3 Хлеба, сабранага ў полі.

Мы многа ведаем пра М. Танка як паэта глыбока філасофскага мыслення, наватара, значна менш — як пра аўтара цікавых, дасціпных твораўдля дзяцей. Адметная асаблівасць яго паэзіі для юнага чытача — яе заглыбленасць у маральна-этычную праблематыку. У гэтых адносінах адчуваецца агульнасць набыткаў песняра з набыткамі казак У. Дубоўкі. Абодва мастакі слова валодалі надзвычай зайздроснай здольнасцю заўважаць сур'ёзны і павучальны сэнс у вуснай народнай творчасці розных часоў і набліжаць яе да сучаснасці.

Пісаць для дзяцей М. Танк пачаў у 1937 г. Гэта былі пераважна казкі і вершы з фантастычным сюжэтам, якія друкаваліся ў «Беларускім летапісе» і часопісе «Снапок».

Ва ўcix зборніках паэта ёсць творы, дзе раскрываецца тэма дзяцінства. Гэтая тэма мела глыбокае рэвалюцыйнае гучанне, бо па сутнасці гэта тэма будучыні народа, справядлівасці барацьбы, якую вёў працоўны люд Заходняй Беларусі. Менавіта так гучыць тэма дзя­цінства ў вершы “Песня кулікоў» (1936). Дарослыя мужчыны вядуць размову пра нялёгкае жыццё, калі «хлеб на стале кладзецца толькі для гасцей», калі «маладых нямала ў турмы павялі за тое, што дамагаліся, «каб далі вучыцца нам на роднай мове». Трывога, вялікае гора герояў твора выяўляюцца яшчэ глыбей, калі яны гавораць пра лес дзяцей:

У кутку, на нарах, на старую кніжку цixi голас льецца I чупрыны бель; Сумна з маладзіцай над малой калыскай Усхліпывас песняй белая мяцель.

Пытанне «Што, скажы мне, будзе з нашымі дзяцьмi?», якое вырашаюць repoi верша, было надзённым, вострым палітычным пытаннем у Заходняй Беларусі. Вядома, што аб кожнай краіне можна меркаваць па яе дзецях — па тым, як яны жывуць, што ядуць, у што апранаюцца, у якіх умовах вучацца. Ва умовах заходнебеларускай рэчаіснасці дзеці працоўных не мелі дастаткова нi ежы, нi вопраткі. Большасць дзяцей школьнага ўзросту практычна была пазбаўлена магчымасці вучыцца ў школе. Таму iм асабліва патрэбны былі добрыя кнiri на роднай мове, па якіх можна было б навучыцца чытаць дома. Відаць, гэтымі абставінамі грамадскага жыцця абумоўлена з'яўленне ў творчасці М. Танка ў 1937 г. твораў для дзяцей. Друкаваліся яны ў чaconicax: у «Беларускім летапісе», у дзіцячым чaconice на беларускай мове «Снапок», “Калоссе”. Гэта былі пераважна казкі або лірычныя вершы з фантастычным адлюстраваннем жыцця. У ix паэт славіць працу i працоўнага чалавека, яго гераічную барацьбу, апявае прыроду роднага краю. Шырока выкарыстоўвае паэт у cвaix творах легенды, казкі i паданні, што бытавалі ў народзе.

Народныя паданні i легенды, апрацаваныя выдатным майстрам слова i цудоўным знаўцам чалавечай душы, становяцца паэтычнымі шэдэўрамі. Фантастычныя казкі, створаныя паэтам па ўласных сюжэтах, сваей народнай прастатой i шчырас цю, паэтычнай прыгажосцю кранаюць чытачоў ycix узростаў. Усе «матчыны казкi», як называе ix паэт, служаць вялікай патрыятычнай справе:

Але ўcix гадуюць нас Матчыны Kaзкi. Яны вучаць родную мову любіць, На крылах юнацтва Уздымацца пад хмары, 3 няпраўдай змагацца, А з праўдай дружыць і аб неабсяжным і сонечным марыць.

