрайды, материалдық және материалдық емес игіліктер жасалатын және елдің қаржы ресурстарын негізгі бөлігі қалыптасатын қоғамдық өндірістің басты буынына қызмет көрсетеді.

ШРС қаржысы екі функция атқарады:бөлу және бақылау.Бөлу-өндіру мен тұтыну арасындағы байланыстырушы буын.Табыстың бір бөлігі қайта бөлу ретінде орталықтандырылған қорларға мем\к бюдж\ке, бюдж\е тыс қорларға түседі,ал қалған бөлігі еңбекке ақы төлеуге,әлеу\к мұқтаждарға,өндірісті кеңейту ж\е дамыту жөніндегі шығындарды қаржыландыруға шаруаш\ң қарамағында қалады. Бақылау-кәсіпорын эк\да маңызды рөл атқарады: есепсіз ж\е бақылаусыз шаруаш\қ жүргізуге болмайды.Ақшамен бақылау тек ШЖС\ң ішінде ғана емес,сонымен бірге оның басқа суб\мен, жоғарғы ұйымдармен ж\е қаржы кредит мекемелерімен өзара қарым\қатынастарында да жүзеге асырылады.ШРС қаржысының белгілері: қаржылық қатынастардың көп қырлылығы,нысандары мен мақсаттарының сан алуандығы. Өндірістік құралдардың капиталдың міндеті болуы және оларды қалыптастыру мен кқбейту.Жоғары белсенділік,кәсіпорынның шаруашылық қызметтің барлық жағынан әсер ету мүмкіндігі.Қаржы жүйесінің әр буыны өз кезегінде буыншыларға бөлінеді.Қаржы жүйесін құрайтын жеке элементтердің орны мен ролі бірдей емес.

13.Шаруашылық жүргізуші субъектілер қаржысының негізгі белгілері

8. ШЖС қаржысы - қаржы жүйесінің орталықтандырылмаған бөлігі. ШЖС қаржысы өнім өндіріп, сату негізінде ақшалай табыстарды, қорларды қорланымды жасаумен, бөлумен және пайдаланумен байланысты экономикалық қатынастар. Ақшалай табыстар мен қорланымдар өнімді, жұмысты қызметтерді өткізуден түсетін түсім ақша кәсіаорынның таза және жалпы табыстары. ШЖС қаржысы-қаржы категориясынан туындайтын өзіндік категорияның бірі,сондықтан бұл категория қаржы категориясы сияқты бөлу және бақылау функцияларын орындайды.

9. ШЖС ерекше белгілері: 1. Қаржы қатынастарының көпқырлылығы,яғни олардың нысандары мен мақсаттарының әртүрлілігі. 2. Өндірістік құралдардың капиталдың міндетті болуы. 3. Жоғары белсенділік шаруашылық қызметтің барлық жағына әсер ету мүмкіндігі. 4. ШЖС қаржысы бүкіл қаржы жүйесінің айқындаушы негізі болып табылады.

10. Сыныптамасы: 1.Қызметтің сферасы б/ша: материалдық және маиериалдық емес. 2. Өндірістің түрлері б/ша: тауар өндірушілер жұмысты атқарушылар; қызмет көрсетуші тұлғалар. 3. ШЖС қызметінің сипаты б/ша: коммерциялық; Ком.емес. 4. Меншік нысандары б/ша: мемлекеттік; жеке; қоғамдық ұйымдар меншігі; шетелдік субъектілер меншігі; аралас. 5. Ұйымдық құқықтық түрлері б/ша: 1) шар-қ серіктестіктер: толық сер, ЖШС, АҚ, ҚЖБС, сенім серіктестігі. 2) Шаруашылық жүргізу құқындағы мемлекеттік: жедел басқару құқығы,еншілес,қазыналық. 3).қоғамдық ұйымдар: қоғамдық бірлестіктер, қоғ.ұйымдар, қоғ.қорлар.

14.Негізгі ұйымдық-құқықтық нысандарының шаруашылық жүргізуші субъектілері қаржысының ерекшеліктері

шаруашылық жүргізуші субъектілер табыс алу мақсатында құрылады. Ком\лық кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржысы деп өндірістік капиталдарды қалыптастыру, өнім өндіріп, оны өткізу, меншікті қаржы ресурстарын жасау, қаржыландырудың сыртқы көздерін тарту, оларды бөлу ж\е пайдалану үдерісіндегі эко\лық қатынастарды айтады. Ком\лық кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржысын ұйымдастыру белгілі бір қағидаларға негізделген, олардың қатарына мыналар жатады: 1)ком\лық (шаруашылық) есеп–шаруашылық жүргізуші субъектілердің шаруашылық қаржылық қызметін жүргізудің негізге алынатын қағидасы ж\е басты әдісі. Ком\лық есептің айқындаушы қағидасы өзін-өзі өтеушілік пен өзін-өзі қаржыландру б.т. Өзін-өзі өтеушілік – шаруашылық жүргізудің қалаушы қағидасы, ол кәсіпорынның өз өнімін өткізуден түсетін түсім ақша есебінен оны өндіру ж\е жеткізілім жөніндегі бүкіл шығындарды өтеуді білдіреді. Өзін-өзі қаржыландыру – нарықтық эко\а жағдайында кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің табысты болуының міндетті шарты. Өзін-өзі қаржыландыру кәсіпорындардың толық қаржы дербестігімен ж\е жауапкершілігімен тығыз б\ты. Қаржылық жауапкершілік пен мүдделік–бір үдерістің–шаруашылық жүргізудің тиімділігін арттырудың ынталандырмаларын жасау мен іске асыру үдерісінің екі жағы. 2)Жоспарлылық қағидасы ШЖС\дің қаржылық қызметі өндірістің мақсаттарына, міндеттеріне, оларға жетудің белгіленген әдістеріне жетудің дәйектілігі мен мезгіліне қарай оның параметрлерін есептеу арқылы алдын ала қарастырылатынын білдіреді.3)ШЖС\лер меншігінің барлық нысандарының теңдігі қағидаты қатынастардың тұрақтылығы мен меншіктің түрлі нысандары – мем\тік, жеке меншік, шетел мем\терінің ж\е олардың заңи ұйымдары мен азаматтарының, халықаралық ұйымдардың нысандары дамуының мем.кепілдігінде жүзеге асырылады.4)ШЖС\лер қаржысын ұйымдастырудың қажетті қағидасы – басқарудың барлық деңгейлеріндегі қаржы резервтерінің болуы. Қаржы резервтері әр түрлі әдістермен өндірістік ж\е әлеуметтік қорлардың мөлшеріне пайызбен, пайда н\е табыстан тұрақты нормативтер б\ша аударымдар арқылы жасалуы мүмкін.