25.Тікелей салықтар, олардың сипаттамасы

Тікелей салықтар тікелей табысқа немесе мүлікке салынады. Оған мындай салықтар жатады: корпоративтік табыс салығы, жеке табыс салығы, жер салығы, көлік құралдарына салынатын салықтар және т.б. Тура салықтар салық төлеушінің кірісі мен мүлкіне тікелей төленетін салықтар. Олар өз кезегінде нақты және жеке салықтарға жіктеледі. Нақты салықтар салық төлеушілердің мүлкінің(меншігінің) кейбір түрлеріне(үй, жер, кәсіп, ақшалай капитал және т.с.с) салыднады. Жеке тура салықтар бұл жеке адамдардар мен заңи ұйымдардың табыстары мен мүкіне салынатын салықтар. Нақты салықтардан айырмашылығы жеке салық салу әрбір салық төлеушінің жеке табысы мен мүлкінде, оның қаржылық жағдайында ескеріледі. Корпоративті табыс салығын төлейтіндер – мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, жалпыға ортақ тәртіпті қолданатын ҚР-ның резидент-заңды тұлғалары. КТС келесідей ставкалармен төлейді: 20%, азайтылған салық ставкасы 10%, бейрезиденттер15%. Жеке табыс салығын төлейтіндер – салық салу нысандары бар резидент және резидент емес жеке тұлғалар. Есептеу ставкалары: жинақтаушы зейнетақы қорларына берiлетiн зейнетақы төлемдерiн қысқартқандағы табыс соммасының 5 тен 20 пайызына дейнгi ставка бойынша есептелiнедi, табыстарды қоспағанда, салық төлеушінің табыстарына 10 проценттік ставка бойынша салық салынады.дивиденттер, сыйақылар мен ұтыстар түрiндегi табыстарға 5% . Көлік құралдары салығын төлеушілер – меншік құқында салық салу нысандары бар жеке тұлғалар, меншік құқында салық салу нысандары бар заңды тұлғалар мен олардың құрылымдық бөлімшелері.Салықты есептеу мынадай ставкалар бойынша жүргізіледі (АЕК). Мысалы; жеңіл автокөліктерге 4-тен 117 АЕК дейін, ал ауыр автомобильдер мен арнаулы автомобильдер 6-дан 15 АЕК дейін. Жер салығын төлеушілер – меншік құқында, тұрақты жер пайдаланушы құқында және алғашқы қайтарымсыз уақытша жер пайдалану құқында салық салу нысандары бар жеке және заңды тұлғалар. Ставкалары:5000 шаршы метрге дейін - әрбір шаршы метр үшін 0,20 теңге; 5000шаршы метрден жоғарғы –әрбір шаршы метр үшін 1,00теңге.Жергілікті өкілді органдар шешімі бойынша 5000шаршы метрден жер салығы үшін салық ставкасын әр 1 шаршы метр үшін 1,0 теңгеден 0,20 теңгеден дейін төмендете алады.

26.Жанама салықтар және олардың сипаттамасы

Жанама салықтар – мем/ң фискалдық мүдделерін білдіреді, бағаға н/се тарифке үстеме түрінде белгіленген салықтар, олар салық төлеушілердің табыстарына н/се мүлкіне тікелей б/ты емес. Ж.с-ң ішіндегі ең маңыздысы 1992ж. Енгізілген қосылған құн салығы(ҚҚС) б.т. Салық төлеуші мем/ке оны төлеу нәт/де шеккен шығысының орнын бағаны көтеру жолымен толықтырады ж/е салықты төлеуді сатып алушыға аударады. Салық салу объектісі мат/қ шығындарсыз өндірілген өнім б.с. қосылған құн б.т.: қосылған өнімге кешенді шығыстар,мысалы, жарнамаға жұмсалатын ж/е басқа бірқатар шығындар кіріктірілуі мүмкін.Демек, бұл салықтың ерекшелігі-оның салық салынатын объектісі сатудан түскен бүкіл түсім-ақша емес, тек салық салынатын айналым мен салық салынатын импортты қамтитын қосылған құн болып табылатындығында.ҚҚС д.ж. 40-тан астам елдерінде, соның ішінде Еуропа экономикалық одағының 17 елінде пайдаланылады.ҚҚС қазіргі кезде ҚР-ң бюджет кірістерінің аса маңызды көздерінің бірі б.с.2006ж. мем/к бюджет кірістерінің жалпы сомасында бұл төлемнің үлес салмағы 20,9% құрады. ҚҚС төлеушілер мыналар б.т.: дара кәсіпкерлер, заңи тұлғалар, ҚР-дағы тұрақты мекеме арқылы қызметін ж.а. бейрезиденттер. Салық төлеушінің шар/қ қызметінің сипатына қарай ҚҚС б/ша салық кезеңі күнтізбелік ай, тоқсан, салық жылы болуы мүмкін. Ж.с. арасындағы фискалдық маңызы жағынан екіншісі кеден төлемдері – әкелім, әкетілім, сондай-ақ транзит тауарларынан, заттары мен қызметтер көрсетуден, өндіріліп алынатын баждар мен алымдар б.т. Ж.с. үшінші тобына акциздер кіреді. Бюджет кірістеріндегі салықтың түсімдерінде олар 2-3% құрайды. Акциздер-бағаға қосылатын ж/е сатып алушы төлейтін тауарларға салынатын салық. Акциздер әмбебаптық ж/е жеке-дара акциздер б.б. Әмбебаптық акциздер тауарлар мен қызметтердің құнына пайызбен жалпы айналымнан өндіріледі; оларға сатудан, айналымдардан салықтарды жатқызуға болады. Жеке-дара акциздер мына тауарларға салынады: спирттің барлық түрлері,алкоголь өнімі,темекі бұйымдары,бензин ж/е т.б. Акцизделетін қызметтің түрлері мыналар б.т.: құмар ойын бизнесі, лотореяны ұйымдастыру ж/е өткізу.