29.Дербес компьютерлердің қолданбалы программалық жабдықтары .Құрылымы мен функционалдық қызметі

Қолданбалы программа немесе қосымша - бұл деректерді өндеудің информациялық технологиясы қолданылатын белгілі бір саладағы міндеттерді немесе міндетгер тобын шешуге арналған программа.

Қолданбалы программамен қамтамасыз ету қолданбалы программистер қызметінің түпкі мақсаты əрі бір мезгілде түпкілікті көрсеткіштердің еңбек құралы болып табылады. Түпкілікті пайдаланушы деп, белгілі бір нақты саладағы немесе қандай да бір мақсатта нақты міндетгерді шешу үшін қажетті информацияны алуға септігін тигізетін есептеуіш техникасын пайдаланатын адамды айтады. Мұнда нақты бір саланың маманы бір мезгілде деректерді өңдеу құралы саласының маманы болмауы керек, ол программалаудың қалай жүзеге асатынын білмегені дұрыс. Алайда ол компьютерлермен жұмыс істеудің негізгі əдістері мен тəсілдерін, сондай-ақ өзін толғандыратын саладағы (в своей проблемной области) жүйелік, əсіресе, қолданбалы программаны атқаратын өзіне тəн міндеттері мен мүмкіндіктерін білгені жөн.

Қолданбалы программамен камтамасыз ету белгілі бір программалық салаға бағдарланған қолданбалы программалар дестесін жəне пайдаланушының проблемалық программасын қамтиды.

Көптеген қолданбалы программалардың дестесі (ҚПД) бір-шама дəрежеде пайдаланушының информацияны түрлендірудегі белгілі бір процедураны орындайтын қолайлы əрі қарапайым құралдарына қол жеткізуіне мүмкіндік беретін интерактивті ортаны білдіреді.

ҚПД-ның көбісі дербес компьютер үшін жасалатынын айта кету керек. Көптеген ҚПД-ның арасынан мыналарды атауға болады:

Мəтіндік редактор. Ол анықтама, есептілік, тізімдеме (ведомость), мақала секілді əр түрлі басылатын құжаттарды əзірлеп дайындауда пайдаланылады. Мəтіндік редакторға Лексикон, Word, Word Perfect жəне тағы басқалар жатады.

Графикалық редактор. Бұл графикалық кескіндерді жасауға жəне (немесе) өңдеуге арналған аса ауқымды программалар тобы. Осы топта мына категориялар ажыратылып (бөліп) көрсетіледі: расторлық редакторлар, векторлық редакторлар жəне үш өлшемді графиктер (ЗD-редакторы) əзірлеп өңдейтін программа құралы. Графикалық редактордың үлгілері ретінде Раіпt, Corel Draw, Photo Shop3D Studio Max.

Электрондық кесте мəтіндік жəне сандық информациялардың аса үлкен ауқъмын (көлемін) автоматты түрде өңдейтін əдеттегі кестелердің электрондық түрін білдіреді. Электрондық кестеге Lotus, Super, Calc, Excel, Quattro Pro жəне тағы басқа да кеңінен тараған программалар жатады.

Деректер базасының басқару жүйесі. Мəліметтер базасы – бір немесе бірнеше объектілер мен олардың өзгешеліктері жəне өзара байланыстары туралы мағғлұматтарды сақтауда пайдаланылатын программалық жүйе. Деректер базасын, информациялардың алғашқы толықтырылуын жəне деректердің өзектілігін жоғалтып алмай, көкейтесті жағдайда ұстауды (яғни, ағымдағы нақты пəндік аймақтың (предметной области) жағдайына сəйкесетін) базалық деректерді басқару жүйесі, (БМБЖ) деп аталатын программаның инструменттік дестесі жүзеге асырады. Қазіргі уақытта танымал болып үлгерген Acces, Fox Pro, Paradox, Informix, Оracale жəне тағы басқа БМБЖ пайдаланылады.

