5.Матэрыяльная и духоўная культура першабытнага грамадства.

На тэрыторыі сучаснай Беларусі першыя людзі з'явіліся - 100-40 тыс гадоў да н.э. У перыяд позняга палеаліту (35—10 тыс. гадоў назад) на тэры-торыі Беларусі зъяы-ся краманьёнец. будавалі жытло са скур і касцей жывёл, жэрдак. З крамянёвых пласцін выраблялі нажы, разцы, свёрлы, пра-колкі, скрабкі і інш. Вялося паляванне на маманта, эпоху позняга палеаліту былі заняткі,якія адносяцца да прысвойваючай гаспадаркі. У гэты перыяд узнікае ранняя сваяцкая абшчына, з ў збіральніцтва, рыбалоўства іпалявання. Паселішчы тагачасных людзей уяўлялі сабой часовыя стаянкі. Значную ролю ў родавай абшчыне адыгрывала жанчына Толькі ў мезаліце тэрыторыя Беларусі была заселена поўнасцю. Першыя паселішчы з наземных і паўзямлянкавых жытлаў будаваліся ў асноўным на берагах рэкі азёр. Людзі таго часу карысталіся лукам і стрэламі, нажамі з крамянёвых пласцін, з’явілася каменнаясякера з драўлянай ручкай. новыя прыстасаванні для рыбнайлоўлі (кручкі, сеткі). У мезаліце з’явілася першая свойская жывёла – сабака.

У неаліце пачалі актыўна выкарыстоўваць каменныя прылады працы апрацаваныя новымі спосабамі – шліфоўкай, свідраваннем, піленнем. У гэты перыяд пачынаецца выраб ляпнога керамічнага посуду, з’яўляецца прадзенне і ткацтва, атаксама новыя віды заняткаў, якія прадстаўляюць вытворчыя формы гаспадаркі, –земляробства і жывёлагадоўля. Менавіта эпохай новага каменнага веку датуюцца ўнікальныя Краснасельскія крэмнездабыўныя шахты, што ў Ваўкавыскім раёнеГродзенскай вобласці.неалитчная рэвалюцыя. Пераход ад прсвойваючай гаспадарки да вытворчай.

Бронзавы век.У VIII–VII стст. да н. э. людзі навучыліся выплаўляць жалеза з балотнай руды. Выкарыстанне жалезных прылад працы і зброі кардынальна змянілі чалавечы побыт. На змену сваяцкай абшчыне прыходзіць суседская. З удасканальваннем вытворчай гаспадаркі (пахатнае земляробства, новыя прылады працы) адзначаецца рост маёмаснай дыферэнцыяцыі, выдзяленне абшчыннай эліты. Войны і ваенныя набегі сталі звычайнай справай. Таму паселішчы пачалі ўмацоўвацца драўлянымі сценамі, пазней – землянымі валамі і шырокімі рвамі.

Жалезны век. Адкрыццё жалеза старажытнымі людзьмі з’явілася пачаткам вялікага тэхнічнага перавароту ў гісторыі чалавецтва. якое здабывалі з балотнай і азёрнайруды. з’явіліся жалезныя сякеры з драўляным тапарышчам, матыкі, ралы, што садзейнічала пераходу ад матыкавага да лядна-агнявога земляробства. пачалася барацьба паміж родамі і плямёнамі за лепшыя землі. З мэтай абароны людзі пачалі будаваць умацаваныя паселішчы — гарадзішчы .на змену суседска-родавай абшчыне прыйшла суседская (тэрытарыяльная) абшчына. пачалося разлажэнне першабытных адносін. Сталі ўтварацца новыя саюзы плямён, якiя аб’ядноўваліся на падставе ўжо не родасных сувязяў, а тыпу гаспадаркi.