Чытачам розных узростаў добра вядомы казкі М. Танка «Ля вогнішч начлежных», «Сказ пра Вяля», «Казка пра Музыку», «Казка пра Мядзведзя», «Конь i Леў», «Мухамор», «Журавель i Чапля», «Жук i Слімак», «Галінка і верабей», «Ехаў Бай», «Заечы дом», якія з'яўляюцца апрацоўкамі вядомых беларускіх на­родных казак.

Таленавітыя апрацоўкі фальклорных сюжэтаў i матываў, зробленыя М. Танкам, характарызуюць яго як самабытнага паэта, які глыбока разумее, ведае i шчыра любіць вусную народную творчасць. Казачны сюжэт, шырока распаўсюджаны i апрацаваны рознымі аўтарамi, М. Танк умее падаць па-свойму, не паўтараючы ужо вядомых хадоў.

Вершаваная казка «Сказ пра Вяля» напісана ў 1937 г. паводле народных паданняў i легенд. Гэта была першая спроба паэта-рэвалюцыянера выкарыстаць багаты народны repaiчны эпас для прапаганды ідэй на­роднай рэвалюцыі. Ужо ў гэтым творы намеціліся характэрныя рысы М. Танка як паэта-казачніка: уменне цесна спалучаць фантастычнае, казачнае з сапрандным,

М. Танк нездарма звярнуўся да жанру літаратурнай казкі, выкарыстоўваючы пры гэтым фальклорны сюжэт. Казкі, легенды, naданнi, у большасці пачутыя iм яшчэ ў дзяцінстве ад матулі, ад дзеда, які быў цудоўным апавядальнікам, пазней сталі найважнейшым падмуркам развіцця літаратурных здольнасцей паэта, яго самабытнага творчага голасу. У 1939 г. М. Танк у дзённіках адзначаў, што беларуская народная казка можа служыць багатай крыніцай цікавых тэм для оперы i балета. Ён выказаў слушную думку аб тым, што гэты жанр вуснай народнай творчасці з'яўляецца неацэнным скарбам для прафесійнага мастацтва. Разважаючы пра ролю казкі ў выхаванні дзіцяці, М. Танк nicaў: «Казка ж акрыляе чалавека, робіць яго больш моцным i добрым чалавекам, вучыцъ яго стойкасці ў цяжкія гады выпрабаванняў». Разнастайныя па тэматыцы, праблематыцы i мастацкіх асаблівасцях творы М. Танка для юных чытачоў цесна звязаны з фальклорам. Паэт творча перапрацоўваў народныя сюжэты, а таксама ствараў свае арыгінальныя палотны, у якіх зноў жа выкарыстоўваў традыцыі фальклору ў фа­буле, мове, абмалёўцы вобразаў. Усе казкі гэтага мастака слова вылучаюцца выхаваўча-пазнавальным пафасам.

У свaix казках М. Танк закранаў розныя маральна-этычныя праблемы. Напрыклад, у казцы «Мухамор» (1937) высмейваецца хвалько Мухамор, які лічыў, што «мог бы смела бъцъ паслом або нават i царом». Упэўнены, што роўнага па прыгажосці яму ў лесе няма, ён вы хваляўся: «Боты, гузікі гарацъ, - // Яму пары не дабрацъ // Пад ялінай, пад сасной //Нi багаццем, нi красой». Аднак калі ў лес прыйшлі дзеці, усё стала на свае месца: яны пазбіралі добрыя грыбы, а мухамор - «дзяцюк на цэлы свет» - нікому не спатрэбіўся: як кажуць у народзе, «глядзець - прыгожы, ды не гожы». Казка вучыць юных чытачоў рэальна ацэньваць сябе i не выхваляцца перад іншымi. Пазнавальнае значэнне твора ў тым, што дзеці даведаюцца, якія растуць грыбы ў беларускім лесе: казляк, сыраежка, падасінавік, рыжык, ваўнянка, гашчавік, баравік, апенька. Аўтар стварыў запамінальны абразок ляснога жыцця, звярнуў увагу не толькі на грыбы, але i на розную жыўнасць: аваднёў, камароў i мураў'ёў.

