
- •1. Прадмет і задачы гісторыі дзяржавы і права Беларусі.
- •2. Узнікненне і развіццё навукі гісторыі дзяржавы і права Беларусі.
- •3. Грамадскі лад усходнеславянскіх княстваў у іх-першай палове XIII стагоддзя.
- •4. Палітычны лад старажытнабеларускіх дзяржаў-княстваў (іх-хііі ст ст).
- •5. Станаўленне права старажытнай Беларусі і яго характарыстыка.
- •6. Дагавор Смаленскага, Полацкага і Віцебскага княстваў з Рыгай і Гоцкім берагам 1229г.
- •7. Утварэнне Вялікага Княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага.
- •8. Грамадскі лад вкл у хіу-першай палове хуі ст ст.
- •9. Палітычны лад вкл.
- •10.Люблінскі сойм і умовы аб"яднання вкл з Польшчай.
- •11 .Гісторыка-прававы аналіз агульназемскіх прывілеяў 1387, 1413, 1432-1434гг.
- •12.Казіміраў прывілей.
- •14.Абласныя і валасныя прывілеі. Прывілеі гарадам на магдэбургскае права.
- •15.Судзебнік Казіміра 1468г.
- •16.Кадыфікацыя права і Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529г.
- •17.СтатутВкл 1566г.: агульная характарыстыка.
- •18.Статут вкл 1588г.: агульная характарыстыка.
- •19.Вышэйшыя судовыя органы вкл.
- •20.Мясцовыя судовыя органы вкл.
- •21 .Працэсуальнае права вкл.
- •22.Асаблівасці грамадзянскага права вкл.
- •23.Крымінальнае права вкл.
- •24.Дзяржаўны лад Рэчы Паспалітай.
- •25.Асаблівасці права Беларусі ў другой палове хуі-хуш ст.Ст.
- •26.Спробы рэфармавання прававой сістэмы Рэчы Паспалітай і Канстытуцыя 1791г.
- •27.3Мены ў прававым становішчы саслоўяў пасля ўключэння Беларусі ў склад Імперыі.
- •28.Дзяржаўны лад на тэрыторыі Беларусі ў канцы хуш-першай паловеХіх.
- •2. Государственный строй на территории Беларуси
- •1 Инстанции
- •29.Асаблівасці адмены прыгоннага ладу на тэрыторыі Беларусі.
- •42.Узаемаадносіны бсср з рсфср да 1923 г.
- •43.Удзел бсср у стварэнні Савецкага Саюза.
- •44."Узбуйненне" бсср і змены ў адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле.
- •45.Канстытуцыя бсср 1927г.
- •46.Савецкая Беларусь у 20-я гады: змены ў прававым рэгуляванні грамадскага жыцця.
- •47.Прававое афармленне фарсіраваннага будауніцтва "сацыялізму".
- •48.Канстытуцыя бсср 1937 года аб грамадскім і дзяржауным ладзе.
- •54.Вялікая Айчынная вайна: змены ў праве.
- •55.Вялікая Айчынная вайна: акупацыйны рэжым на Беларусі.
- •56.Бсср - суб"ект міжнароднага права.
ПЫТАННІ ДА ЭКЗАМЕНУ ПА ГІСТОРЫІДЗЯРЖАВЫ I ПРАВА РБ
для студэнтаў 1 курса юрыдычнага н завочнага факультэтаў
спецыяльнасці '"Правазнаўства"
на 2011 /2012 вучэбны год.
Прадмет і задачы гісторыі дзяржавы і права Беларусі.
Узнікненне і развіццё навукі гісторыі дзяржавы і права Беларусі.
Грамадскі лад усходнеславянскіх княстваў у ІХ-першай палове XIII стагоддзя.
Палітычны лад старажытнабеларускіх дзяржаў-княстваў (ІХ-ХІІІ ст ст).
Станаўленне права старажытнай Беларусі і яго характарыстыка.
