2 Глоссарий

Акватель- көлік құралы сенімді қонақ үй ретінде қолданылатын стационарлық кеме;

Аля карт – Порциялық тамақтарды жеке көрсетеді. Бұл түр көбінесе жоғары сапалы үй комплексіндегі қымбат мейрамханаларда қолданылады.

А парт – Қонақтарға осы тәсіл арқылы қызмет еткенде, әуелі таңдап, белгілі бір уақыт аралығында қызмет көрсетіледі.

Апарт отель – негізінен номерлердегі апартаменттер қорына шағын ас үй кіретін отель.

Атмосфера- ( грекше атмос- бу, сфера – шар) – жер шарын айнала қоршаған ауа қабығы. Жермен қоса айналады.

Атмосфералық жауын-шашын - жер бетіндегі атмосферадан сұйық немесе қатты күйде түсетін ылғал

Амосфералық қысым- бүкіл атмосфераның қабатының жер бетіне түсірілетін қысым

Ауа массасы- тропосфераның тепература ылғалдвғы мөлдірлігі т.б. ірі бөлігі

Ауаның ылғалдығы- ауадағы су буларының мөлшері абсолюттік және салыстырмалы ылғалды ажыратады

Бизнес- отель бизнсмедерге қызмет ету үшін мамандаған қонақ үй;

Ботель -судың үстіндегі жабдықталған кеме ретінде де қолданылатын шағын қонақ үй;

Бунгало- туристерді орналастырудағы жеңіл материалдан жасалынатын шағын құрылыс. Көбінесе халықаралық жастар туристік орталықтарында орналастырудың қарапайым қралы ретінде қолданылады. Олар тек қана орналастыру қызметін ғана атқарады;

Бағдарлау- жергілікті жерде көкжиек тұстарын ажыратады

Бергштрих- неміс тіліне берг-тау. Штрих-сызық бір бағытты көрсету үшін горизонтармен қосымша берілетін кесе- көлденен сызық

Биогеография- өсімдіктермен жануарлар жер бетінде таралу заңдылығын зерттейтін ғылым

Биоценоз- тіршілік жағдайда өсімдіктер жануарлар жиынтығы

Биіктік белдеу- тауларда биіктік бойынша бөлінетін табиғат кешенің бірлігі

Гелогия – жер бетінде, қыртысында жүретін процестерді, жердің қасиеті мен құрамын, жер қыртысы мен мантияның даму тарихын қарастырады.

Географиялық белдеу- географиялық қабықтан ендік бойлып созылып жататын ірі бөлігі жылу жағдайда біртекткс болуымен сипатталады

Географиялық зона- климат жағдайында топырақпен өсімдіктер жамылғысы жануарлар дүниесі біртектес ендік өңір геоеграфиялық белдеудің бөлігі

Географиялық карта- жер бетінің белгілі бір масштабына сәйкес кішірейтіліп шартты белгілер жазықтықтар түстер бейнесінде

Географиялық координаторлар- нүктенің жер бетіндегі орнын белгілейтін шамалар. Географиялық ендік пен бойлықтан

Географиялық қабық- атмосфера гидросфера және литосфера тоғысып бір-біріне әсер етунің және бірімен бірінің зат алмасуының нәтижесінде түзілген жердің ерекше қабығы

Гигрометр- ылғал өлшеуіш ауның салыстырмалы ылғалдылығын анықтауға арналған аспап.

Гигрфилы- ылғалды жердегі организмдердің ылғалды жағдайы тіршілік етуге бейімделген жер беттінің өсімдігі мен жануарлары

Гидрограф- гидрограф жыл ішінде немесе оның бір маусымда өзен суы шығынын өзгеруі сипатайды

Гидрография- гидрологияның жер бетіндегі су көздерін зерттейтін айналыс бөлігі

Дю жур – Бұл менюдің түрінде күндізгі тағамдар рет-ретімен көрсетіледі.