Свет роднай прыроды мастак паэтызуе i ў «Казцы пра Мядзведзя» (1937). Паэт выказвае захапленне фальклорнымі скарбамі нашага народа i імкнецца выклікаць у дзя­цей гонар за сваю Бацькаўшчыну: «А там, за сосновым // За лесам, за борам, // Як золатам сінім, // азёры! // А глянеш навокал — // Такая краіна: // Дзе cmyniш — то рэха, // То казка, быліна...».

Тут М. Танк нават канкрэтызуе месца дзеяння, згадваючы нарачанскія мясціны i Белавежскую пушчу. У гэтай казцы больш багатая сістэма вобразаў. Сярод дзеючых асоб твора ёсць не толькі мядзведзь, але i такія драпежнікі, як воўк i ліса, прысутнічае i сімвамвал Беларусі — зубр, а таксама паказаны казёл, зайцы, вавёрка, варона, сарока, певень, цецерукі, дзятлы, нават шэршні ды асвянкі. Твор напісаны ў традыцыях беларускіх народных казак, у якіх жывёлы i птушкі з'яўляюцца алегарычнымі вобразамі. Яны хоць жывуць i дзейнічаюць па законах свайго свету, але маленькія чытачы ўспрымаюць стасунгкі лясных icтот як падобныя да складаных адносін людзей у грамадстве. У традыцыйна фальклорным плане паказаны i галоўны герой казкі мядзведзь. 3 гумарам асуджаецца ў казцы гультайства, прыстасавальніцтва Мядзведзя. Ён паўстае перад чытачамі хітрым прайдзісветам, які вырышыў знайсці жонку працавітую i з добрым пасагам, каб i надалей гультаяваць i быць сытым зімой: «Эх, важныя дзеўкі, // Былі б гаспадыні, // Каб меў каўбасаў, // Курэй, саланіны. // Нашто і шукацъ бы // Што недзе другое, — // Было б у Мядзведзя // Жыццё залатое».

Мядзведзевы сваты воўк i ліса змаглі знайсці выгадную нявесту - нястомную ў працы вавёрачку: «Скакуха вясёлая // I гаспадыня, // Якая збірае // Арэхі ў ляшчынах, //Насыпала поўныя куфры, // Як лёду...”.

Taкi мезальянс справядліва выклікае не толькі смех, але i абурэнне: вялізны i дужы мядзведзь хоча жыць за кошт маленькай вавёрачкі. Сам жа кудлаты «не мае нi пчол, ніi гарода». На iм просценькая кашуля, стаптаныя лапці i ў руцэ сукаваты кій. Адзінае, што умее добра рабіць «жаніх», - гэта скакаць пад гукі лясных музыкаў. Канфлікт казкі вырашаецца ў традыцыях народнай ма­ралі: хітрасць пакарана. Калі касалапы з'еў вавёрчыны запасы i занудзіўся, дык знайшоўся той, хто змог яго «вылечыць» ад ляноты i гультайства: « <...> Лячыу Цыган // Брагай-сгвухай да рана; // Яшчэ naiў зеллем // Салодкім, як мёдам, / / Cnaiўшы, Мядзведзя / / Прыкуў да калоды. // Пазней яму ўсыпаў // Бярозавай кашы, // Павёў яго цешыцъ // Людзей па кірмашах».

3 тае пары кудлаты цудоўна acвоіў працу скамароха, цешыў людзей на кірмашах, за што атрымліваў жаданыя ласункі. У казцы паказана, што праца здольная змяніць характар чалавека. Аўтар таксама акцэнтуе ўвагу маленькіх чытачоў на пэўных заганах, ухваляе працавітасць, жаданне жыць з плену сваей працы, гатоўнасць да ўзаемадапамогі.

