7. Қаржы механизмінің мазмұны мен құрылымы

Қаржы механизмі-экономикалық және әлеуметтік даму үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында қоғам қолданатын қаржылық қатынастарды ұйымдастыру нысандарының, қаржы ресурстарын қалыптастырып, пайдалану әдістерінің жиынтығы.Ол қаржылық қатынастарды ұйымдастырудың түрлерін, нысандарын және әдістерін, оларды сан жағынан анықтаудың амалдарын кіріктіреді.Қаржы механизмі арқылы шаруашылық жүргізудің түрлі деңгейлерінде және қызмет сфераларында экономикалық әлеуметтік дамудың мемлекеттік бағдарламаларын орындау үшін мақсатты ақша қорлары мен ақша қорланымдарын қалыптастыру және пайдалану жөніндегі қаржылық қатынастары басқарылады.Қаржы механизмі мемлекет белгіленген қаржы шараларын нақтылы, атаулы, нақтылы нәтижелерде- барлық деңгейлерде және қоғамдық-экономикалық сфераларда қоғамдық өнімнің, материалдық емес игіліктердің, қызметтердің және құндылықтардың барлық толып жатқан элементтері құнының құрамына кіретін қаржы ресурстарының ұдайы жаңғыртылуында іске асырылады.Механизм-бұл ақшалай табыстар мен қорларды қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты болатын қаржылық қатынастар көрінісінің түрлері, нысандары және әдістері.Қаржы механизміне тән ішкі құрылымы бар.Қоғамдық шаруашылықтың жеке бөлімдерінің ерекшеліктеріне қарай және қаржылық қатынастардың сфералары мен буындары бөлінуінің негізінде қаржы механизмі шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы механизиі, мемлекет қаржысының механизмі, сақтық механизмі болып бөлінеді. Бұл сфералардың әрқайсысы жеке құрылымдық буындары қамтиды.Мысалы, мемлекет қаржысының механизмі бюджеттік механизм, бюджеттен тыс қорлар механизмі, мелекеттік кредит механизмі болып бөлінеді.Бюджеттік механизм республикалық бюджеттің механизмі мен жергілікті бюджеттердің механизмінен тұрады. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы механизмінің құрылымына: қаржы әдістері, қаржы тұтқалары, құқықтық, нормативтік және ақпараттық қамтамасыз ету кіреді. Аумақтық бөлініске сәйкес республиканың, биліктің жергілікті орггандарының қаржы механизмі деп бөлуге болады.Қаржы механизмінің құрылымында мынандай функциялық буындары бөледі:1)қаржы ресурстарын жұмылдыру 2)қаржыландыру 3)ынталандыру және басқалары.Қаржы механизмінің құрылымы қаржылық қатынастарды топтастыру тұрғысынан қаржы жүйесін бейнелеп көрсетеді.

8.Қаржылық жоспарлаудың объектісі, мақсаты, міндеттері мен қағидаттары

Қаржылық жоспарлау – бұл қаржы жоспарларын әзірлеу, қаралған мерзімде оларды орындау, белгіленген мақсаттарға жетуге бағытталған үдеріс. Жоспарлау қаржы саясаты құралдарының бірі болып табылады. Қ.ж\дың объектісі шаруашылық жүргізуші субъектілері мен мемлекеттің қаржылық қызметі, ал қорытынды нәтижесі қаржы жоспарлары мен қаржыландырудың жеке жоспарларынан бастап мемлекеттің жиынтық қаржы жоспарына дейінгі қаржы жоспарларын жасау б.т. Қ.ж\дың мақсаты – шаруашылық субъектілерн шар\лық жүйесінің пропорционалдығы мен тепе теңдігіне жұмылдыратын ж\е қолданылатын қаржы ресурстарының ұдайы өндірісінің материалдық заттай элементтеріне сәйкестігі арқылы қол жеткізу. Қ.ж\дың міндеті қаржы саясатымен анықталады. Олар:1)қаржылық тапсырмаларды орындау үшін қажетті ақша құралдары мен көздерінің көлемін анықтау;2)кірістерді өсірудің, шығыстарды үнемдеудің резервтерін анықтау;3)орталықтандырылған ж\е орт\маған қорлар арасында қаражаттарды тиімді бөлу. Қ.ж\дың негізгі қағидалары:1)орт\ған ж\е орт\маған әдістердің үйлесуі. Бұл қаржы жоспарларын жасағанда екі негіздің – орт\ған қ.ж\дың жергілікті бастаманы барынша дамытумен етене ұштасуын білдіреді.2)бірлік қағидаты қ.ж\дың эко\лық ж\е әлеу\тік жоспарлаумен тығыз өзара байланысы мен өзара тәуелділігінде көрінеді.3)үздіксіздік қағидаты перспективалық ж\е жылдық қаржы жоспарларының тығыз үйлесуін шамалайды. Қ.ж\дың әдістері: экстраполяция, нормативтік, бағдарламалық-мақсатты, баланстық, сараптық бағалаулар, эко\лық-математикалық.

9.Қаржы жоспарларының негізгі түрлері, олардың сипаттамасы.

Қаржылық жоспарлау – бұл қаржы жоспарларын әзірлеу,қаралған мерзімде оларды орындау, белгіленген мақсаттарға жетуге бағытталған үдеріс.Жоспарлау басқарудың элементі ретінде қаржы саясаты құралдарының бірі б/т.Қаржылық жоспарлаудың көмегімен белгіленетін болжамдар нақтыланады,нақтылы жолдар, көрсеткіштер, өзара үйлесілген міндеттер, оларды іске асырудың дәйектілігі, сондай-ақ таңдалынған мақсатқа жетуге көмектесетін әдістер анықталады.Қаржылық жоспарлаудың объектісі ШЖС-лері мен мем/ң қаржылық қызметі,ал қорытынды нәтижесі қаржы жоспарлары мен қаржыландырудың жеке жоспарларынан бастап мем/ң жиынтық қаржы жоспарына дейінгі қаржы жоспарларын жасау б/т.Әрбір жоспарда белгілі бір мерзімге белгіленген кірістер мен шығыстар,қаржы ж/е кредит жүйелерінің буындары мен байланыстары анықталады.Қаржылық жоспарлаудың нақтылы міндеттері қаржы саясатынмен айқындалады: жоспарлы тапсырмаларды орындауға қажетті ақшаның көлемі мен олардың көздерін анықтау; кірістерді өсірудың, шығыстарды үнемдеудің резервтерін анықтау; орт/лған ж/е орт/маған қорлар арасында қаражаттарды бөлуде оңтайлы үйлесімдерді белгілеу ж/е басқалары.Қаржылық жоспарлаудың мазмұны ақшалай табыстар мен қорланымдарды жасау,бөлу ж/е қайта бөлуді эк/қ үдерістермен оңтайландырудың күні бұрын анықталған мүмкіндік ретінде көрінеді және осының негізінде орт/ған ж/е орт/лмаған ақша қорларын қалыптастыру ж/е пайдалану.Қаржылық жоспарлау экономиканы ж/е оның буындарын басқарудың аса маңызды функциясы б/т.