Жартылай пансион қонақ үй- немесе басқа да орналастыру орындрында тұру мен күн сайынғы екі реттік тамақтандыруды қамтамасыз ететін комплекстік қызмет көрсету;

Жатақхана -ұйымдық орналасу жабдығы, кейбір жағдайда туристерді орналастыруға қолданылады;

Кемпинг- авто-, мото-, велотуристерге арналған қала сыртындағы жазғы лагерь. Мұнда жазғы үйшіктермен, палаткалармен, жеке тамақ дайындау үшін асханаларымен жабдықталады; қызмет көрсету деңгейлері жөнінен кемпингтерде автомобильдерді техникалық қарау, қызмет көрсету мен жуу қызметтері құрыла алады;

Конгрестік қонақ үй - конгрестер мен көрмелерге келетін қонақтарға қызмет еу мен қабылдауға маманданған қонақ үй;

Курорттық қонақ үй -демалу және рекреация мақсатымен келетін қонақтарға қызмет ету мен қабылдауға маманданған қонақ үй;

Қалалық курорттық қонақ үй - компанияның қатысушылар мен тұтынушыларына демалыс мақсатымен негізделген қонақжайлық аясындағы кәсіпорын;

Қонақ үй шарушылығы- өндірісті, мәдени іскерлік объектілерді, қала тұрғысындағы құрылым көрсеткішінің инфрақұрылым элементі. Қонақ үй шаруашылығы әлеуметтік таным дамуымен, әлеуметтік мәдени қатынасты жүзеге асыру интеграциялық процестер жүйесіндегі байланыстыруда нығайту тәсілі;

Қонақ үйлердің жіктелуі -ұсынған қызметтердің сапасы бойынша қонақ үй ұйымдарын бағалау жүйесі. Бұл сыныптама қызметтердің сапасына әсер ететін барлық факторларды ескереді, мысалы, құрылыс сапасы мен ғимараттың сәулеті, жалпы қолданылатын орындрдың жайлылығы, тамақ кәсіпорындардың болуы, тұрмыстық қызмет орналасу және жұмысшылардың сынаптамасы. Қонақ үй сынаптамасының әр түрлі жүйелері бар.

Бесжұлдызды сыныптама жүйесі ең көп таралған болып табылады.

Отель - бұл ірі қалада немесе рекреациялық орында қызмет етуші қызметкерлер бар, қосымша қызметтердің кең спектрін, комфортылықтың жоғары деңгейін ұсынатын қонақ үйі кәсіпорының дәстурлі типі.

Пансион - бұл әлемдік тәжіребедегі ең кең таралған орналастырукәсіпорны. Басқа қонақ үйлермен салыстырғанда пансионды жалдау арзан. Оның стандартқа сәйкес болуы міндетті емес, жұлдыз категориясына бөлінбейді.

Ротель - бір немесе екі орындық нөмерден тұратын вагон. Онда асханасы, әжетханасы және киінетін бөлмесі болады.

Танымдық туризм - демалыстың мақсатымен сәйкес келуі мүмкін. Танымдық саяхаттар курортқа бару немесе демалыс кезінде басқа қалалар мен елдерге экскурсия жасаумен тең.

Топонимика – ономастиканың топонимдерді зерттейтін саласы; топонимика жер-су атауларының қалыптасу себептерін, пайда болу ерекшеліктерін, даму жолдарын және қолданылу мәселелерін жан-жақты зерттейді.

Топонимикалық карта – жеке топоним, топонимдер тобын, топонимикалық құбылысын, оның динамикалық дамуын, әлеуметтік құбылыспен байланысын, топонимдер элементтерінің таралуын көрсететін тақырыптық карта.

Тектоника- геологияның жер қыртысының жеке учаскелеріндегі және тұтас алғанда бүлкіл жер қыртысының тау жыныстарының жатуын өзара қатынасын зерттеумен айналасатын бөлімі.

Туризм - жеке тұлғалардың уақытша болатын елде (жерде) жиырма төрт сағаттан бiр жылға дейiн, не жиырма төрт сағаттан аз уақытқа созылатын, бiрақ түнейтiн, ақылы қызметпен байланысты емес мақсаттағы саяхаты;

Тур база - туристерді орналастыру, тамақтандыру және мәдени тұрмыстық қызмет көрсету үшін ғимараттардың кешені. Туристік маршруттар трассаларында құрылады;

Хостел - қымбат емес қызмет көрсететін студенттік қонақ үй.

Фотель- судың үстіндегі арнайы жабдықталған кемеден тұратын үлкен жүзбелі қонақ үй, ол кейде судағы курорты деп аталады.

Амортизациялық қор – негізгі қорларды ұлғайтуға арналған қаржылар.

Инвестициялар – пайда табу жолында кәсіпорынға жаңа технологиялар енгізу, өндірісті өркендету үшін қаржы салу.

Инфрақұрылым - өндірісті, тұрғындарды қамтамасыз ету жолындағы шаруашылық салалар кешені – көлік, байланыс, сауда, ғылым, білім, денсаулық сақтау орындары.

