13.3 Тақырып: жжіә тежелу құбылысы. Оның механизмі туралы қазіргі ілім.

Мақсаты: Ми қыртысындағы тежелу түрлерімен және оның механизмдерімен танысу

Оқыту міндеттері: Қыртыстық тежелу түрлерін, олардың мәнін ашу.

Өткізу үлгісі: тақырып боынша кеңес

Тақырып бойынша тапсырмалар:

Тақырып бойынша сұрақтарға өзіндік дайындық:

1. Ми қыртысы іс әрекетінде тежелу үрдісінің маңызы

1. Қыртыстық тежелудің түрлері және олардың маңызы (ішкі, сыртқы)

2. Сыртқы тежелудің түрлері, олардың рөлі және пайда болу механизмдері. Шектен тыс тежелудің маңызы және пайда болу себептері.

3. Ішкі тежелідің пайда болу шарттары, оның түрлері. Пайда болу механизмдердің арасындағы айырмашылықтар

Ситуациялық есептер мен тестер шешу:

1. Соғыста артиллериялық жарылыстар кезінде солдаттар тыныш ұйықтап жатады. Ал артиллериялық жарылыстар тынышталған кезде олар ояна бастайды. Бұны қайтып түсіндіруге болады?

2. Екі студент емтиханға түні бойы дайындалатын болды. Жұмысқа қабілеттерін жоғарлату үшін, олар қою кофе ішеді. 30 минуттан кейін біреуі ұйықтап қалады, ал екіншісі таңатқанша дайындалуды жалғастырды. Екі студенттің екі түрлі реакциясын түсіндіріңіз.

Әдебиеттер:

Негізгі:

1. Сәтбаева Х.Қ., Нілдібаева Ж.Б., “Адам физиологиясы”, Алматы, 2005ж., 502-507 б.

Қосымша:

1. Косицкий Г.И. «Физиология человека», Москва, 1985г

2. Покровский В.М. «Физиология человека», Москва, 2003г.

3. Ткаченко Б.И. «Основы физиологии человека», 2005г.

4. Полянцев В.А. «Адам физиологиясы», М.Медицина, 1989ж.

5. Данилова Н.Н., Крылова А.Л. «Физиология высшей нервной деятельности», Москва, 1989г.

6. Блум Ф., Лайзерсон А, Хофстедтер Л. «Мозг, разум, поведения» Москва, 1988г.

Бақылау: (тестер)

1. Орындалатын рефлекске бөтен тітіркендіру ықпалынан пайда болатын тежелу қалай аталады?

1. ажырататын

2. ішкі

3. сыртқы

4. шектен тыс

5. шартты тежелу

2. Қандай тежелудің салдарынан, бөтен адам пайда болғанда қарауылдаушы ит тамақ ішуін тоқтатады?

1. реципрокты

2. сыртқы

3. шартты тежегіш

4. ажырататын

5. кешіктірілген

3. Егер шартты сілекей бөліну рефлексін қалыптастырған кезде тамақпен нығайтуды, қоңырау қосылғаннан соң 1 минут өткеннен кейін берсе тежелудің қандай түрін алуға болады?

1. шартты тежелу

2. өшуден тежелу

3. кешіктіретін тежелу

4. ажырататын

5. шектен тыс

4. Егер экспериментте шартты тітіркендіргішпен басқа шартты тітіркендіргіштің комбинациясы ұсынылып, осы байланыс нығайтылмаса, тежелудің қандай түрі өндіріледі?

1. ажырататын тежелу

2. кешіктіретін тежелу

3. өшуден тежелу

4. шартты тежегіш

5. шектен тыс тежелу

5. И.П.Павлов тежелудің қай түрін сақшылық тежелу деп атаған?

1. кешіктіретін

2. ажырататын

3. шартты тежегіш

4. шектен тыс тежелу

5. өшуден тежелу

6. Ажыратылатын тежелу...

1. жүйке орталықтарын тым көп ақпараттардан қорғайды

2.Организмді бөгде тітіркендіргіштің маңыздылығын зерттеуге аударады

3. энергоресурстарды үнемдеуге мүмкіндік береді

4 . табиғаты жағынан ұқсас тітіркендіргіштерді ажыратуға мүмкіндік береді

5. Әлеуметтік дағды түрлеріне тиым салуының қалыптасуына ықпалын тигізеді

7. Ажыратылатын тежелудің жылдам қалыптасуына көбінесе не әсер етеді?

1. қозу күші

2. тежелу үрдісінің күші

3. жылжымалылығы

4. теңдігі

5. барлығы дұрыс

8. Шартты тежелу түрлері:

1. реципрокты, латеральды

2. өшуден, ажыратылатын, шартты тежегіш, кешіктірілетін

3. сыртқы, шектен тыс

4. постсинапстық, пресинапстық

5. қайтымды, пессималды

9. Шартсыз тежелу түрлері:

1. өшуден, ажыратылатын, шартты тежегіш

2. кешіктірілетін, шектен тыс

3. сыртқы, шектен тыс

4. ажыратылатын, шектен тыс

5. реципрокты, пессимальды

10. Шектен тыс күшті тітіркендіргіштің әсерінен пайда болатын тежелудің түрі?

1. ажыратылатын тежелу

2. шартты тежелу

3. кешіктірілетін

4. шектен тыс тежелу

5.өшуден тежелу