Дагавор Смаленскага, Полацкага і Віцебскага княстваў з Рыгай і Гоцкім берагам 1229г.
Утварэнне Вялікага Княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага.
Грамадскі лад ВКЛ у ХІУ-першай палове ХУІ ст ст.
Палітычны лад ВКЛ.
10.Люблінскі сойм і умовы аб"яднання ВКЛ з Польшчай.
11 .Гісторыка-прававы аналіз агульназемскіх прывілеяў 1387, 1413, 1432-1434гг.
12.Казіміраў прывілей.
ІЗ.Аляксандраў прывілей. Прывілей 1506г.
14.Абласныя і валасныя прывілеі. Прывілеі гарадам на магдэбургскае права.
15.Судзебнік Казіміра 1468г.
16.Кадыфікацыя права і Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529г.
17.СтатутВКЛ 1566г.: агульная характарыстыка.
18.Статут ВКЛ 1588г.: агульная характарыстыка.
19.Вышэйшыя судовыя органы ВКЛ.
20.Мясцовыя судовыя органы ВКЛ.
21 .Працэсуальнае права ВКЛ.
22.Асаблівасці грамадзянскага права ВКЛ.
23.Крымінальнае права ВКЛ.
24.Дзяржаўны лад Рэчы Паспалітай.
25.Асаблівасці права Беларусі ў другой палове ХУІ-ХУШ ст.ст.
26.Спробы рэфармавання прававой сістэмы Рэчы Паспалітай і Канстытуцыя 1791г.
27.3мены ў прававым становішчы саслоўяў пасля ўключэння Беларусі ў склад Імперыі.
28.Дзяржаўны лад на тэрыторыі Беларусі ў канцы ХУШ-першай паловеХІХ.
29.Асаблівасці адмены прыгоннага ладу на тэрыторыі Беларусі.
ЗО.Вайсковая, земская, гарадская і судовая рэформы на Беларусі другой паловы XIX в.
31 .Падрыхтоўка, правядзенне і разгон Першага Усебеларускага з"езда (Кангрэса).
32.Усталяванне савецкай улады на Беларусі.
ЗЗ.Абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі і яе гісторыка-прававая характарыстыка.
34.Устаўныя граматы БНР.
35.Абвяшчэнне Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі.
З6.Маніфест Часовага работніцка-сялянскага Савецкага Урада Беларусі.
37.Першы Усебеларускі з"езд Саветаў і яго рашэнні.
38.Канстытуцыя ССРБ 1919г.
39.Утварэнне Літоуска-Беларускай ССР.
40.Дэкларацыя аб абвяшчэнні незалежнасці ССРБ (1920г.).
41.Другое абвяшчэнне ССРБ і рашэнні 2-га з"езда Саветаў Беларусі.
42.Узаемаадносіны БССР з РСФСР да 1923 г.
43.Удзел БССР у стварэнні Савецкага Саюза.
44."Узбуйненне" БССР і змены ў адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле.
45.Канстытуцыя БССР 1927г.
46.Савецкая Беларусь у 20-я гады: змены ў прававым рэгуляванні грамадскага жыцця.
47.Прававое афармленне фарсіраваннага будауніцтва "сацыялізму".
48.Канстытуцыя БССР 1937 года аб грамадскім і дзяржауным ладзе.
49.Канстытуцыя БССР 1937 года: правы і абавязкі грамадзян, выбарчая сістэма.
50.Судовы лад і пракуратура Беларусі у 30-я гады.
51.Змены ў праве ў 30-я гады..
52.Масавыя рэпрэсіі на Беларусі у 1930-я-1950-я гады.
53.Уз"яднанне Заходняй Беларусі з БССР.
54.Вялікая Айчынная вайна: змены ў праве.
55.Вялікая Айчынная вайна: акупацыйны рэжым на Беларусі.
56.БССР - суб"ект міжнароднага права.
57.Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел БССР у пасляваенны перыяд.
58.Развіццё дэмакратыі ў 1950-я гады і пашырэнне правоў БССР.
