9.1 Тақырып: Сыртқы тыныс алуды зерттейтін әдістер. Тыныс алудың реттелуін зерттейтін әдістер.

Мақсаты : Сыртқы тыныс алуды зерттейтін әдістермен танысу.

Оқыту міндеттері: Сыртқы тыныс алуды зерттейтін әдістерді үйрену.

Өткізу түрі: Тақырып бойынша кеңес беру( спирография, спирограманы талдау, тест шешу).

Тақырып бойынша тапсырмалар: тақырып бойынша бақылау сұрақтарға дайындалу

Хаттамаларды безендіруде:

1.Спирограмманың анализін өткізу

2.Спирограмма суретін салу

Таратылатын материал:

1. Спирограммалар

Әдебиеттер

Негізгі:

1.Х.Қ. Сәтбаева, А.А. Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева. Адам физиологиясы. 2005ж. 292-309б.

2.Қалыпты физиология лабораториялық жұмыстары. Шымкент. 1993ж. 121-127б.

«Қалыпты физиология» студенттерге арналған әдістемелік нұсқау. Алматы. 2007ж. 132-157б.

3.Н.А. Агаджанян, Л.З. Тель. Адам физиологиясы. – М: Медициналық кітап. Новгород. 2005ж. 271-294б.

4.Адам физиологиясы. Оқулық. /Г.И. Косицкий ред. басш. – М: Медицина. 1985ж. 292-294б.

5.Адам физиологиясы. Оқулық. / В.М. Покровский, Г.Ф. Коротько - ред. басш. – 2 бас. қайта өңд. және тол. – М: Медицина 2003ж. 347-365б.

6.Адам физиологиясы негіздері. 2 томдық оқулық /Б.И. Ткаченко ред.басш – 1994ж. 2том. 340-362б.

7.«Тыныс физиологиясы» студенттерге арналған әдістемелік нұсқау: Бас. ҚазҰМУ 2002ж.

Бақылау сұрақтары:

1.Сыртқы тыныс алу жуенің қурылысы, функциялары мен маңызы.

2.Сыртқы тыныс алудың кезеңдері.

3. Дем алу дем шығару механизмдері.

4. Өкпек мен тіндердегі өтетін газ алмасуы.

5. Газдардың қанмен тасымалдану

9.2 Тақырып. Тыныс алу реттелуін зерттейтін әдістер.

Мақсаты: Тыныс алу жүйенің реттелу механиздерінің маңызын игеріп түсіну.

Оқыту міндеттері:Тыныс алу жүйесі , оны реттеумеханизмдері жайлы білімді қалыптастыру.

Өткізу формасы: Тақырып бойынша кеңес, тестер шешу.

Тақырып бойынша тапсырма:

Бақылау сұрақтары бойынша дайындалу.

Әдебиеттер

Негізгі:

1. Х.Қ. Сәтбаева, А.А. Өтепбергенов, Ж.Б. Нілдібаева. Адам физиологиясы. 2005ж. 292-300б.

2. Қалыпты физиология лабораториялық жұмыстары. Шымкент. 1993ж. 123-126б.

3. «Қалыпты физиология» студенттерге арналған әдістемелік нұсқау. Алматы. 2007ж. 132-137б.

4. Н.А. Агаджанян, Л.З. Тель. Адам физиологиясы. – М: Медициналық кітап. Новгород. 2005ж. 271-279б

5. Адам физиологиясы. Оқулық. /Г.И. Косицкий ред. басш. – М: Медицина. 1985ж. 292-300б.

6. Адам физиологиясы. Оқулық. / В.М. Покровский, Г.Ф. Коротько - ред. басш. – 2 бас. қайта өңд. және тол. – М: Медицина 2003ж. 347-358б.

7. Адам физиологиясы негіздері. 2 томдық оқулық /Б.И. Ткаченко ред.басш – 1994ж. 2том. 340-354б.

8. «Тыныс физиологиясы» студенттерге арналған әдістемелік нұсқау: Бас. ҚазҰМУ 2002ж. 7б.

Қосымша:

1. И.О. Бреслов, В.Д.Глебовский. Тыныстың реттелуі. Л. Ғылым. 1981ж.

2. Р.С.Орлов, А.Д. Ноздрачев Қалыпты физиология: Оқулық.- Геотар-Медиа, 2005.-696б.

3. Қалыпты физиология бойынша практикалық сабақтар басылымы К.В.Судаков, А.В. Котов, Т.Н. Лосева ред. басш. –М. Медицина.2002ж.

4. Л.З.Тель, Я.Агаджанян. 1992, 1-2т.

5. Адам физиологиясы. Р.Ф.Шмидт. М. Мир, 1985, 1-4т.

6. Тыныс патофиз.және физиология бойынша сөздік-анықтамасы. В.А.Березовский ред. –Киев. 1984ж.

7. Адам физиологиясы негіздері. 2 томдық оқулық /Б.И. Ткаченко ред.басш – 1994ж. 2том. 340-362б.