Компания – кәсіпкерлердің байлық капиталы нгізіде құрылған заңды тұлға.

Концерн - әр түрлі салалар бойынша жеке кәсіпорындардың патентік-лицензиялық келісімдерін, қаржыларын біріктіріп, уақытша құрылған ұйым.

Лизинг – қондырғылар мен машиналарды, көлік құралдарын, техниканы жалға беру негізіндегі ұзақ мерзімді несие түрлері.

Шведтік стол – ресторан, кафе, сонымен қатар арнайы қабылдауда өзіне қызмет көрсету түрі.

Салық – жеке немесе заңды тұлғадан, мемлекетке немесе муниципалды құрылымдар үшін алынатын міндетті төлем.

Таза табыс – кәсіпорынның пайдасының барлық шығындарын (салық, амортизация және т.б.) алып тастағандағы бөлігі.

Туристік индустрия – туристік қызмет көрсету кешені – қонақ үйлер, көлік, ойын-сауық, мәдени орындары, гид-аудармашылар және демалысты ұйымдастырушылар.

Туристік инфрақұрылым – туристік қатынастар, жол торабы, байланыс туристік ресурстар, сауда, тамақтандыру орындарының орналасуы тұрмыстық қызмет, денсаулық, спорт ғимараттары, басқа да туристік индустрияның дамуын қаматамасыз ететін құралдар.

Туристік нарық - туристер үшін көтерме сауда арқылы туристік қызметтер мен тауарлар ұсыну.

Франчайзинг – ірі және шағын кәсіпкерліктің аралас түрі, әріптестердің екеуіне де тиімді қарым-қатынастар жүйесі.

Туристік меню – туристердің назарын аудару үшін, олар үшін маңызды болып табылатын тағамның құнарлығы мен арзан бағасына акцент қойылып жасалатын меню.

Туристерді орналастыру орындары – мейрамханалар, мотельдер, кемпингтер, туристік базалар, демалыс үйлер және туристердің тұруы мен оларға қызмет көрсету үшін пайдаланатын басқа да үй-жайлар мен ғимараттар.

Шоп туризм – шетелге саяхат, көңіл көтеру, демалу мен қатар дүкендерде тауар сатып алу үшін жасалынатын туризм.

Атмосфера- ( грекше атмос- бу, сфера – шар) – жер шарын айнала қоршаған ауа қабығы. Жермен қоса айналады.

Атмосфералық жауын-шашын - жер бетіндегі атмосферадан сұйық немесе қатты күйде түсетін ылғал

Амосфералық қысым- бүкіл атмосфераның қабатының жер бетіне түсірілетін қысым

Ауа массасы- тропосфераның тепература ылғалдвғы мөлдірлігі т.б. ірі бөлігі

Ауаның ылғалдығы- ауадағы су буларының мөлшері абсолюттік және салыстырмалы ылғалды ажыратады

Бағдарлау- жергілікті жерде көкжиек тұстарын ажыратады

Бергштрих- неміс тіліне берг-тау. Штрих-сызық бір бағытты көрсету үшін горизонтармен қосымша берілетін кесе- көлденен сызық

Биогеография- өсімдіктермен жануарлар жер бетінде таралу заңдылығын зерттейтін ғылым

Биоценоз- тіршілік жағдайда өсімдіктер жануарлар жиынтығы

Биіктік белдеу- тауларда биіктік бойынша бөлінетін табиғат кешенің бірлігі

Гелогия – жер бетінде, қыртысында жүретін процестерді, жердің қасиеті мен құрамын, жер қыртысы мен мантияның даму тарихын қарастырады.

Географиялық белдеу- географиялық қабықтан ендік бойлып созылып жататын ірі бөлігі жылу жағдайда біртекткс болуымен сипатталады

Географиялық зона- климат жағдайында топырақпен өсімдіктер жамылғысы жануарлар дүниесі біртектес ендік өңір геоеграфиялық белдеудің бөлігі

Географиялық карта- жер бетінің белгілі бір масштабына сәйкес кішірейтіліп шартты белгілер жазықтықтар түстер бейнесінде

Географиялық координаторлар- нүктенің жер бетіндегі орнын белгілейтін шамалар. Географиялық ендік пен бойлықтан

Географиялық қабық- атмосфера гидросфера және литосфера тоғысып бір-біріне әсер етунің және бірімен бірінің зат алмасуының нәтижесінде түзілген жердің ерекше қабығы

Гигрометр- ылғал өлшеуіш ауның салыстырмалы ылғалдылығын анықтауға арналған аспап.

