48.Экономиканы мемлекеттік қаржылық реттеудің ұғымы, қажеттігі және сыныптамасы

Экономиканы мемл/к қаржылық реттеу – бұл макроэк/қ тепе-теңдікке ж/е эк/ң жұмыс істеуінің әрбір нақтылы кезеңінде оның дамуына әсер ету үшін,сондай-ақ қаржылық ресурстарды шебер пайдаланудың күнделікті үдерісін қамтамасыз ету үшін ШЖС/ге мемл/ң қаржылық ықпал жасауының нысандары мен әдістерін мақсатты ж/е дәйекті қолдану үдерісі ретінде сипатталады. Мұндай реттеудің қажеттігі: мемлекет тарапынан қоғамдық өндірістің барысын қоғамға керек бағытта түзетіп отыруды талап ететін өндірістің сипатымен анықталады.

Мемлекеттік қаржылық реттеуді жүзеге асырудың алғышарттары:

Қоғам дамуының объективті экономикалық заңдарының іс-қимылын есепке алу;

Қоғамның барлық мүшелерінің түпкілікті мүдделерін білдіретін қоғам дамуының ғылыми негізделген стратегиялық бағдарламасын әзірлеу;

Көзқарастарды білдіретін демократиялық жүйенің болуы;

Елде жақсы жолға қойылған заңнамалық жүйенің болуы;

Реттеудің 2 тұрпаты бар: Экономикалық реттеу(оның қарж/қ, бағалық/қ,кредит/к,валют/қ,еңбекке ақы төлеу бөліктерімен) ж/е әкімшілік реттеу.

Қаржылық реттеудің түрлері:1) салықтық реттеу,2) бюджеттік реттеу,3) валюталық-қаржылық реттеу,4) кедендік-тарифтік реттеу, 5) мемлекеттік-кредиттік реттеу, 6)мемлекеттік борыш, 7)шаруашылық ішіндегі реттеу(фирма ішіндегі,к/о,ұйым,корпорация ішіндегі ж/е т.б.)

Қаржылық реттеудің әдістері: 1) коммерциялық не шарушылық есеп жүйесі; 2) қаржыландыруды нормалалау;3) қаржылық қорларға алудың әдістері.

Қаржылық реттеудің осы түрлеріне сәйкес оның мынадай нысандарын атауға болады: бюджетте - қаржыландыру (субвенциялар, субсидиялар, трансферттер), салықта - тура ж/е жанама салық салу, валюталық-каржылықта - сыртқы инвестициялау, сыртқы қарыздар, сыртқы борыш.

49.Макроэкономикалық тепе-теңдік және қаржы

Экономиканы реттеу үдерістерінде жалпы макроэкономикалық тепе-теңдікке жету тек теориялық сызбаларда мүмкін болатынын есте ұстаған жөн.

Макроэкономикалық тепе-теңдіктің жай-күйі мынадай аса маңызды экономикалық параметрлерді теңестіруді ұйғарады: сұраным мен ұсыным, тауар ж/е ақша массасы, жинақ ақша мен инвестициялар, инфляция ж/е жұмыссыздық, еңбек өнімділігі ж/е оған ақы төлеу, қаржы рессурстары ж/е қоғамның әлеу/к-экон/қ қажеттіліктері, мем/к бюджеттің кірістері мен шығыстары, бюджет тапш/ың мөлшері ж/е оны жабудың көздері, төлем балансының активі мен пассиві.

Қаржы теор/да мем/т қаржыларының ҰӨ мөлшерімен өлшенетін өндіріске әсерін тигізу ү/н “мультипликатор” ұғымы пайд/ы. Мультипликатордың тұжырымдамасы ЖҰӨ-нің ауқымын 2 әдіспен анықтаудан барып шығады:

Шығыстар бойынша, бүкіл өндірілген өнім массасын сатып алуға қажетті экономикалық субъектілердің барлық шығыстарының жиынтығы бойынша;

Кірістер бойынша, субъектілердің өнім өндіруден алатын табыстары тұрғысынан.

ЖҰӨ құнын шығыстар бойынша анықтау формуласы:

Y = C + G + I + Nx

Y – ЖҰӨ, C – үй шаруашылықтарының тұтыну шығыстары, G – мемлекеттік сатып алу, I – инвестициялар, Nx – таза экспорт

Кірістердің сомасы бойынша ЖҰӨ өлшеу элементтері: Тұтынылған капиталдың көлемі; Бизнеске салынатын жанама салықтар;Жалдамалы жұмыскерлердің жалақысы; Ренталық төлемдер; Пайыз (ақшалай капиталдың жеткізушілеріне жекеше бизнестің ақшалай табысын төлеу); Меншіктен түсетін кірістер; Корпорациялардың пайдасы

Инфляцияны н/е дефляцияны ескере отырып түзетілген ЖҰӨ көрсеткіші нақты ЖҰӨ д.а. ЖҰӨ мен капиталды тұтынуға аударылатын аударымдар, яғни амортизациялық аударымдар арасындағы айырма ретіндегі таза ұлттық өнім (ТҰӨ) бөлініп шығады.