«Казка пра Мядзведзя» мае таксама i пазнавальнае значэнне. 3 яе маленькія чытачы даведваюцца пра норавы i звычаі лясных жыхароў (напрыклад, чаму вавёрка хавае свае apэxi). На падставе твора дзеці атрымліваюць элементарныя ўяўленні пра нормы паводзін, узаемаадносiн людзей, пра асобныя бакі жыцця i побыту чалаве­ка. Паводле беларускага вясельнага абраду ў казцы адлюстраваны заручыны i само вяселле; тут згадваюцца народныя музычныя інструменты: цымбалы, бубны, гармонік; госці на вяселлі танцуюць нацыянальны танец «Лявоніха». У цэлым гэтая вершаваная казка гарманічна спалучае ў сабе глыбокі ідэйны сэнс i станоўчую эмацыйную экспрэсію. Аўтар паэтызуе свет, але разам з тым да водзіць дзецям, што ў паўсядзённым жыцці прысутнічаюць не толькі дабрыня, любоў i пяшчота, але i сум, зайздрасць, гультайства, зласлівасць — усё тое, чаго неабходна асцерагацца.

Вобраз героя-змагара сустракаецца ў творах М. Танка і для дарослых, i для дзяцей. Шырокавядомая казка «Сказ пра Вяля» была напісаная ў 1937 г., калі за плячыма паэта ўжо назапасіўся даволі значны вопыт рэвалюцыянера-падпольшчыка. Вобраз Вяля быў духоўна блізкі дутару самаахвярнасцю i настойлівасцю ў адстойванні народных інтарэсаў. Спалучэнне рэальнага i фантастычнагa дазволіла М. Танку стварыць уласную мастацка-філасофскую мадэль свету, у цэнтры якой знаходзіцца ў рэальным жыцці селянін-працаўнік, у часы ліхалецця - воін, абаронца пакрыўджаных. Як i у беларускіх народных казках Вяль з'явіўся на свет незвычайным чынам: селянін Скіба выараў яго з баразны. Гэтая істотна важная дэталь падкрэслівае крэўную роднасць асілка са сваей зямелькай-маці.

Хлопчык, як i належыць казачнаму герою, надзіва хутка рос i набраўся незвычайнай фізічнай сілы. У малым узросце Вяль дапамагаў бацькам па гаспадарцы, а калі падрос, пайшоў змагацца са злом. У адрозненне ад гераічных казак ці былін, у М. Танка зло персаніфікуецца, яно выступае не ў вобразе нейкіх міфічных icтот (напрыклад, Цмока), а ў абліччы спрадвечных крыўдзіцеляў на­рода — паноў i ix памагатых. Барацьба Вяля i яго войска з князем — гэта таксама i змаганне працоўнага народа за справядлівасць i годнае жыццё: «Усё радзяцъ, калі князя яны зломяцъ, // Kалi межы-абручы з зямлі сарвуць, - // Колъкі будзе ў ix пшанщы i саломы, // Як яны свободна зажывуць. Не паквапіўся асілак нават на вялікія грошы, не адмовіўся ад пачатае справы i назаўсёды застаўся ў памяці народнай як сімвал нязломнага барацьбіта за праўду: «Яго сэрца крыгі часу не сатруцъ; // Ён у шумеветру, у калоссях жыта, // Як жывы гавора перазвонам струн...». У «Сказе пра Вяля» М. Танк казачную гісторыю напоўніў значным сацыяльным зместам. Казка выхоўвае нянавісць да прыгнятальнікаў, любоў да людзей працы, жаданне змагацца за народнае шчасце, услаўляе самаахвярнасць і неўміручасць барацьбіта за народ.