59.Удасканаленне заканадаўства БССР у 1950-я-1980-я гады.
60.Канстытуцыя БССР 1978г.: гісторыка-прававая характарыстыка.
61 .Пераход да дзяржаунай самастойнасці і абвяшчэнне Рэспублікі Беларусь.
62.Дэкларацыя Вярхоунага Савета "Аб дзяржаўным суверэнітэце Рэспублікі Беларусь".
бЗ.Распрацоўка і прыняцце Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь.
64.Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь: гісторыка-прававая характарыстыка.
65.Канцэпцыя судова-прававой рэформы і яе рэалізацыя.
66.Рэферэндумы ў Рэспубліцы Беларусь у 1995, 1996 і 2004 гадах.
Пытанні распрацаваў к. г. н., дацэнт Нямкевіч І.В.
1. Прадмет і задачы гісторыі дзяржавы і права Беларусі.
Гісторыя дзяржавы і права Беларусі вывучае працэсы ўзнікнення і развіцця дзяржавы і права на тэрыторыі на-шай Радзімы ў іх цеснай узаемасувязі на розных этапах жыццядзейнасці нашых суайчыннікаў.
Паколькі развіццё дзяржавы і права залежыць у пер¬шую чаргу ад эканамічнага базісу, то і перыядызацыя ri-сторыі дзяржавы і права грунтуецца на перыядах развіцця вытворчых адносін. Асноўным грамадска-эканамічным фар-мацыям адпавядаюць і пэўныя тыпы дзяржавы і права.
Зразумела, што ў чыстым выглядзе нельга выдзеліць ні рабаўладальніцкага, ні феадальнага, ні буржуазнага ладу. Эканоміка любога грамадства амаль заўсёды шматуклад-ная. Тым часам можна выдзеліць нейкую пэўную форму грамадскіх адносін, якая з'яўляецца вядучай, галоўнай. Яна і кладзецца ў аснову таго ці іншага грамадскага ладу. Toe ж можна сказаць і аб дзяржаве i праве, якія часта спалуча-юць у сабе рысы розных тыпаў, але пераважаюць звычайна рысы якога-небудзь аднаго, выключаючы, зразумела, пе-раходныя эпохі.
Праўда, у апошнія гады многія навукоўцы выказваюц-ца крытычна аб фармацыйным падыходзе пры вывучэнні гісторыі чалавецтва, а значыць, і да тыпалогіі дзяржавы і права. Яны бяруць на ўзбраенне цывілізацыйны падыход пры асвятленні названай праблемы.
Як гістарычная навука псторыя дзяржавы і права — частка гісторыі чалавецтва, разам з тым яна з'яўляецца навукай юрыдычнай — адной з фундаментальных права-вых дысцыплін. Толькі гісторыя дзяржавы і права вывучае палітычныя і прававыя інстытуты з моманту іх з'яўлення і да цяперашняга часу. Яна, такім чынам, займаецца не толь-кі вывучэннем права, якое дзейнічала ў мінулым, але і дзеючым зараз, прававымі галінамі і інстытутамі, якія развіваюцца.
Калі тэорыя дзяржавы і права вывучае галоўным чынам агульныя заканамернасці развіцця дзяржавы і права роз¬ных народаў, то гісторыя дзяржавы і права займаецца кан-крэтнымі дзяржавамі і прававымі сістэмамі, у прыватнасці, што існавалі і існуюць на тэрыторыі нашай краіны, раз-глядае іх асаблівасці і характэрныя рысы. Псторыя дзяржа¬вы і права выкарыстоўвае абагульненні, якія робіць тэо-рыя дзяржавы і права, і ў той жа час даследуе, а значыць, і дае канкрэтны матэрыял для такіх абагульненняў.
Гісторыка-прававая навука прызвана несці чытачу праўдзівыя звесткі. Праўдзівасць гісторыка-прававога ма-тэрыялу. абавязкова неабходная для яго практычнага вы-карыстання. Гістарычны аналіз заканадаўства неабходны і для правільнага разумения дзеючых норм права (гістарычнае тлу-мачэнне закона), і для крытычнай ацэнкі састарэлых норм.