Гигрфилы- ылғалды жердегі организмдердің ылғалды жағдайы тіршілік етуге бейімделген жер беттінің өсімдігі мен жануарлары

Гидрограф- гидрограф жыл ішінде немесе оның бір маусымда өзен суы шығынын өзгеруі сипатайды

Гидрография- гидрологияның жер бетіндегі су көздерін зерттейтін айналыс бөлігі

Жер қыртысы- жердің беті қатты қабығы литосфераның негізгі қабығы

Тау- жер бетінің маңайындағы жазықтар оқшау көтеріліп жатқан беткейлер қия болып келетін биік бөлігі

Тау жотасы- ұзын созылып жатқан бір-біріне қарама-қарсы беткейлермен шектелегн тау алабы

Таулы қырат- тек жоталар мен тау шоғырлары биік үстірттермен тұтасып жатқан аса көлемді орасан зор биіктік

Миграция- адамдардың бір ауданнан басқа ауданға қоныс аудару

Физикалық география – жердің сыртқы пішінің жалпы мөлшерін зерттейді.

Минерология – минералдадың саны мен сапасын, құрлысы мен құрамын физикалық химиялық қасиеттерін анықтайды.

Масштаб- нем. Мас-өлшеу, штаб- таяқ- жер бетінде өлшеген қашықтық қағаз бетіне түсіру үшін кішірейту дәрежесі

Меридиан- жер бетінде полюстен полюске дейін ойша жүргізілген сызық

Морфология- грек. Сөз. «морфо»-пішін, «графа»-белгі, мағынаны білдіреді

Танымдық туризм - демалыстың мақсатымен сәйкес келуі мүмкін. Танымдық саяхаттар курортқа бару немесе демалыс кезінде басқа қалалар мен елдерге экскурсия жасаумен тең.

Топонимика – ономастиканың топонимдерді зерттейтін саласы; топонимика жер-су атауларының қалыптасу себептерін, пайда болу ерекшеліктерін, даму жолдарын және қолданылу мәселелерін жан-жақты зерттейді.

Топонимикалық карта – жеке топоним, топонимдер тобын, топонимикалық құбылысын, оның динамикалық дамуын, әлеуметтік құбылыспен байланысын, топонимдер элементтерінің таралуын көрсететін тақырыптық карта.

Тектоника- геологияның жер қыртысының жеке учаскелеріндегі және тұтас алғанда бүлкіл жер қыртысының тау жыныстарының жатуын өзара қатынасын зерттеумен айналасатын бөлімі.

Туризм - жеке тұлғалардың уақытша болатын елде (жерде) жиырма төрт сағаттан бiр жылға дейiн, не жиырма төрт сағаттан аз уақытқа созылатын, бiрақ түнейтiн, ақылы қызметпен байланысты емес мақсаттағы саяхаты;

Өлкетану – белгілі бір аумақты, ауданды, қаланы, селоны т.б. елді мекендерді, облысты, регионды мемлекет территориясыз жеке бөліктерін жан-жақты зерттеумен және оқып-танумен айналысатын қоғамдық құбылыс.

Рельеф- эндогендік және экзогендік процестердін өзара қалыптасатын құрлық беті және мұхит түбі пішінің жиынтығы

Шың- басқа жерлерден биік тұратын олар көбінесе суайрықтар сызығына және оңашалынған орналуы

Кар- мұздармен қардың әсерінен аяздан үгілуінен туадың қар сызығынан жоғарғы аймақтағы пайда болған астау тәрізді ойыс

Ланшафт- құрамдық, құрылымдық бөліктерінің баламалары қайталанбайтын нақтылы теория табиғат кешені

Этнография- халық құрамы, шығу тегі, мәдени тарихи байланысты ғылым

Экскурсия бұл табиғи, мәдени орындарда туристердің рухани біліктіліктерін арттыру барысында сапар шегуі. Экскурсия табиғи көркем жерлерге, мәдени және тарихи ескерткіштерді көру мақсатында тарихи тұлғаларды тану мақсатында және көне қолжазбаларды зерттеп білу үшін жүргізілген саяхат.

Экологиялық туризм – әлемдік туристік индустрияның қарқынды дамып келе жатқан салаларының бірі. Экологиялық туризмнің басқа туризм түрлерінен ерекшеленетін басты белгісі—рекреациялық ресурстарды тиімді пайдалану.