«Казка пра Музыку» (1938) пераклікаецца з папярэднім творам i ў знешне-фабульным матэрыяле (тут па­эт уводзіць вобраз асілка i паказвае змаганне народа супраць несправядлівасці i уціску), i ў ідэйна-эстэтычных прынцыпах адлюстравання рэчаіснасці. М. Танк выказвае свае разуменне сутнасці чалавечага існавання ў яго цеснай спалучанасці з народнымі ўяўленнямі пра дабро i зло. Праблемы, закранутыя аўтарам у «Казцы пра Музыку», з'яўляюцца для чалавека спрадвечнымі актуальнымі філасофскімі пытаннямі пра сэнс чалавечага быцця. Лёс галоўнага героя Музыкі - гэта не толькі прыклад сапраўды патрыятычнага, альтруістычнага служэння наро­ду i Бацькаўшчыне, але і пошук духоўных асноў, якія дазваляюць людзям выжыць у самых складаных сітуацыях, рэалізаваць свае здольнасці i талент. Аўтар спалучае фальклорны сюжэт з рэальнай жыццёвай асновай, што робіць твор змястоўным, ідэйна i эмацыйна насычаным. Юны герой Музыка, вяртаючы сваю жалейку, украдзеную царскімі прыслугачамі, духоўна узвялічваецца да казачнага волата. Хлопчык-сірата, яга «не меў ni двара, ni гароду; толъкі сярмяжку старую», не прадае сваю музыку нi за якія грошы. Гэта духоўна узвышае героя, надае яму якасць высокага маральнага этало­на. Музыка становіцца сімвалам жыццястойкасці, прыкладам моцы духу. Нездарма яго непаўторнае, чарадзейнае гранне абуджала i падтрымлівала народ: “Кожная песня яго // Сілы ўсім дадавала, // Шмат будзіла надзей, // Беднякоў i cipom сагравала».

У «Казцы пра Музыку» М. Танк асэнсоўвае важную для кожнага творцы праблему мастака i мастацтва, вырашэнне якой дазваляе яму вызначыць свае творчае крэда. Без музыкавага грання «не чувацъ ніякіх песняў, не смяюцца людзi даўно», таму вяртанне хлопцу жалейкі ста­новіцца агульнанароднай задачай. На дапамогу яму прыходзяць i Араты, які «потам ніву засявае», i Волат, які «горы крышыцъ, ломіць i з далінамі раўняе», i Асілак, які «днём i ноччу уе пянъковыя аборы», i Вяль, які «разганяе дратаванай пугай статак цёмных хмараў». Далейшыя драматычныя калізіі з элементамі фантастыкі удала узмацняюць гераічнае гучанне твора. Таму фальклорная аснова твора паглыбляе ідэйна-мастацкую задачу услаўлення непадкупнасці сапраўднага мастацтва i непераможную сілу народнага духу. У «Казцы пра Музыку» найбольш ярка ў параўнанні з іншымі творамі М. Танка для дзяцей давераснёўскага перыяду выявілася паэтызацыя роднага краю. Аўтарскае уменне панарамна адлюстроўваць краявіды Беларусі, перадаваць шматколерную прыгажосць навакольнай прыроды не можа не выклікаць у юных чытачоў лепшых пачуццяў да сваей Радзімы. Крылатыя, добра вядомыя ўжо словы з гэтай казкі: «Братцы! Тут зямля такая!», -ёміста ілюструюць майстэрства М. Танка сказаць сцісла i адначасова грунтоўна.

Казка «Галінка i верабей» паводле сваей функцыянальнасці бліжэй да забаўлянак, таму выклікае ў дзіцяці станоўчыя эмоцыі i бадзёры настрой. У творы расказваецца пра тое, як галінка-вярбінка не хоча калыхаць дзяцей вераб'я; i нixтo яе не можа прымусіць гэта рабіць, бо ўсе ў лесе адмаўляюцца выконваць свае абавязкі. Нечым гэта нагадвае сюжэт «Блытаніны» К. Чукоўскага. Ад­нак, калі ўмешваецца чалавек, то усё становіцца на свае месцы: «3 тых дзён без спачынку, // Каб кожны быў рад, // Колыша галіннка // Усіх птушанят».

Пісьменнік асуджае эгаізм i абыякавасць, няздольнасць спачуваць чужому гору, падводзіць дзяцей да высновы, што любое зло ў жыцці немінуча будзе пакарана, арыентуе дзяцей на канкрэтныя шляхі выпраўлення свaix памылак.