Разам з тым вывучэнне гісторыі дзяржавы і права сваёй краіны беларускаму народу неабходна і для таго, каб ума-цаваць уласную нацыянальную годнасць, вызначыць сваё месца сярод народаў свету.
2. Узнікненне і развіццё навукі гісторыі дзяржавы і права Беларусі.
Грунтоўнае і сістэматычнае вывучэнне гісторыі дзяржа¬вы і права Беларусі пачынаецца з 80-х гг. XVIII ст., калі было надрукавана навуковае даследаванне ўраджэнца бе-ларускага Падляшша' Тэадора Астроўскага «Грамадзянскае права або канкрэтна польскага народа са статутаў і зако-наў каронных і літоўскіх сабраныя: рэзалюцыямі пастаян-най рады растлумачаны: прымножана і дапоўнена нормамі з кананічнага, магдэбургскага і холмскага права: і размеш-чаны ў парадку рымскага права». У ім утрымліваліся каш-тоўныя звесткі пра права Вялікага княства Літоўскага (ВКЛ), асабліва пра многія звычаі і судовую практыку. Прааналізавана агульная сістэма права Вялікага княства Літоўскага: гра¬мадзянскае і крымінальнае права, судовы парадак, гра-мадзянскі і крымінальны працэс, асаблівасці разгляду іскаў, заснаваных на вэксалях, выкананне судовых паста-ноў, розныя судовыя выдаткі і выплаты. У дадатку дадзены прыклады розных юрыдычных актаў.
Актыўна развіваюцца гісторыка-прававыя даследаванні феадальнай Беларусі ў XIX ст. У гэты перыяд выдзяляюцца тры асноўныя напрамкі ў даследаванні гісторыі дзяржавы і права Беларусі, якія ўмоўна называюць польскім, расійскім і патрыятычным.
Першы разглядаў права Беларусі я к частку права Польш-чы. 3 гэтых пазіцый напісана кніга прафесара Крэмянецка-га ліцэя Тадэуша Чацкага «Пра літоўскае і польскае права, яго дух, крыніцы, сувязі і пра змест першага Статута, вы-дадзенага для Літвы ў 1529 годзе» (1800—1801). Традыцыя Т. Чацкага была працягнута I. Лелевелем, А. Галецкім, А. Яб-лонаўскім, В. Камянецкім, С. Кутшэбай і інш.
Другі кірунак пачаў выразна афармляцца ў 60—70-я гады XIX ст. Большасць расійскіх гісторыкаў, выступаючы са славянафільскіх пазіцый, вывучалі гісторыю дзяржавы і права Беларусі ў цесным кантэксце з агульнарасійскай гі¬цікавасць да вывучэння гісторыі ВКЛ — старажытнай дзяр-жаўнай спадчыны беларускага народа.
Новы ўсплёск у развіцці гісторыка-прававых даследа-ванняў Беларусі адбыўся пасля абвяшчэння суверэнітэту Рэспублікі Беларусь. У 90-я гг. XX ст. і ў пачатку XXI ст. з'яўляюцца буйныя даследаванні ў галіне дзяржавы і права феадальнай Беларусі — Т. Доўнар, Г. Дзербінай, Я. Юхо', дзяржавы і права савецкай Беларусі — В. Круталевіча, А. Вішнеўскага, М. Касцюка, I. Марціновіч2 і інш. Падрых-таваны вучэбныя дапаможнікі А. Вішнеўскага «гісторыя дзяржавы і права Беларусі» (1999, 2-е выд. — 2003), Я. Юхо «Псторыя дзяржавы і права Беларусі» (2000) і інш. Выдад-зены Статут Вялікага княства Літоўскага 1566 г. (1988), Ста¬тут Вялікага княства Літоўскага 1566 г. (2003).