У Заходняй Еўропе знойдзены гравіроўкі на косці і камяні з вы-явамі жывёл, малюнкі статуэткі жанчын. малюнкі звязаны магічнымі абрадамі, у якіх ужо прысутнічалі пачаткі першых рэлігійных вера-ванняў – анімізму (вера ў духаў і душы), татэмізму (вера ў звыш-натуральную роднасць паміж родам і жывёлай або раслінай), феты-шызму (пакланенне неадухоўленым прадметам, якім надаюцца звыш-прыродныя якасці) і магіі. Рэлігія славян гэтага перыяду ўяўляла сабой паганства (язычніцтва) – рэлігійныя вераванні, абрады і святы, выпрацаваныя на працягу стагоддзяў да з’яўлення– веры ў адзінага Бога. Сярод багоў славянскага пантэона пераважалі звязаныя з земляробствам і жывёлагадоўляй Пярун, Дажджбог, Хорс, Вялес, Стрыбог,Цёця, Ярыла, Купала, Жыцень; увасабленні “культу продкаў” – Род і Рожаніца, а таксама шматлікія духі (вадзянік, дамавік, лесавік, багнік і г. д.). Важнае месца ў паселішчах усходніх славян займалі язычніцкія свяцілішчы – капішчы, у якіх праходзілі рэлігійныя абрады, памінальныя трызны, прыносіліся ахвяры(наватчалавечыя). Усе сферы чалавечага жыцця закранала язычніцкая магія. Пры пахаванні быў распаўсюджаны абрад трупаспальвання.

6. прысвойваючая і вытваорчая гаспадаркі. Тэрыторыя Б. у старажытных умовах.

Каменны век падзяляць на:палеалгт (ранш каменны век - 100-10 тыс. гадоу да н. э.);мезалт (сярэднекаменны век - 9-5 тыс. гадоу да н. э.);неалт (новы каменны век - канец 5-3 тыс. да н. э.).

Палеалт Жыццё чалавека у першабытную эпоху упрост залежала ад забяспечанасщ харчаваннем. Самым старажытным, найпрасцейшым i трывалым вщам гаспадарчай дзейнасцi людзей з’яулялася збиралънгцтва. З дапамогай прымытыуных прылад працы – палка-капалка, рога жывёлы людзи здабывалi розныя карэннi i расліныы. галоуную ролю у яго жыцщ пачало адыгрываць паляванне.

Для першабытнага грамадства праца была абавязковым i неабходным сродкам выжывання, прычым назiрауся яе пола-узроставы падзел, на чале роду першапачаткова стаяла жанчына, Гэты перыяд у развiццi грамадства атрымау назву матрыярхат.

Мезалт Асноунымі заняткамi першабытных людзей у перыяд палеалггу i мезалiту 6ылі збiральнiцтва, паляванне i рыбалоуства. Яны складалi аснову прысвойваючай гаспадарю, пры якой людз1 нiчога не выраблялi самi, а ужывалi у ежу тольк тое, што давала ім прырода.

Пасля оадыходу ледніка зніклімаманты, з’явілся новыя в1ды звяроу i птушак, а значыць, узшкла неабходнасць пошуку новых метадау палявання. першае прыстасаванне лук i стрэлы. Умезаліту людзі пачалi вырабляць прылад працы, зробленыя з крэменю.

Неалт характарызавауся пераходам ад прысвойваючай да вытворчай гаспадарю - людзі пачалi займацца земляробствам i жывёлагадоуляй. дзякуючы земляробству i жывёлагадоулi, у людзей упершыню з^,явiлася магчымасць нарыхтаваць ежу пра запас. Гэта унесла пэуныя змены ва узаемаадносшы чалавека з навакольным асяроддзем, пазбавiла яго безумоунай залежнасщ ад прыроды. У першабытных людзей з’яв1уся вольны час, i яны атрымалi магчымасць выкарыстоуваць яго для далейшага удасканалення гаспадаркi.

У неалще пачалася шахтавая здабыча крэменю. Старажытныя шахты на тэрыторы1 Беларус выяулены каля пасёлка Краснаселъск (Гродзенская вобл.). У выніку з’явіліся высакаякасныя прылады працы: нажы i кiнжалы, скрабкi, праколкi, свёрдлы, разцы, долаты, сякеры i шш.

у перыяд неалпу стау выраб глтянага посуду (керамт), у яюм можна было захоуваць зерне, арэхi i ягады, гатаваць ежу на вогн1шчы. паступовы пераход да земляробства i ж^Iвёлагадоулi далi вучоным падставы характарызаваць гэты перыяд як «неалтычную рэвалюцыю».