3. Ұдайы өндіріс жүйесіндегі қаржының рөлі

Ұдайы өндірістік тұжырымдаманың өкілдері қаржыны ұдайы өндіріс стадияларының ір категориясы емес, оның жалпы категориясы ретінде қарастырады, яғни олар қаржыны тек қоғамдық өнім құнын бөлумен байланысты болатын өндірістік қатынастарымен шектеуді заңсыз деп санайды.Қаржы өндіріс категориясы, өйткені ол өндіріс үдерісінде өндірістік қорлардың толық айналымына қызмет көрсетеді ж/е бұл үдеріске белсенді ықпал етеді. Қаржы- айырбас категориясы, өйткені айырьаста қоғ/қ өнімді бөлу үдерісі жалғасады ж/е қаржы бұл бөлістің тетігі болып көрінеді: қаржы ұдайы өндірістің екінші стадиясында ғана емес, сонымен бірге ұдайы өндіріс үдерісінің үшінші стадиясында да яғни айырбаста болатын құн қозғалысын білдіреді; айырбаста сондай-ақ салықтарды аударып салу үдерісі болады; бұдан басқа, қаржы ақша қорларын қалыптастырумен қатар оларды пайдаланумен де байланысты болады, ал ол ақша қорларына тауар- материалдық құндылықтарды сатып алғанда айырбаста болады; қаржы тұтыну категориясына жатады, өйткені қоғ/қ тұтыну мен жеке тұтынудың қорларын қалыптастыруға қатысады ж/е олардың көмегімен ұлттық табыстың тұтыну қоры мен қорлану қорына бөлінуінің ақырғы үйлесімдері қамтамасыз етіледі.Ұдайы өндірістік тұжырымдаманың жақтаушылары қаржы- бір стадияның емес, жалпы алғанда ұдайы өндірістің категориясы деп санайды, өйткені олардың пікірінше: қоғ/қ ұдайы өндірістің барлық стадиялары бір- бірімен тығыз байланысқан; қаржы қоғам қызметінің бүкіл сферасына- матер/қ өндіріске, айналыс пен тұтыну сферасына ене отырып, ұдайы өндірістің бір стадиясына ғана емес, жалпы бүкіл бұл үдеріске қызмет етеді; қаржы қоғ/қ өндіріс қозғалысының барлық стадияларында пайдаланылатын бақылаудың әмбебапты құралы б.т. Қаржының табиғатын ақшаның қозғалысында анықтайтын қаржының бөлгіштік тұжырымдамасынан айырмашылығы ұдайы өндірістік тұжырымдама бұл табиғатты ақша нысанындағы құн қозғалысында анықтайды.Мұндай ұстанымда қаржының іс- әрекет сферасы айтарлықтай кеңиді. Ұдайы өндірістік тұжырымдама жақтаушылары қаржыға мына функцияларды береді

1. ұдайы өндірістік ф/я – қоғ/қ ұдайы өнд/с үдерісін қаржы ресурстарымен қамт. ету жөнінде. Оларды қаржының бағынышты қосалқы категорияларына тән модификацияларда қарастырған жөн; 2) бақылау ф/сы.

4. Қаржы жүйесі, оның буындары және олардың өзара байланысы

Жалпы институттық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі бұл қаржы мекемелерінің жиынтығы,ал эк\қ тұрғыдан-ол мем\те іс-әрекет ететін бір бірімен өзара байл қаржы қатын\ң жиынтығы.Елдің біртұтас қаржы жүйесі-тиісті ақша қорлары құрылып,пайдаланылатын қатын\ң,сонымен бірге бұл қатын\ды ұйымдастыратын органдардың жиынтығы.Қаржы жүйесі үш бөліктен тұрады: қарж\қ қатын\ң жиынтығы;ақша қор\ң жиынтығы;басқарудың қаржы аппараты.Ақша қор\ң қозғалысына байл мем\т,шар\қ жүрг суб\р,салалар,өңірлер ж\е жеке азаматтар арасында п.б. эк\қ,ақша қатын\ң жиынтығы қарж\қ қатын\ды құрайды.Қарж\қ қатынастар өзінің эк\қ табиғаты жөнінен бөлгіштік қатын\р б.т,оның үстіне құнды бөлу ең алдымен суб\р б\ша жүзеге асырылады.Қаржы жүйесінің әр буыны өз кезегінде буыншыларға бөлінеді.Мәселен,салалық бағыныштылығына қарай коммерциялық негізде жұмыс істейтін кәсіпорындар қаржысының құрамына өнеркәсіп,ауыл шар\ғы,сауда,көлік,құрылыс ж\е т.б.кәсіпор\ң қаржылары,ал меншік нысанына қарай-мем\к,кооперативтік,акционерлік,жекеше ж\е басқа кәсіпор\ң қаржылары болып мүшеленеді.Мем\т қарж\ң құрамында буындар ішіндегі қарж\қ қатын\ды топтастыру,мем\к басқарудың деңгейіне сәйкес жүзеге асырылады.ҚР\да макро-микроэк\ң қаржы жүйесінің құрамы қарж\қ қатын\ң біршама дербес буындардан тұрады: мем\ң бюджет жүйесі,мем\к кредит,жерг қаржы,шар\қ жүрг суб\ң қаржысы,халықтың қаржысы.Қарж\қ қатын\ң алғашқы үш бөлігі жалпымем\к,яғни ортал\ған қарж\ға жатады ж\е макродеңгейдегі эк\ка мен әл\к қатын\ды реттеу үшін пайд\ды.Шар\қ жүрг суб\ң қаржысы ортал\маған қарж\ға жатады ж\е макродеңгейдегі эк\ка мен әл\е реттеу ж\е ынталандыру үшін пайд\ды.Қаржы рес\н пайд\у негізінен арнаулы мақсатты арналымның ақша қорлары арқ жүзеге асырылады.Қор нысан\ң артықшылықтарына мына\р жатады: кез\келген қажеттілікті қанағат\ды эк\қ мүмкіндіктермен тығыз ұштастыру мүмкіндігі;қоғамдық;қжымдық ж\е мүдделерді толығырақ үйлестіру мүмкіндігі.

5. Қоғамдық аппараттар\ң жүйесі-қаржы аппараты болып келеді,бұл қаржы жүйесінің үшінші бөлігі б.т.Қаржы жүйесін ұйымдастыру мен жоспарлау үдерісіндегі эк\к ж\е бақылау жұмысымен,қаржылық қатын\р буындарының байланысын жетілдірумен айналысатын қаржы аппараты қаржы жүйесінің басқа бөліктерімен қабысып,етене ұштасып жатады.Қазіргі кезде қаржы жүйесі терең өзгерістерге ұшырап,қайта құрылуда.Қаржы жүйесін қайта құрудың басты міндеті оның Қазақстанның әл\к эк\қ дамуын тұрақтадырып,одан әрі тездетуге ықпал етуін күшейту,ұлттық табыстың үздіксіз өсуін қамтамасыз ету,өндірістің барлық буындарында шар\қ коммерциялық есепті нығайту б.т.