Toнкім гумарам, цёплым лірызмам, уменнем зацікавіць юных чытачоў займальным сюжэтам вылучаецца таксама i казка «Дзед i шчупак» (1937). У гэтым творы няма характэрнага для казкі маралізатарства i павучальных інтанацый, прыярытэт аддаецца найперш выхаванню ў дзяцей эстэтычнай чуйнасці, умення ўбачыць казачна-незвычайнае ў паўсядзённым жыцці. У казцы, здавалася б, зусім немудрагелісты сюжэт: шчупак абхітрыў дзеда-рыбака i вылавіў усю яго прынаду. Аднак, калі ў якасці прынады выступаюць зоркі, то навакольны свет i прырода становяцца зачараванымі i таямнічымі. Шчупак тут нагадвае нейкага чараўніка: «Перш захопіцъ Сітца, // А пазней - Мядзведзіцу, // Вып'е сцежку зорную // Вясняных сноў, // Выцягне з-пад сетак // Абаранку месяца // I зноў, ціха кружачы, // Ападзе на дно».

Функцыя падобных твораў найперш эстэтычная, дзеці вучацца адчуваць паэтычнасць малюнкаў прыроды, заўважаць шматколернасць навакольнага асяроддзя. Гэтае мастацкае палатно дапаможа юнаму чытачу спасцігнуць метафарычнасць, незвычайнасць літаратурнага вобраза.

У гады Вялікай Айчьннай вайны М. Танк не nicaў для юных чытачоў. Аднак некаторыя творы гэтага перыяду пазней трывала увайшлі у дзіцячае чытанне, як, напрык­лад, верш «Родная мова». Актыўнае асваенне nicьменнікам нівы беларускай дзіцячай літаратуры зноў па­чалося ў 1945 г. У сям’і паэта гадаваліся сын i дзве дачкі. М. Танк быу добрым сем'янінам: ён шчыра i аддана любіў жонку Любоў Андрэеўну i дзяцей. Нават юныя repoi некаторых твораў носяць імёны дзяцей паэта - дачушак-двайнятак. Варта прыгадаць Верачку з мастацціх палотнаў «Сярод лясоў наднёманскіх» i «3імовыя прыгоды», а таксама Ірынку з вершаў «Сняжынкі» i «Ірынка». У год перамогі над фашызмам з'явіліся творы, якія узбагацілі беларускую дзіцячую класіку.

Творчае выкарыстанне набыткау беларускага казачнагі эпасу адчуваецца i ў такіx творах М. Танка, як «Жу­равель i чапля» (1945), «Жук i слімак» (1980). Гэтыя казга - не спрошчана-прымітыўны пераказ вершамі фальклорных твораў, а з'ява арыгінальная, высокамастацкая. Літаратурныя казкі М. Танка напісаны на высокім прафеййным узроўні; будовай сюжэта, вобразнасцю, эмацыйнай настраёвасцю яны блізкія да народных. Дасціпна, з гумарам у казцы «Журавель i чапля» паэт звяртаецца да вядомага сюжэта фальклорнага твора. Адметнасць гэтай казкі выяўляецца ва ўменні мастака актывізаваць творчае мысленне юных чытачоў, наблізіць паказанае ў творы да ix жыццёвага вопыту. Дзеці часта, як тыя жура­вель i чапля, не могуць саступіць адзін аднаму, часам прыніжаюць iншыx i ўзвялічваюць сябе, таму апраўданым з'яўляецца аўтарскі акцэнт на выхаванне ў дзяцей станоўчага маральнага імператыва, пачуццяў сяброўства i справядлівасці, якія з'яўляюцца неабходнай умовай гарманічнага суіснавання чалавечай супольнасці.

Казка «Жук i слімак», як i кожная казка, мае дыдактычную скіраванасць. Умоўна-казачная форма цесна спалучана ў гэтым творы з рэалістычна-праўдзівым адлюстраваннем рэчаіснасці. Аўтар, звяртаючы ўвагу на няўдзячнасць жука («Забыўся пра нягоды, //І не на уме жуку, // Што абяцаў паднесці // Ён хату слімаку»), засцерагае i свaix чытачоў ад падобнай рысы характару.

Паказ рэальнага канфлікту канцэнтруе ўвагу на станоўчым жыццёвым вопыце чалавецтва, для якога характэрны узаемадапамога, удзячнасць, падтрымка i выручка ў складаных сітуацыях.

Талент М. Танка як дасканалага майстра літаратурнай апрацоўкі выявіўся i ў яго творы «Конь i леў» (1953). Вядома, што дзецям падабаюцца казкі пра жывёл, яны любяць, каб у творах былі дыялогі, элементы сцэнічнасці. Перапрацаваўшы фальклорны сюжэт, пісьменнік, па сутнасці, стварыў невялічку п'есу паводле зместу беларус­кай народнай казкі «Як конь стаў старэйшым ад льва». Твор М. Танка напоўнены не толькі удалай рыфмай, але i унутранай змястоўнасцю, ідэйна i эмацыйна насычаны. Самае ж галоўнае, што вылучае аўтарскую казку, - гэта згушчана-вобразнае мысленне. Мастак сцвярджае на прыкладзе такix дужых жывёл, як воўк, леў i конь, што любая грубая сіла можа быць пераможана дасціпным розумам i кемлівасцю.

М. Танк тонка адчуваў спецыфіку твораў для дзяцей, у ix ён удала спалучаў прастату i непасрэднасць з маральным максімалізмам. Таму ў адрозненне ад народнай казкі «Як конь стаў старэйшым ад льва» у творы «Конь i леў» аўтарская ідэя падпарадкавана жыццёвай ісціне, па­водле якой дабро заўсёды ўзнагароджваецца: гаспадар хоць i выгнаў каня, але потым зноў вярнуў яго дадому: «Ён буланага вярнуў // Зноу ў стайню - у дом // I увесь век яго карміў // Сенам ды аўсом».

Такое вырашэнне канфлікту вельмі падабаецца дзе­цям, бо жывуць яны найперш па законах справядлівасці. Казка «Конь i леў» вылучаецца i лагодным гумарам, што таксама прываблівае маленькіх чытачоў.

Казку «Ля вогнішч начлежных» (1952) М. Танка можна лічыць найлепшым яго дзіцячым творам з гістарычным зместам. У ёй аўтар выступае палымяным абаронцам ду­хоўных скарбаў грамадства. Пісьменнік вырашае адвечна-традыцыйную праблему: ці можна за грошы купіць сапраўднае каханне i быць шчаслівым? Падобны сюжэт характэрны для многіх фальклорных, а таксама ліратурных твораў беларускіх пісьменнікаў. У казцы М. Танка назіраецца творчая пераемнасць традыцый Я. Купалы. Праблемна-тэматычныя паралелі можна правесці паміж казкай «Ля вогнішч начлежных» i паэмамі Я. Купалы «Бандароўна» i «Магіла льва». У абодвух пісьменнікаў атрымаліся выразныя, каларытныя вобразы, якія з'яўляюцца важным сродкам спасціжэння духоўнай сутнасці беларусаў.

Вобразамі Галіны i Васілька аўтар казкі «Ля вогнішч начлежных» паэтызуе высакародства i духоўную прыга­жосць беларусаў. Паэт ідэалізуе галоўную гераіню Галіну, якая нi за якія матэрыяльныя выгоды не здраджвае самаму светламу пачуццю - каханню: «Я волънаю птушкаю // Вырасла тут. // Жыве тут мой суджаны-мілы. I нас не разлучаць //Hi годы пакут, // Hi гнеў твой, // Hi грозная ciлa».

