64. Эссе: «Инновациялық дамуды қаржыландыру»

Инновациялық дамыту үшін қабылданған стратегия Қазақстанның 2015 жылға дейiнгi кезеңге арналған мемлекеттiк экономикалық саясатын қалыптастырады және экономика салаларын әртараптандыру арқылы дамудың шикiзаттық бағытынан қол үзу арқылы елдiң тұрақты дамуына қол жеткiзуге бағытталған.

Өңдеушi өнеркәсiпте және қызмет көрсету саласында бәсекеге түсуге қабiлеттi және экспортқа бағдарланған тауарлар, жұмыстар және қызметтер өндiрiсi мемлекеттiк индустриялық-инновациялық саясаттың басты нысанасы болып табылады.Бұл стратегияның мақсаты: шикiзат бағытынан қол үзуге ықпал ететiн экономика салаларын әртараптандыру жолымен елдiң тұрақты дамуына қол жеткiзу, ұзақ мерзiмдi жоспарда сервистiк-технологиялық экономикаға өту үшiн жағдай жасау. Оның мiндеттері - өңдеушi өнеркәсiпте орташа жылдық өсу қарқынын 8-8,4 % мөлшерiнде қамтамасыз ету, 2000 жылмен салыстырғанда 2015 жылы еңбек өнiмдiлiгiн кемiнде 3 есе арттыру және ЖIӨ энергия сыйымдылығын 2 есе төмендету; өңдеушi өнеркәсiптiң негiзгi қорларының өнiмдiлiгiн арттыру; кәсiпкерлiк ахуалды, құрылымды қалыптастыру және жеке секторды ынталандыратын әрi бәсекелестiк артықшылықты жетiлдiретiн қоғамдық институттарды қамту, қосылған құнғабарынша қол жеткiзе отырып, нақты өндiрiстерде қосылған құндар тiзбегiндегi элементтердi игеру; ғылымды көп қажет ететiн және жоғары технологиялық экспортқа негiзделген өндiрiстер құруды ынталандыру; елдiң экспорттық әлеуетiн қосылған құны жоғары тауарлар мен қызметтердiң пайдасына қарай әртараптандыру; сапаның әлемдiк стандарттарына көшу.Iске асыру мерзiмi 2003-2015 жылдар 1-кезең - 2003-2005 жылдар, 2-кезең - 2006-2010 жылдар, 3-кезең - 2011-2015 жылдар

Қажетті ресурстар - стратегияны iске асыруға жұмсалатын және қаржыландыру инвестициялық сипаттағы тiкелей шығындардың көздерi болжамды көлемi жылына 1,2 млрд. АҚШ долл. құрайды. Бұл ретте Стратегияны iске асыруға жұмсалатын мемлекеттiк шығындардың құны 2002 жылғы бағалармен жылына 260 млн. АҚШ долл. құрайды.

Республикалық және жергілiктi бюджеттерден қаржыландыру көлемi тиiстi жылға бюджеттi қалыптастыру кезiнде нақтыланатын болады.Стратегия iс-шараларын қаржыландыру үшiн Даму банкiнiң, Инвестициялық қордың, Инновациялық қордың қаражаты тартылатын болады. Бұл ретте жаңа инвестициялық және инновациялық институттарды құру iрi қаржы ресурстарын iздестiрудi қажет етедi.

65.Эссе: “Инновациялық қордың ҚР ҮИИД стратегиясын жүзеге асырудағы рөлі”

Жалпы алғанда, Қазақстанда қалыптасқан жағдайды бағалау ұлттық инновацияларды қолдау жүйесі мен енгізу әлсіз деген тұжырым жасауға мүмкіндік береді, себебі елде отандық және шетелдік білімді ұлттық байлыққа айналдырудың тиімді жүйесі жоқ.

Кәсіпорындардың инновациялық белсенділігі.

2009 жыл ішінде технологиялық инновацияларға арналған күрделі және ағымдағы шығын 61050,9 млн. теңгені құрады. (2008 жылы - 113460,1 млн. теңге). Бұл ретте, технологиялық инновациялармен байланысты машиналар мен жабдықтарды сатуға кеткен шығын 78,2% болса, жаңа өнімдерді, өндірістік үдерістерді зерттеу мен әзірлеуге 12%, жаңа технологияларды сатып алуға 2,1% жіберілген. Инновациялық қызметті жүзеге асыруымен байланысты шығындардың 80 %-ы үдерістік инновациялар болып табылады, яғни жаңа өнімдерді зерттеу мен әзірлеуге сұраныс жоқ.

Ғылыми-зерттеу институттары.

Ғылыми ұйымдар қызметіне жасалған талдау инновациялық өнімдерді жасау бойынша көптеген жобалар өңірлік немесе ғылыми-техникалық тапсырыс емес, әзірлеушілер бастама білдірген жобалар екенін көрсетті, яғни әзірлеушілердің өздері қандай да бір тауарды әзірлейді де, кейіннен оның пайдалануын айқындауға және бұл өнертабыстардың сатып алушыларын табуы керек.

Сонымен, мемлекеттік тапсырыс өз кезегінде бизнестің қажеттіліктерімен тікелей байланысты емес және мемлекеттік органдар дербес айқындайды. Бұл ғылым мен кәсіпорындар арасындағы байланыстың жоқ екенін көрсетеді.

Инноваторлар мен инновацияларды тұтынушылар арасындағы байланыстырушы буын ретіндегі коммерцияландыру офистерінің желісін құру және дамыту үшін қалыптастырылған базаның болмауы институционалдық кемшіліктердің бірі болып табылады.

Осылайша, қазақстандық қолданбалы ғылымды басқару мен қаржыландыру бизнес алдында тұрған технологиялық сипаттағы нақты індеттерді шешуге емес, елеулі шамада ғылыми мүддені қанағаттандыруға  бағытталған. Бұл модель халықаралық нарықтарда бәсекелесе алатын серпінді салалар мен өндірістерді құруға ыңғайлы емес екені анық.

Өнеркәсіптік меншіктің айрықша құқығының жедел құжаты ретіндегі инновациялық патент жергілікті жаңашылдыққа және өнеркәсіптік қолданушылыққа сараптама нәтижелері бойынша берілетін, нарыққа инновацияларды жедел шығару құралдарының бірі болып табылады.

Қазақстандағы ұлттық инновациялық жүйе 2003 жылы институционалдық және физикалық инфрақұрылым түрінде қалыптаса бастаған болатын: жобалау қаржыландыру «Ұлттық инновациялық қор» АҚ (бұдан әрі -«ҰИҚ» АҚ) тұлғасында, инжиниринг және технологиялар трансферті «Инжиниринг және технологиялар трансферті» АҚ (бұдан әрі - «ИТТО» АҚ) тұлғасында, венчурлік қаржыландыру «ҰИҚ» АҚ-ның қатысуымен бірқатар венчурлік қорлар тұлғасында және физикалық инфрақұрылым Алматы, Қарағанды, Орал қалалардағы 4 технопарк, сондай-ақ, Алатау АТП түрінде болды.