15.3.Ауқымды есептеу желісі.

Windows XP операциялық жүйесінде жұмыс істейтін компьютерлерді тікелей қосу үшін арнайы аппараттық та, арнайы программалық қамтыма да талап етілмейді. Бұл жағдайда енгізу/шығару стандартты порттары (тізбекті немесе паралелльді) аппараттық құралдар болып табылады, ал программалық қамтыма ретінде операциялық жүйе: Жергілікті және ауқымды желілер.Қолданатын протоколдарына сәйкес компьютерлік желілерді жергілікті (LAN-local Area Network) және ауқымды (WAN- wide Area Network) деп бөлу қабылданған.Ауқымды желінің географиялық мөлшері үллен болады. Олар жеке компьютерлерді , сияқты әр түрлі протоколдармен жұмыс істейтін бірнеше жергілікті желілерді өзара байланыстыру үшін шлюздар деп аталатын арнайы құралдар болады . Шлюздар аппараттық та, программалық та бола алады. Бір немесе бірнеше желілерді бір бірімен өзара байланыстыру желіаралық байланыс немесе ауқымды желі деп аталады.

15.4. Интернет-технологияның элементтері.

Интернет барлық жүйелері хаттама деп аталатын бірыңғай стандартпен, яғни ережемен жұмыс істейтін ауқымды компьютерлік желі. Интернеттің дамуы мен таралуы уш бағытта жүргізіледі; технилалық немесе аппараттық компонент; программалық компонент; ақпараттық компонент. Ақпараттық компонент компьютерлердің түрлі модельдерімен жүйелерінен, физикалық негізі әр түрлі болып келетін байланыс арналарынан, компьютерлермен байланыс арнары арасындағы мехникалық, әрі электрлік үйлесімділікті қамтамасыз ететін құрылғылардан тұрады. Программмалық компонент интернеттегі түрлі типтегі компьютерлер мен құрылғылардың үйлесімді жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Ал оның негізгі атқаратын қызметі төмендегідей: ақпаратты сақтау, іздеу, жинақтау, қарау н/е тыңдау; желідегі ақпарат қауіпсіздігін сақтау; аппаратураныөң функциональдық сәйкестіктерін қамтамасыз ету. Программалық жабдықтар екі топқа бөлінеді: сервер- программалар, клиент программалар. Сервер- программалар тұтынушылар компьютерлеріне қызмет ететін желі торабында орналасады; клиент- программалар- тұтынушы компьютерлерінде орналасып, сервердің қызметін пайдаланады.

15.5.Компьютерлік желілерді программалық жабдықтау.

Компьютер желіге желілік тақша, модем, жоғары жылдамдықты сандық телефондық қызмет(ISDN) торабы арқылы қосылады.Компьютерді желіге телефон желісі арқылы қосу үшін желілік тақша емес, модем қажет.Басқа мекемелерден мәлімет алу(бер у) жиі кездесетн болса, онда модем алып,компьютерлер жалпы желілерінің біріне қосылу қажет.Модемдер ішкі және сыртқы түрлерге бөлінеді.Ішкі модем кәдімгі адаптер тәрізді компьютер қорабы ішінде орналасады.Сыртқы модемдер қоректену блогы бар шағын корпусқа орналасып,асинхронды тізбекті адаптер портына кабель арқылы қосылады.Клмпьютерді ,жұмыс станциясын, серверді желіге қосу арнаулы желі адаптер арқылы орындалады.Желі адаптері бөлек сатылады,бірақ кейде компьютер құрамында да болуы мүмкін.Көптеген фирмалар шығаратын арнайы программалық қамтыма да талап етілмейді. Бұл жағдайда енгізу/шығару стандартты порттары (тізбекті нжелі адаптерлерінің көптеген түрлері бар. Кең таралған адаптерлерге Ethernet Token ring Arcnett типтері жатады.Адаптердің әр типі деректерді тарату және желімен қатынасудың нақты бір технологиясына сәйкес келеді.