78,80. Аднасаст сказы і іх тыпы. Двухсаст сказы.

Двух.саст.сказы-наяунасць гал.членау сказа. Парадкам слоу наз.размяшчэнне лексика-грам.саставу сказа у пэунай линейнай паслядоунасци. Парадак слоу адыгр.важную ролю у арганізацыі сказа, дзе ён выконвае 3 асн.ф-ыі.

Аднасаст.-адзін састау.

Тыпы: дзеяслоуныя аднасаст.сказы-

1.асабовыя:-пэуна-асабовыя; -абагульнена-асабовыя; -абагульнена-няпэунаасабовыя.

2.безасабовыя: -безасабовыя; -інфінітыуныя.

Іменныя аднас.сказы: 1.намінатыуныя; 2.вакатыуныя; 3.назыуныя; 4.генетыуныя; 5.канструкцыі з назоуным уяуленнем.

Сказы. што арганізаваны з аднага чл. слова ці спал. слоу і выраж. дадатны ці адм. адказ на чыё-н. Выказванне, мад-эксп., эмац. ацэнку і хар-цца нерасчлянённасцю свваёй стр-ры наз нячленнымі. Яны істотна адрозн. Ад двухсаст.і аднасаст.,яны безсастауныя, бо словы, з якіх яны арганізаваны марфалагічна нязменныя, не могуць выступаць у пазіцыігал.чл. або дад. і не могуць развів.інш.словамі у сказе. Выдзял.сцвярджальныя,адмоуныя,пыт.,эмац.,пабуджальныя.

Сказы у якіх апушчаны той ці іншы гал.або дад.чл.наз.няпоунымі. Адсутны чл.сказа лёгка узнауляецца з кантэксту,паказваецца сітуацыяй.

81. Тыпы сінт сувязі. Злучэнне і падпарадкаванне

Пры рэалізацыі у мове сінтаксічныя адзінкі і іх кампаненты звычайна уступаюць у сінтаксічную сувязь паміж саой. Асноунымі відамі сінтаксічнай сувязі з’яуляюцца ПАРАТАКСІС і ГІПАТАКСІС(падпарадкаванне). Паратаксічная сувязь рэалізуецца пры аб’яднанні граматычна рауназначных адзінак або іх кампанентау. Гэтая сувязь можа быть адкрытая і закрытая. Адкрытай сувяззю аб’ядноуваецца розная колькасць сінтаксічных адзінак;закрытая сувязь ужываецца толькі для аб’яднання 2-х сінтаксічных адзінак.

Гіпатаксічная сувязь рэалізуецца пры аб’яднанні граматычна няроуназначных адзінак, ці іх кампанентау з якіх адны падпарадкаваны другім.

82. Методыка выкладання сінт-су

ЗАДАЧЫ пры выкладанні сінтаксісу:1. вызначыць сувязь слоу у сказе; 2.вызначыць граматычную аснову сказа; 3.выдзяліць у сказе словазлучэнні і вызначыць асадівасці словазлучэння; 4.вызначыць сказы па мэце выказвання і інтанацыі; 5.вызначыць віды і тыпы простых сказау; 6.знайсці у сказе чл.сказа аднародныя; 7.знайсці у сказах звароткі,пабочныя словы,словазлуч.,адасобленыя чл.сказа; .знайсці і адрозніць простую і ускосную мову; .вызначыць складаныя сказы розных тыпау і іх асаблівасці.

83,84. Складаны сказ. Складаназлучаны сказ

Складаным сказам з’яуляецца такая сінтаксічная канструкцыя, у якой сэнсава і граматычна злучаюцца некалькі састауных частак,кожная з якіх мае сваю граматычную аснову(дзейнік і выказнік або толькі адзін галоуны чл.). Часткі склад. сказа нагадваюць простыя сказы,але узятыя асобна не маюць інтанацыйнай і сэнсавай закончанасці. Складаназлуч. назыв.сказы,састаун.ч.,якіх аб’яднаны пры дапамозе злучальн.злучнікау,якія з’яул.асн.паказчыкам скл.злуч.сказа. Сэнсавае адзінства ствараецца з дапамогай інтанацыі,парадкам размяшчэння частак,суадносін трывальна-часавых форм дзеяслова. У залежнасці ад хар-ру выраж. Сінтакс.адносін,у стр-ры складаназлуч.сказах аб’ядн. 2 і больш частак,а іх колькасць залежыць ад унутранай будовы саміх частак. Кожная з частак можа функцыянаваць у якасці пр.сказа.

