53. Қаржы рыногының инфрақұрылымы, оның құрамы

Қаржы нарығы – ең алдымен дербес экон-қ катеория ретінде бағалы қағаздарды сату мен қайта сату жөніндегі операцияларды жүзеге асыру жолымен кәсіпор-ң, фирмал-ң, банкт-ң, жинақтаушы зейнетақы қорлардың, сақтық инст-ң, мемл-ң ж/е халықтың уақытша бос ақшасын жұмылдыруды, бөлуді ж/е қайта бөлуді қамтамасыз ететін рыноктық қатынастардың жиынтығы.Қазіргі жағд-да Қ.Н. қаржы ресурст-н үздіксіз қалыпт-п орырудың , оларды неғұрлым тиімді пайд-ң, ұлттық шаруаш-та ақша қозғ. ұтымды ұйымд-ң айырықша нысаны б.т. ж/е бағалы қағаздар нарығы, кредит нарығы түрінде де әрекет етеді. Қ.Н-да бағалы қағазд-ң қозғал-н ортақтастырылған экон-қ қатынастар болып табылатын бағалы қағаздар нарығы маңызды орын алады. Ол қор құндылықтарының: корпоративтік бағалы қағаздардың – акциялар мен облигациялардың айналысымен байл. болатын қор нарығын ж/е мемл-ң бағалы қағаздар нарығын кіріктіреді. Жұмыс істеу шарттары: 1)Реттелген тауар нарығ-ң болуы. 2)Ұлттық банк тарапынан ақша айналысын қалыпты реттеп отыру. 3) Кредит ресуртарын еркін нарыққа орналастыру.Қ.Н.сатып алу сатудың обьектілері айырықшалықты тауарлар – ақша ж/е бағалы қағаздар б.т. Қ.Н-ң болуы инфляцияны тежейді,өйткені бюджет тапшылығын жабу ү/н үкімет ақша эмиссиясын пайдаланбайды, нарықта еркін жүретін бағалы қағаздар шығарады ж/е олардың бағасы сұраныммен ж/е қамтамасы етумен анықталады. Қазақстан Республикасында мемлекеттік реттеу органдарының бекітілген қаржылық есеп беру тәртібіне сәйкес, қаржылық нарық құрылымын келесідей көрсетуге болады.     Ақша нарығы. Қаржының негізі болып ақша құралдары болғандықтан, ақша нарығы бірінші ретті мәнге ие болады. Ақша әр түрлі формада нарықта болатын барлық операциялар айналымына қызмет көрсетеді және кез келген қаржы нарығының алғашқы субстанциясы болады.     Депозит нарығы. Тұрғындар табысы екі бөліктен тұрады: тұтынушылық және жинақтық. Уақытша бос ақша қаражаттар банктер мен өзге де несие – қаржы мекемелерімен әр түрлі салым жасау үшін тартылады. Осылайша ақшалар депозитке трансформацияланып, оларды пайдаланғаны үшін банктер олардың иелеріне сәйкес ақшалай сыйақылар – пайыздар төлейді.     Несиелік нарық. Банктерге депозиттер түрінде түскен қаржылар бөлігі несие түрінде бөліске түседі. Уақытша бос ақша қаражаттарды аккумуляциялай отырып коммерциялық банктер әр түрлі мақсатта заңды және жеке тұлғаларға несие береді. Осылайша, ақшалар нарықта несие түрінде айналыста болып, қарыз алушылар оларды қолданғаны үшін банкке процент төлейді.     Валюталық нарық. Қазақстан нарығындағы негізгі операциялар ұлттық валютамен, ал басқа бөлігі шет ел валютасымен жүргізіледі. Сәйкесінше, қаржы құралдары сияқты жалпы қаржы нарығына оң әсер етеді. Бағалы қағаздар ақша ресурстарын қайта бөлуде мобильді әдіс болып табылады.     Сақтандыру және зейнетақы қызметтерінің нарығы. Бүгінде жинақтаушы зейнетақы қорлары мен сақтандыру компаниялары елімізде өз қызметін іске асыратын негізгі қаржылық делдалдар болып табылады. Батыс қаржы теориясы үшін тәуекелді сақтандыру кез келген кәсіпорынның қаржы стратегиясының негізгі құраушысы, алайда теория негіздемесі келесі түрге ие. Әрбір субьект жоғалтқан материалдың орнын толтыру үшін өз тәуекелін сақтандырады.