79.Эссе. «Өндірістің тиімділігін жоғарлатуда қаржының рөлі»

 Экономикалық өсуді жеделдетудің және өндірістің тиімділігін арттырудың басты факторы - жоғары өнімді еңбекке уәждеме жасау, белсенді еңбекке экономикалық ынталандыру. Қазақстанда экономикалық реформаларды жедел жүргізу нәтижесінде өндірістің барлық факторы ырықтандырылды, тиімділікті көтеруге бағытталған ынталандыру уәждемелері де жүргізіліп келеді.

Қоғамдық  өндірістің  тиімділігін  жоғарылататын, оның  жоғары  тиімділігін  қамтамасыз  ететін  маңызды  фактор – ғылыми  техникалық  прогресс болып  табылады. Соңғы  уақыттарға  дейін  ғылыми – техникалық  прогресс  эволюциялық  түрде  өтіп  жатты. Бұл  жерде  жұмыс  істеп жатқан  технологияға  машиналар  мен  қондырғыларды   бөлікті  модернизациялауға  айрықша  көңіл  бөлінді. Ал бұл  шаралар  анықталған, бірақ  елеусіз  нәтиже  беріп  отырды. Жаңа  техниканы  зерттеу  мен  енгізу  шараларын  қолдау да  жеткіліксіз  болды. Қазіргі  нарықтық  қатынастарды  қалыптастыру  жағдайларында, саналы, революциялық  өзгерістер  қажет:ол  ғылым мен  техниканың  жетістіктерінің  негізінде  халық  шаруашылығының  барлық  салаларында  түпкілікті  түрде  қайта  жасақтандыру  деген  мағынаны  білдіреді.

Нарықты  экономикаға  өту  жағдайында, оның  бастапқы  сатысынан  бастап  өткізілетін  ғылыми–техникалық  шараларының  маңызы  зор.Кәсіпорынның  ұжымы, олардың  басшылары  ең  алдымен  еңбектегі  материалдық  қызығушылыққа  баса  назар  аударады. Салық   төлегеннен  кейінгі  пайданың  едәуір  бөлігі  тұтыну  қорына  аударылады.  Техника мен  технологияда  түпкілікті  өзгерістердің  болуы, техникалық  факторлар мен  қатар  ұйымдастыру, экономикалық  және  әлеуметтік  факторлардың  барлығын  жұмылдыру – еңбек  өнімділігінің  елеулі  жоғарылауына  себепкер  болады. Алдағы  уақытта  жаңа  техникамен  технологияны  енгізуді, еңбекті  ғылыми ұйымдастырудың  дамыған  түрлерін  өндірісте  кеңінен  қолдану, оның  нормалануын  жетілдіру, өндірістің  өсуіне  қол  жеткізу, тәртіпті  нығайту, еңбек  ұжымының  бір  қалыпты  болуын  қамтамасыз  ету  жолында  жұмыс  жасау  керек.

Қазіргі   уақытта  Қазақстан  ұлттық   бірлігіне  шаққанда  жанармай, металл, энергияны  дамыған  мемкеттермен  салыстырғанда  көп  жұмсайды. Бұл  өндіріс  көлемінің  ұлғаюы  кезіндегі  ресурстардың  тапшылығына   және  өз  кезегінде  шикізат  пен  жанармай – энергетикалық  базасының  ұлғаюына, керекті  шығындардың  ұлғаюына  алып  келеді. Оның  бетін  қайтару  үшін  отандық  өнеркәсіпті  түбегейлі  түрде  модернизациялау  керек, өйткені  ол  ғылыми – техникалық   прогрестің  үдеуінің , халық  шаруашылығының   қайта  құрылуының   басты  шарты  болып  табылады. Қоғамдық  өндірістің  тиімділігін  жоғарлату  негізгі  қорларды  дұрыс  пайдалануға   байланысты.

80.Эссе. «Қазақстан Респуюликасы қаржы жүйесі және әлемдік тәжірибе

Қазақстан Республикасынын қаржы жүйесі бюджет жүйесінен, бюджеттен тыс қорлардан, түрлі меншік нысанындағы кәсіпорындардың қаржысынан, қаржы институттарынан (қаржы қызметін жүзеге асырушы, реттеуші ұйымдар, мекемелер, қаржы министрлігі, қазынашылық, ұлттық банк, салық инспекциясы, салық полициясы (қаржы полициясы), кор валюта биржалары, қаржы-несие мекемелері) және қаржы үдерістерінің барысына қажетті шарттар жасайтын қаржы құралдары тұрады.

   1995  жылдары  республика  бюджеті  түпкілікті  өзгерді.  Бұл    экономиканың  макроэкономикалық  көрсеткіштерінің  үнемі  өзгеріп  отыруымен,   шаруашылық  субьектілердің  қаржылық  жағдайларының  өзгеруімен  байланысты  болды.   Бюджеттік  жүйедегі  табысты  тартудың  бірнеше  әлемдік  тәжірибесі  бар:

    мемлекеттік  басқару  дәрежесі  бойынша  салықтың  белгілі  түрлерін  тақайындау,  яғни  салықтық  төлемдерді  жалпымемлекеттік  және  жергілікті  деп  бөлу;

    әрбір  мемлекеттік  басқару  дәрежесі  бойынша  салықтан  түскен  табысты  бөлу;

    жалпымемлекеттік  және  жергілікті  салық  түрлеріне  үстеме  белгілеу.

     Бюджетті  құрастырғанда  осы  тәсілдерді  пайдалану  қажет.   Дамыған  мемлекеттер  тәжірибесіне  сүйенсек,  олар  бюджеттік  жүйе  арасындағы  бөлімшелерінде  табысты  орналастырудың  бір  ғана  емес  бірнеше  тісілдерін  қосарлау арқылы  дамыған.  Біздің  елімізде  тек  бір  тәсілді  қолданады.

     Сондықтан,  салықты  және  кірісті  бюджеттің   бөлімшелері  арасында  өз  беті  және  біріккендік  қағидасы  арқылы  орналастыру  қажет.

    Бұл  механизм  келесі  бөлшектерден  құралуы  қажет:

1.      облыс  және  аудан  территорияларындағы  қаржы  ресурстарының  жалпы  көлемін  белгілеу;

2.      бюджеттік  ресуртар  салмағын  бағалау;

3.      территорияда  қалыптасатын  бюджеттік  ресурстың  төменгі  шекті  салиағын  айқындау.  Бұл  көрсеткіш  40%  төмен  болмауы  керек;

4.      осы  көрсеткіштер  арқылы  бекітілген  және  өзгермелі табыс  түрін  белгілеу  және  бюджеттер  арасында  табысты  бөлу  тәсілдерін  пайдалану.

     Жалпы,  әлемдік  тәжірибе  республиканың  бюджет  жүйесінің  дамуында  үлкен  рөл  атқарады.  Біздің  мемлекетіміздің  тәуелсіздік  алған  жылдардан  кейінгі  қаржы  жүйесі  өте  нашар  жағдайда  болды,  бірақ  уақыт  өте  келе  қаржы  жүйесінің  дамуы  ілгері  басуда. 

     Мемлекеттің  орталықтандырылған  ақша  қорын  қалыптастырумен  және  пайдаланумен  байланысты  болып  келетін   бюджеттің  жұмыс  жасауы  ерекше  экономикалық  нысандар  бюджеттің  кірістері  мен  шығыстары  арқылы  болып  отырады.