Жинақталған жүйе (интегрированные системы) барлық жасаушы дестелердің өзара əрекетінің бірыңғай стилін, сондай-ақ олардың əр түрпі компоненттерінің арасында информацмяны ыңғайлы əрі тиімді берудің тəсілдерін қалыптастыра отырып, жоғарыда айтылып кеткен мамандандырылған дестелерге ұқсас компоненттерді өз құрамына біріктіреді. Əлемдегі ең жақсы офистік (кеңселік) дестелері жинақталған дестелердің жарқын үлгісі бола алады.

Сараптық жүйе (экспертпые системы) білім базасына сақталған деректерді талдауға əрі пайдаланушының сұрау салуы бойынша ұсыныстар беруге арналға. Мұндай жүйе бастапқы деректер жақсы қалыптастырылған жағдайда ғана қолданылады, бірақ шешім қабылдау үшін аса кең арнайы білім керек.

НТМL редакторы (Web-редакторы – бұл мəтіндік жəне графикалық редакторлардың өзгешеліктерін қамтитын ерекше топтағы редактор. Ол Web деп аталатын құжаттарды (Интернеттрің Web-беті) жасап, редакциялауға арналған. Web-қүжаттары – бұл əзірлеу барысында Интернеттегі информацияны қабылдау жəне тапсырумен байланысты бірқатар ерекшеліктерді ескеруді қажет ететін электрондық құжаттар. Web-құжаттарын теориялық тұрғыдан жасау үшін қарапайым мəтіндік редакторларды, процессорларды, сондай-ақ векторлық графиканың бірқатар графикалық редакторларын пайдалануға болады, алайда Web-редакторы Web-дизайншылардың еңбек өнімділігін арттыра алатын бірқатар пайдалы міндетті істерге (функцияларға) ие. Бұл кластың программасын электрондық құжаттар мен мультимедиялық бұйымдарды дайындауда да тиімді пайдалануға болады.

Броузерлер (Web-ті қараудың (көрудің) құралы, шолушы). Бұл категорияға НТМL форматында (бұл форматтагы құжаттар Web-құжаттар ретінде пайдаланылады) орындалған электрондық құжаттарды қарап көруге арналған программа құралдары жатады. Осы заманғы броузерлер мəтін мен графикті ғана жасаумен шектеліп қалмайды. Олар əуен, адам сөзін жасап шығарады, Интернеттен радио хабарларын тыңдауды, бейнеконференцияларды көруді, электрондық пошта қызметімен, телеконференциялар жүйесімен (жаңалықтар тобы) жұмыс істеуді жəне т.б. қамтамасыз етеді.

Қаржылық талдау жүйесі. Бұл кластың программапары банк жəне биржа құрылымдарында пайдаланылады. Ол қаржы, тауар жəне шикізат нарығындағы ахуалды бақылауға əрі болжағва мүмкіндік береді, ағымдағы оқиғаларды талдайды, ақпар мен есепті дайындайды.

Бухгалтерлік программа. Əр түрлі кəсіпорындар мен ұйымдардағы бухгалтерияның жүмысын елелулі түрде автоматтандыруға мүмкіндік береді. Қазіргі уақытта біздің елімізде ең танымал болып үлгерген «1С: Бухгалтерия» дестесі бухгалтерлік есептің барлық түрін тольқ жиынында орындауды қамтамасыз етеді.

Корректор – бұл кез келген мəтіннің, құжаттың, есептің дұрыс жазылуын тексеруді қамтамасыз ететін программа.

Аудармашылар жəне электрондық сөздік - бұлардың көмегімен мəтінді бір тілден екінші тілге автоматты түрде аударуға болады.

Оқытушы білім программасы жəне мулътимедиялық энциклопедия. Білім программасының дестесі математика, шет тілі, химия, биология секілді əр қилы пəндер бойынша оқытудың сапасын тексеруді жəне жеке оқытуды қамтамасыз етеді. Мектеп жасына дейін ақыл-ойды дамытатын көптеген программалар бар. Энциклопедиядан өнер, хайуанаттар жəне өсімдіктер əлемі, медицина, аспаздық, міне осыларға қатысты деректерді алуға болады.