70. Выклічнікі і гукапераймал словы. Звязкі як асобная часціна мовы.

В-мі наз нязменныя словы, якія выраж розныя пачуцці і валявыя пабуджэнні гаворачай асобы.Яны не маюць прадметн зн-ня, і само «значэнне» выклічнікаў рэаліз толькі ў шырокім кантэксце, часта з дап жэстаў

Сінт-мі асабл-мі выклічнікаў дыктуюцца і іх марфалагічныя асаблівасці. В. — словы нязменныя. Ніякіх формаўтваральных ці словаўтваральных афіксаў у складзе выклічнікаў вылучыць нельга — гэтыя словы марфемна непадзельныя. У залеж ад зн-ня бываюць:

1) Эмацыян (выраж розн пачуцці і перадаюць інтэлект-эмац стан).У групе эмац-ых вылуч і шматлікія выклічнікі-лаянкі: чорт вазьмі!, якога чорта! і інш.

Некат эмац В. ў сваім зн-ні маюць элементы імператыўнасці. Так, шабаш можа азначаць заклік да заканчэння працы, ну — пабуджэнне да размовы ці да дзеяння, прабачце — просьбу выбачыць за незнарок учыненую непрыемнасць і г. д. Т. ч., названыя выклічнікі знаходзяцца як бы на мяжы паміж эмац-мі і імператыўнымі.

2) Імператыўныя — гэта вялікі, разгалінаваны клас слоў, якія выраж наказ, загад, заклік, просьбу, каманду і г. д. Сюды ўключ: гэй, ау, но.

Па сваёй стр-ры і ў адпав-ці з паходжаннем усе выклічнікі падз-ца на дзве групы: Невытворныя — гэта словы, якія ўтварыліся надзвычай даўно. Структурныя тыпы іх нешматлікія (а, о, ага) Вытворныя — словы, утвор ад іншых паўназначных слоў, якія вымаўляюцца з яркай эмацыян афарбоўкай або з моцнай экспрэсіяй сцвярджэння, адмаўлення, задав-ня, здзіўлення, недаўмення і інш. Сюды адносяцца: а) в, якія ўтвар з розных словаформ назоўнікаў: бяда!, дудкі!, чорт!, бацюхны!; б) в, якія ўтварыліся з розных дзеяслоўных словаформ: здароў!, бывай!, бывайце!, прабач!, дзякую! Гукаперайманні — гэта гукі ці гукавыя комплексы, якія служаць для перадачы характэрных гукаў, выгукаў ці шумаў, што ўтвар прадметамі або жывымі істотамі. Вядома, органы маўлення чалавека не прыстасаваны для таго, каб дакладна перадаць шум ветру i пад. Г. толькі прыблізна перадаюць гэтыя гучанні, з'яўл-ся, па сутнасці, умоўнымі знакамі іх. Фактычна Г. пазбаўлены лекс зн-ня ў прывычным нам сэнсе: кожнае з іх «значыць» толькі тое, якое гучанне яно імітуе. 3 гэтым звязана і аморфнасць Г: многія з іх не маюць строга замацаван формы. Фанемны склад іх можна лічыць у пэўнай ступені матываваным, аднак нельга прадказаць, якую канкр гукавую форму прыме тое ці іншае Г. Звязкі — гэта службовыя словы дзеяслоўнага паходжання, якія ўжыв-ца для выражэння часу і ладу састаўнога недзеяслоўнага выказніка. Звязкі захоўв асн формы, уласцівыя дзеяслову, і гэтым адрозн-ца ад усіх астатніх службовых слоў, важнейшай граматычнай прыметай якіх з'яўляецца нязменнасць.Наяўнасць формазм-ня выклікаецца самой грамат прыродай звязкі: гэта службовая ч.м служыць сродкам выражэння дзеяслоўных катэгорый неспрагальнага выказніка ў двухсастаўным сказе ці неспрагальнага галоўнага члена ў безасабовым сказе.

Асноўная прымета звязак у адрозн ад дзеясловаў — гэта поўная або частковая страта лексіч зн-ня, што вядзе да ператварэння паўназначнага слова ў службовае.

У залежнасці ад ступені страты лексіч зн-ня вылучаюцца тры тыпы звязак.

- Абстрактная (нездамянальная) звязка быць.

- Паўабстрактныя (паўзнамянальныя) звязкі стаць, станавіцца, лічыцца, здавацца, рабіцца,з'яўляцца, называцца і г. д. Гэтыя словы, ужываючыся як звязкі, у значнай меры трацяць сваё лексіч зн-не і таму таксама даволі выразна адрозніваюцца ад аманімічных дзеясловаў, параўн.: Вучань стаў на сваё месца ў шарэнгу — Вучань стаў выдатнікам.

Знамянальныя дзеясловы ў ролі звязак - - (так званыя знамянальныя звязкі) — формы дзеясло-ваў руху і стану (становішча): хадзіць, стаяць, сядзець, ляжаць, ісці, вярнуцца, бегчы, жыць і інш. У гэтых дзеясловах, ужытых у ролі звязак, не траціцца, а толькі ў нейкай меры аслабляецца асн лексіч зн-не, параўн.: ён ходзіць-па хаце — ён ходзіць узрадаваны.