30.Бюджет тапшылығы және оны жабудың әдістері

Бюджет – мемлекеттің заңымен және жергілікті өкілді шешімдерімен бекітілетін мемлекеттің өз міндеттерін қамтамасыз етуге арналған және салық, алым, басқа да міндетті төлемдер, капиталмен жүргізілетін әрекеттерден алынатын кірістер салыққа жатпайтын және заң актілерінде көзделген басқа да түсімдер есебінен құрылатын орталықтандырылған ақша қоры. Шығыстардың кірістерден асып түсуі мемлекеттік бюджеттің тапшылығын тудырады.Тапшылықтың ұйғарымды денгейі деп елдің жалпы ішкі өнімге қатысты 2-3% мөлшері саналады. Бюджет тапшылығын жабудың негізгі нысандары мыналар болып табылады: мемлекеттік қарыздар шығару; кредиттік ресурстарды пайдалану. Тапшылықты азайту немесе оны жою мақсатымен секвестр - ағымдағы қаржы жылының қалған уақыты ішінде барлық баптар бойынша (қорғаландарынан басқа) белгілі бір пайызға мемлекеттің шығыстарын үйлесімді қысқарту пайдаланылады. Қорғалған баптардың құрамын республика Парламенті мен биліктің жергілікті орғандары анықтайды.Бюджет тапшылығын төмендетудін мынандай әдістері болады: шығыстар тұрақты, кірістер өседі; кірістер тұрақты, шығыстар азаяды; кірістер өседі, шығыстар азаяды (тапшылық 2 еседен жылдамырак төмендейді).Тапшылықты қаржыландыру - оны жабу үшін қосымша ақшалай қаражаттарды іздестіру.Бюджет тапшылығын қаржыландырудың жолдары:Ақша белгілерін шығару. Бұл жол теріс әлуметтік-экономикалық салдарлары болатын инфляцияға жеткізеді.Өз кезегінде ақша эмиссиясы айналысқа ақша белгілерін тікелей шығаруда да, жанама түрде мемлекеттік бағалы кағаздар шығару және оларды коммерциялық банктерге өткізу арқылы да тұлғалануы мүмкін, коммерциялық банктер өзінің резервтерін көбейтеді және банктік мультипликатордың аркасында айналыстағы ақшаның санын көбейтеді.Мемлекеттік қарыздар. Бұл жағдайда қаржыландыруға бос ақшалай қаражаттары бар компаниялар, банктер және т.б. қатысады.Шетелдікқарыздар.Оларды Дүниежүзілік валюта қорық басқа халықаралық қаржы ұйымдары, үкіметтер, банктер береді.Ұлттық байлықты пайдалану. Бұл ретте мемлекет басқа субъектілерге өзінің активтерін сатады.

31.Бюджет жүйесіндегі бекітілген және реттеуші кірістер

Бюд кірістері салықтық ж/е басқа міндетті төлемдер,трансферттер,мем/ке өтеусіз негізде берілетін,Салық кодексі мен басқа заңнамалық актілерге сәйкес бюд/ке есептелуге тиіс ақшалар б.т.Салықтық түсімдер-белгіленген салықтар мен бюд/ке төленетін басқа міндетті төлемдер.Салықтық емес түсімдер-бюд/рге төленетін міндетті,қайтарылмайтын төлемдер мен Ұлттық қорға жіберілетін бюд/к түсімдер,сондай-ақ трансферттерден басқа бюд/ке өтеусіз негізде берілетін ақша.Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдерге мем/к мекемелерге бекітіліп берілген мем/к мүлікті,мем/к материалдық резервтен тауарларды,мем/т меншігіндегі жер учаскесін жеке меншікке сатудан н/е оларды тұрақты н/е уақытша жер пайдалануға беруден, не ҚР/ң заңдарында н/е халықаралық шарттарда көзделген тәртіппен өзге тәсіл арқ. өткізуден,мем/ке тиісті материалдық емес активтерді сатудан түсетін ақшалар жатады.Трансферттер түсімдері-бұл бюд/ң1деңгейінен екіншісіне,Ұлттық қордан бюд/ке түсетін трансферттер түсімдері. Мақсатты трансферттерді қоспағанда кірістердің нысаналы мақсаты жоқ