8. «Тыныс физиологиясы» студенттерге арналған әдістемелік нұсқау: Бас. ҚазҰМУ 2002ж.

Бақылау сұрақтары:

1. Тыныс алу орталыңының орналасуы, маңызы.

1. Тыныс орталығының тонусы, оны қолдайтын механизмдер.

3. Тыныстың рефлекстік реттелісі.

4.. Тыныстың гуморальдық реттелісі.

5. Тыныстың өзіндік реттелісі.

№ 10.1 Тақырып:Ішек-қарынның қозғалыс қызметі. Зерттеу әдістері. Сіңіру. Сіңіру механизмі.

Мақсаты: Асқазан-ішек жолының қимыл-әрекетінің реттелу механизмі мен қызмет етуінің негізгі заңдылықтарын меңгеру.

Оқыту міндеттері: Ас қорыту жүйесінің моторикасын және оны зерттеу әдістерін талдап,

нықтау.

Сабақты өткізу түрі: Тақырып бойынша кеңес және тесттер шешу

Тақырып бойынша тапсырма: Бақылау сұрақтарына өзіндік дайындалу.

Таратылатын мәліметтер: 1. Ас қорыту ағзаларының қимыл-әрекетін көрсететін суреттер мен қисық сызықтар. 2. Тестер

Әдебиеттер

1. Адам физиологиясы. Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенов Ә.А., Нілдібаева Ж.Б. (Оқулық). - Алматы. «Білім» баспасы, 1995. 2. Адам физиологиясы. Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенов Ә.А., Нілдібаева Ж.Б. (Оқулық). - Алматы. «Дәуір» баспасы, 2005. 3.Қалыпты физиология: студенттерге арналған әдістемелік нұсқаулар. – Алматы, 2007. –152-155 беттер.№1а,№1б жұмыстар.

4. Қалыпты физиологияның лабораториялық жұмыстары. - Шымкент, 1993. 155-156 беттер.

Бақылау (сұрақтар, тесттер)

1. Шайнау, жұту

3. Қарынның қимыл-қозғалысы

4. Он екі елі ішектен астың өту механизмі

5. Ащы ішектің жиырылу қызметі, түрлері және оның реттелуі

6. Тоқ ішектің қимыл түрлері

6. Дефекация үрдісі

Тесттер.

1.Асқорыту жоың қызметтері мен маңызы арасындағы сәйкестікті анықта

1. Қорытылған өнімдердің асқорыту жолындағы қуыстардан қанға және лимфаға өтуі

2. Гастроинтестинальдық гормондардың бөлінуі

3. Бактериоциттік әсеріА- Секреторлық

Б- Қорғанышты

4. Ішкі Кастл факторының түзілуі

5. Асқорыту сөлдерінің түзілуі

2 Асқорыту жолының қызметтері мен маңызы арасындағы сәйкестікті анықта

А- Қозғалыс

Б- Сіңіру

1. Асқорыту сөлдерінің түзілуі

2. Бактерицидтік әсері

3. Дезинтоксикациялық әсері

4. Асқорыту сөлдерімен араласуы

5. Соңғы қорытылған өнімдердің қан,лимфаға өтуі

3 Асқорыту жолының қызметтері мен маңызы арасындағы сәйкестікті анықта

А-Экскреторлық 1. Гастроинтестинальдық гормондардың бөлінуі 2. Химустың қозғалысы

Б-Инкреторлық 3. Дезинтосикациялық әсері 4. Витамин В12 сіңірілуін қамтамасыз етеді

5. Организмнен кейбір метаболиттердің:ақуыздың, тұздардың, ауыр металдардың бөлінуі

4. Асқорытудың осы түрін қамтамасыз ететін асқорытудың түрлері мен ферменттердің әсер ету орны арасындағы сәйкестік

А-Жасуша ішілік

Б-Жасуша сыртындағы

1Ферменттер жасушаға мембраналық транспорттық механизмге түскен қоректік заттарды гидролиздейді

2Ферменттердің әсері энтероциттердің көмкерілген эпителий аймағында іске асады

3Ферменттердің әсері асқорыту жолындағы қуыстарда атқарылады

4Фагоцитоз әсерінен іске асады

5Асқорыту ферменттері кілегейлі қабатта секреттеледі

5Асқорыту жолының моторикасы нәтижесінде пайда болатын үрдістер:

6Асқорытудың мембраналық түрі іске асырылады

7Асқорытудың дистанттық түрі іске асырылады

8 . Асқорыту ферменттерінің түрлері мен әсерлері арасындағы сәйкестікті тап

А- Протеазалар

Б- Липазалар

1Көмірсулардың ди және моносахариттерге дейін гидролизденуі

2Ақуыздардың полипептидтерге дейін гидролизденуі

3Полипептидтердің пептидтерге және амин қышқылдарына дейін гидролизденуі

4Майлардың глицерин мен май қышқылдарына дейін гидролизденуі

5Дисахариттердің моносахаридтерге дейін гидролизденуі

9. Гормондардың түрлері мен әсерлері арасындағы сәйкестікті анықта

А-Гастроинтестинальды гормондар 1. Асқорыту сөлдерінің ферменттерінің секрециясын реттейді