Паводле стр-ры складаназлуч.сказы могуць быць мнагачл. і двухчленныя. Мнагачл.скл. з 3-х і больш частак,а двухчл. з 2-х ч.

Класіф.праводзілася з улікам розных асалівасцей: 1.класіф.,якая абапіраецца на хар-р сэнсавых адносін наз.-традыцыйная. 2.Заснавана на хар-ры злуч.сродкау сувязі распрацав. Пяшкоускім і Шапірам,яна абапіраецца на грамат.паказчык складаназлуч.сказа.-злучнікі. Паводле хар-ру падзял на 4 гр.: 1.са спалуч.ч.(і,ды) і злучальн.словамі(потым,затым,пасля); 2.з супастауляльнымі зл.(а.але,за тое,ж.жа,аднак,раз); 3.з пералічальна-размеркавальн.зл.(і-і,або-або,то-то,ці то-ці то); 4. з далучальнымі(ды і,а то).

СХЕМА:1. вызначыць колькасць прэдыкат.частак, 2.сродкі сувязі ч.(злуснік,злучальная,інтанацыя) 3.сэнсавыя аднос.п/ж ч.(спалуч,супарцмун...) 4.граматычныя сродкі выражэння адносін(злучн..трывальна-часав.ф дзеяслова выказніка,лексічна-грамат. зн-нне,сувязь,парадак размяшчэння частак),5. растлумачыць знакі прыпынку, 6.разбор простага сказа.

85-87. складаназалежныя сказы

Склад.залеж. сказы у якіх пры дапам. злучальных злучн. або слоу аб”ядн. сінтаксічна-нераунапрауныя прэдык. ч. наз.складаназалежнымі.Яны склад з 2-х і больш нераунапрауных прэдык.ч.,з якіх адна паясняе другую і сінтаксічна падпарадкавана ёй.Прэд.ч,якая з”яул. сінтаксічна незалежн. лічыцца галоунай,а прэдык.ч.,якая знах.у сінтакс.залежнасці ад 2-ой лічыцца даданай. Фармальным паказчыкам з”яул.- падпарадкавальныя злучнікі і словы,я-я знах у дад.ч.П/ж гал. і дад.ч.склад.зал.сказа выраж.розныя семантыка-сінтаксічныя адносіны,я/я абумоулены зместам гал.ч,тым,які гал.чл.гал.ч.паясняецца і якімі моунымі сродкамі ажыццяуляецца гэта паясненне. Адносіны: суб”ектныя, прэдыкатыуныя, атрыбутыуныя, аб”ектныя, рознага характару акалічнасныя. У лінгв.літ.няма адзінай класіфікацыі скла.зал.скз. Найбольш пашырана: структурна-семантычная.Былы прапанавана Багародзіцкім,яе падтрым Паспелау.Паспелау вылучыу 2 тыпы сказау:адначленныя і двухчленныя.Адначленныя- гэта сказы у якіх дад.ч адносіцца і звязв.з адным словам у гал.ч.,канкрэтызуючы і дапауняючы яе.(Буряк такія сказы назвау-склад.зал.ч.з прыслоунымічасткамі). Сярод такіх выдзяляюць:дзейнікавыя, выказнікавыя,азначальн. дапауняльныя,дад.ч спосабу дзеяння,дад.ч меры і ступені. Такія сказы у дальнейшым атрым.назву-склад.зал.сказы нерасчлянённай структуры.Двухчленныя –у якіх дад.ч.суадносіцца і звязваецца з усёй гал.ч.у цэлым.(У Бурака такія сказы наз.скл.зал.сказы з прыфразнымічасткамі).Выдзяляюць:дад.ч. месца, часу,прычыны, мэты, умовы, уступкі, выніку, параунання.(атрым назву-сказы расчлян.структуры).Дад.ч звязв. з гал. пры дапам. злучальных слоу і злучнікау,таму часткі выдзял.коскамі. Напрыклад: сувязь дад.ч прычыны з гал. ажыццяуляецца з дапам. злучн.(бо. што, паколькі, як, таму што, а то)-Я сам быу здіулены не менш за яго,бо на Міншчыну ніколі не ездзіу.