Гэтая казка трагічная па сваей сутнасці: у барацьбе за свае шчасце repoi ідуць на смерць, каб не быць маральна зняважанымі. Магнат Барыта тут выступае ўвасабленнем усяго ганебнага, варожага, што перашкаджала ў часы прыгнёту жыць людзям сумленным жыццём. Нескаронасць, умение абараніць сваю годнасць - якасці, уласцівыя Васільку, - заўсёды дапамагалі беларусам выстаяць у часы нягод, таму легендавы аповед увекавечыў памяць аб смелых i адважных юнаках. Хлопец загінуў, а дзяўчына стала крылатаю чайкай, якая лётае над Нарачанскімі азёрамі, што утварыліся з асколкаў люстэрка: «І раптам на месцы, // Дзе высіўся бор, // Дзе срэбныя naлi асколкі, - // Усё знікла, // Адны толькі xвалi азёр // Зaззялi люстэркам, вясёлкай. //Дзяўчына ж крылатаю // Чайкай з тых год // I ў цёплыя ранкі, i ў сцюжу // Над люстрам азёраў, // Прасmopaмi вод, // Шукаючы мілага, кружыцъ».

Казка вучыць чытачоў быць шчырымі ў cвaix пачуццях i заўсёды захоўваць духоўную чысціню. Выхаваўчы патэнцыял гэтага i iншыx твораў М. Танка грунтуецца найперш на высокай духоўнасці беларускага народа. Та­му часта ў яго творах для дзяцей цэнтральны герой -вольналюбівы чалавек, патрыёт, які нават у самых складаных сітуацыях застаецца адданым сваім маральным прынцыпам.

У казках М. Танка «Сярод лясоў наднёманскіх» (1950) i «Калі вясна прыйшла» (1953) адлюстраваны адухоўлены, дзівосны i запамінальны свет роднай прыроды, пад уздзеяннем якога ў дзяцей фарміруецца пачуццё прыгожага. Удалае выкарыстанне вялікіх магчымасцей беларускай мовы робіць малюнкі прыроды яркімі i каларытнымі. Гераіня казкі «Сярод лясоў наднёманскіх» — дачушка лесніка, Верачка — вырасла на улонні маляўнічай прыро­ды. Тут усё ёй дарагое: кожнае дрэўца, кожная кветка i травінка. Аднак засумавала аднойчы маленькая дзяўчынка, затрывожылася, што ўвосень знікаюць многія прывабныя абрысы прыроднага наваколля: «Шкада ёй ападаючых // Jlicmoў i матылъкоў, // Шкада ёй адлятаючых // У вырай журавоў».

Як ні раіліся звяры i птушкі, але дапамагчы гору Верачкі не змаглі. Толькі маленькі павучок здолеў ажывіць павуціннем прыроду. У выніку адбываецца як бы духоўнае перараджэнне лірычнай repaінi, якая знаходзіць унутранае апірышча ў спасціжэнні rapмонii навакольнага свету, няўлоўных таямніц прыроды, што нярэдка жыве з чалавекам у адным эмацыйным сугуччы: «Калі ж прачнулася зара // I ветрык прыляцеў, - // Лес залатымі cmpynaмi, // Ажыўшы, зазвінеў //На звон устала Верачка, // Сцяжынаю лясной // 1дзе яна і дзівіцца, // Што лес спявае з ёй».

М. Танк у гэтым творы выступіў таленавітым паэтычным мастаком-жывапісцам, які паказаў, што беларуская зямля прыгожая, дзівосна маляўнічая i шматфарбная.

У казцы «Калі вясна прыйшла» таксама сцвярджаецца ідэя гармоніі паміж чалавекам i прыродай, адлюстроўваецца разнастайнасць форм i вобразаў прыроднага нава­колля. У цэнтры ўвагі паэта абнаўленне прыроднага ўлоння, змена фарбаў на працягу года. 3 дасціпным гумарам апісваецца ў творы спрэчка птушак, якія прыляцелі з выраю i шукалі вінаватага ў прыродных зменах. Восенню прырода здзіўляла сваей шматколернасцю, багаццем збожжа i ягад, а за зіму ўсё гэта хараство знікла. Давялося б ва ўciм быць вінаватымі вераб'ям, але дзеці змаглі растлумачыць, што ж адбылося на самай справе: «зялёны ліст дуброў // Сам асыпаўся далоў. // Збожжа з поля звезлi людзі, // Ягады змарозіў студзень // Подыхам сваім».