Б-Энтеринді жүйенің гомондары 2. Ішектік сіңіруді,моториканы реттейді

3. Асқорыту жүйесіне, жүрек-қантамыр, ОЖЖ-не қызметтеріне әсер етеді

4. Белок гидролизін іске асырады

5. Липид гидролизін іске асырады

10. Қарын-ішек жолындағы гормондардың түрлері мен қызметінің әсерлері арасындағы сәйкестікті анықта

А-Гастрин 1. Қарын моторикасын тежейді

Б- Гастрон 2. Заттардың сіңірілуін күшейтеді

3. Пепсиннің секрециясы мен бөлінуін реттейді

4. Қарын секрециясының көлемін азайтады

5. Бруннер бездерінің секретінің бөлінуін реттейді

11. Гастриоинтестинальды гормондардың түрлері мен әсерлерінің арасындағы сәйкестік:

А-Бомбезин 1. Холецистокининнің әсерін тежейді

Б-Секретин 2. Ұйқы безіндегі бикарбонаттардың бөлінуін күшейтеді

3. Липидтердің алмасуын реттеуге қатысады

4. Қарын сөлінің бөлінуін күшейтеді

5. Асқазандағы тұз қышқылының секрециясын тежейді

12.Қарын сөлінің бөлінуін күшейтеді

13.Қарын сөлінің бөлінуін тежейді

14.Ауыз қуысының қорғаныш қызметі сілекей құрамындағы затқа байланысты

15. Сілекейдің тұтқырлығы мен шырыштылығы қасиетіне қайсысы жатады:

16. Сілекей бөлінуін реттейтін вегетативтік жүйке ташықтары нейрондарының, ОЖЖ орталығында және ганглийлерде орналасу орындары арасындағы сәйкестікті анықта:

А-Симпатикалық нервтер 1. Сопақша мидағы сөл бөліну орталығы

Б-Парасимпатикалық нервтер 2. Сілекей бездерінде орналасқан ганглийлерде (тіл асты,жақ асты)

3. Жұлынның бүйір мүйіздеріндегі 2-4-кеуде сегменттері

4. Жоғарғы мойын ганглиі

5. Жұлдыз тәрізді ганглий

17. Бір тәулік ішінде асқорыту сөлінің бөліну мөлшері:

А-Сілкей 1. 200-300мл 3. 0,5-2,0л 5. 3,0-3,5л

Б-Қарын сөлі 2. 300-400мл 4. 2,0-2,5л

18. 0,3-0,5% құрайтын қарын сөлінің бейорганикалық компоненті:

19.Пепсиндердің әртүрлерінің және олардың қорыту әсерлерінің арасындағы сәйкестік:

А-Пепсин А 1. рН=3,2-3,5 болғанда белокты гидролиздейді

Б-Пепсин С (гастриксин) 2. рН=1,5-2,0 болғанда белокты гидролиздейді

3. рН=5,6 болғанда дәнекер тінінің белоктарын ыдыратады

4. Сүт казеинін ыдыратады

5. Сүт қышқылын ыдыратады

20. Қарын сөлінің ферменттері мен олардың әсерлері арасындағы сәйкестіктті тап

А-Пепсин Д (ренин,химозин)

Б-Пепсин В (желатиназа)

6. рН=1,5-2 болғанда белоктардың гидролизін қамтамасыз етеді

7. рН=3,2-3,5 болғанда белоктардың гидролизін қамтамасыз етеді

8. Дәнекер тінінің белоктарын ыдыратады

9. Са²+ иондарының көмегімен сүт казеинін ыдыратады

10. Эмульсияланған май қышқылын ыдыратады

21. Қандай кезеңге «тәбет» сөлі бөлінеді

22. Қарын сөл бөлінуінің «ішек кезеңі» қай кезде күшейеді

23. Қарын сөлінің бөлінуі күшеюі

24. Қарын сөлінің бөліну кезеңдерімен мен қарын сөлін алатын фистулалық операциялар түрлері арасындағы сәйкестікті тап

А-Жалған тамақтандыру әдісі

Б-Гайденганс әдісі бойынша кіші қарыншаны бөліп алу

1. Қарындық кезең 4. Нейрогуморальді (механикалық кезең)

2. Ішектік кезең (нейрогуморальді) 5. Нейрогуморальді (гуморальді кезең)

3. Күрделі рефлекс кезеңі

25. Тири-Велла фистулаларын орнату арқылы анықталатын функциялар:

26. Ацетилхолиннің әсерінен ішек перистальтикасының күшеюін қай әдістер дәлелдейді:

27. Қандай сөлдердің әсерінен 12-елі ішекте қоректік заттардың гидролизі жүреді: