36. Марфемiка як раздзел мовазн-ва. Асноуныя паняццi I адзiнкi марфемiкi.

Вучэнне яб марфемах складае змест марфемiкi, якую адны лiнгвiсты лiчаць асобным раздзелам м-знауства, iншыя -падраздзелам марфалогii. Ёсць больш падстау разглядаць як сам-ны раздзел, якi важны для усведамлення марфалогii, таму што апошнi мае таксама справу з марфемамi што выкарыстоуваюцца для грам.форм слова, словаутварэнне, якое ужывае марфемы для утвар-ня нов.слоу i марфаналогii, што вывучае правiлы i заканамернасцi спалучэння марфем на марфемным стыку. У марфемiкi, словаутварэння. i марфаналогii i марфалогii аднолькавы арсенал сродкау, а веданне законау фанетыкi дапамягае правiльна npaвecцi марфемны аналiз. Асн. задачы: марфемная структура слова i марфемны аналiз. Марфем ная структура вызначае наяунасць марфем i ix словаутваральн. Спецыфiку, семантыку i суадносiны адной марфемы да другой.

Асн. паняцщ i ядзiнкi: марфема(мiнiмальна значiмая адзiнка мовы); морф ( канкрэтны ад марфемы): марфемны аналiз (вызначыць усе марфемы у слове г. зн. знайсцi аснову слова i канчат, у аснове вылучыць корань i службов марфемы); мiжмарфемныя сувязi ( аманiмiчныя сувязi: супадаюць гучаннем, адрознiваюцца значэннем); сiсмантычныя(аднолькавае –блiзкае значенне, але генетычнане звязаны памiжсабой); мнагазначнасць (аднолькавыя па гучанню марфемы азн. розныя прыметы: асобу (касец, камсамолец, гвардзеец). занятак, сац.стан); антанiмiчныя (корань, прыстаука, суффiкс, канчатак надаюць словам супрацьлеглыя значэннi: добры- дренны); корань -асноуная непадзельная частка ycix роднасных слоу i ix граматычная форма, якая выраж. агульнае лексiчнае значэнне(свабодны корань сэнсава сам-ны, легка вычляняецца у слове, звязаны асобна не icнye, пазбаулены сэнс. выразнасцi); афiксы: аснова слова(3 тыпы асноу: словазменная, формаутваральная, словаутваральная) i тыпы асноу (невытворная аснова: лес; вытворная-лясны );марфематычныя сувязi (кожная марфема спалуч. з пэуным колам асноу: дзеяслоунай-выкладаць - выкладчык;ск спалучаецца з iменнымi асновамi).

35. Методыка словаутварення у школе. Словаўтваральны анiлiз.

Марфемны склад i словаутгвар быу уведзены у пpaграму в 1970. Марф-ка i сл-не у шк вывуч я жывы працэс. Гiст звесткi м/б ужыты, але не абав. Яны вывуч на асн лiнгва-дыдакгыч п-пау, асн з'яу навуковасць. Важн ролю выкон п-пы пераемнасцi пасляд. Вывучае 4 этапы: - пачатковы 1-4 кл. , сктэматычны 5 кл.; - с падарожны 6-9 кл.; - заключiлi 10-12 кл.

Вывуч словаут абмяж толью суфiксальным прыставачным, с кладанасуф.... Адно увага на апрацоуку усведамлення правiлу i законау утвар новых слоу. Каб папарэдзiцьь памылкi трэба ведаць пр-ла i прыёмы:

1. выбраць слова для аналву

2. нельга кiравацца адразу вьзнач спосабу на аснове яго марф складу (падводнiк- падводны)

3. пры падборы матываваных слоу трэба ведаць i зах-ць жывыя семант сувязi з аналiзаваным словам

1. варта зах-ць парадак i пасляд аналоу.

Словаутваральны аналв - вызначыць спосаб утварэнш слова, г. зн. паказаць, ад "якога слова (асновы) i пры дапамозе якога словаутва-ральнага сродку (фарманга утворана слова; вытворнае слова падзяшяе цца тут толь к-

на дзве частю; утвараль-ную аснову i фарманг. Так слова высач.ыня распадаецца на утваральную аснов) зысач- i фарманг -ыня, г. зн. утво-рана нно ал прыметннса eucoKi пры дапамозе -in-я (-ын-я). фармангам выступае суф1кс (разам з канчаткам), там}

спосаб утварэння — суф1ксальны.

4. варта зах-ць парадак i пасляд аналiзу

Словаутваральны аналв - вызначыць спосаб утварэнш слова, г. зн. паказаць, ад "якога слова (асновы) i пры

дапамозе якога словаутва-ральнага сродку (фарманга утворана слова; вытворнае слова падзяшяе цца тут толь к-

на дзве частю; утвараль-ную аснову i фарманг. Так слова высач.ыня распадаецца на утваральную аснов)

зысач- i фарманг -ыня, г. зн. утво-рана нно ал прыметннса eucoKi пры дапамозе -in-я (-ын-я). фармангам выступае суф1кс (разам з канчаткам), там} спосаб утварэння — суф1ксальны.

Словаутваральны аналiз - вызначыць спосаб утварэнш слова, г. зн. паказаць, ад "якога слова (асновы) i пры дапамозе якога словаутваральнага сродку (фарманта утворана слова; вытворнае слова падзяляяецца тут толькi на дзве частю; утваральную аснову i фармант. Так слова высачыня распадаецца на утваральную аснову высач- i фармант -ыня, г. зн. утворана ано ад

прыметннiка выcoкi пры дапамозе -iн-я (-ын-я). фарматам выступае суфiкс (разам з канчаткам), таму спосаб утварэння — суфiксальны.

Парадак слова утваральнага аналiзу такi:

1 высвятляецца значенне вытворнага слова I знаходзiцца яго утваральнае,

2. шляхам параунання асновы утваральнага слова з асноунай утваральнага вылучаецца фармант.

3. з улiкам таго, якiм аффiксам з'яуляецца фармант (суффiкс, прэфiкс i г.д.), вызначаецца спосаб утвар-ня. Напрыклад, слова перакладчык мае значэнне той, хто перакладае тэкст з адной мовы на другую, яно суадносiцца з дзеясловам перакладаць, глумачыцца iм; пры параунаннi слоу перакладнiк i перакладаць вылучаем агульную частку iх- утваральную аснову пераклад-i фармант –чык; фармантам выступае суффiкс, таму спосаб утварэння слова перакладчык- суфiксальны.