27. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у складзе вкл у 13-16ст.Аграрная рэформа Жыгімонта Аўгуста.

У 13-зав падлогу 16 ст на тэр Беларусі працягваецца фарміраванне феадальных адносін. С / х працай займаецца вялікая частка насельніцтва. Гл. заняткі людзей: земляробства, жывёлагадоўля, рамяство, паляванне, рыбалоўства. С / х было натуральным. Сельскі двор называлі-дым, што азначала сям'ю і яе ўласнасць. Значную ролю ў сельскай жыцця гуляла абшчына. Яна арганізоўвала сялянскае землекарыстанне і выплату феадальнай рэнты. Кіравалі абшчынай старцы і десятские, якія выбіраліся самой абшчынай. За карыстанне зямлёй сяляне выплачвалі шэраг павіннасцяў. Сяляне дзяліліся у залежнасці ад павіннасці на тяглых, асадных, агароднікаў і слуг; па ступені феадальнай залежнасці на ворных, непахотных і чэлядзь. Галоўным уладальнікам зямлі ў ВКЛ з'яўляўся князь. Зямлі дзяліліся на дзярж-венные і прыватныя. У 16 стагоддзі 1/3 насельніцтва пражывала на дзярж-венных землях (ўсход ВКЛ), на захадзе-прыватныя зямлі. Дробныя землеўладальнікі як правіла служылі ў князя. Іх сталі называць шляхтай, а буйныя землеўладальнікі-паны, магнаты. Некаторыя з іх былі князямі, іншыя атрымлівалі зямлю за ваенную дзярж службу.

Аграрная рэформа 1557г.Рост гарадоў, гандлю, рамёстваў ў 15 ст выклікаў ўздым попыту на зерне і інш с / г прадукты. У сярэдзіне 16в каб павялічыць даходы з дзярж-венных зямель Вялікі князь Жыгімонт жніўня 2 праводзіць рэформу «валочная Памёр». Сутнасць: павялічыць даход казны шляхам дакладнага ўліку сялянскіх зямель і абкласці сялян павіннасцю прапорцыі. коль-ці займаных імі земляў. Адзінка абкладання-валока = 21,36 га. Уся зямля ў маёнтках дзялілася на валокі. Лепшыя з іх адводзіліся пад княскую гаспадарчай-ва. Іншыя раздаваліся сялянам (валока або яе частка так каб сапраўды ўсталяваць павіннасць). Услед за дзярж землямі была праведзена рэформа феод зямель. Да канца 16-пол 17в-рэформа завершана. У выніку да гэтага часу канчаткова аформілася прыгоннае права.

Развіццё рамяства і гандлю.У 13-17в ў ВКЛ пачынаецца бурнае развіццё рамяства. Найбольш значныя рамяство-апрацоўка металу (балотная руда). Самыя распаўсюджаныя віды рамёстваў: ювелірнае, апрацоўка дрэва, ганчарная, выраб шкур, піваварства. У другой падлогу 16вu003e 100 рамёстваў, у пер падлогу 17в-200.Для абароны сваіх інтарэсаў рамеснікі аб'ядноўваліся ў цэхі (аб'еду рамеснікаў адной ці неск. Сумежных спецыяльнасцяў). Рамеснікам кот не ўступалі ў цэхі забаранялася займацца рамяством і іх вырабы былі горш. Цэх складаўся з 60-70 чал. і дзяліўся на майстра / челядники / вучні. Жыццё-у адпаведнасці з традыцыямі кот захоўваліся ў скрыне-статут, граматы, эмблема. У час вайны цэха-баявыя атрады для абароны горада.

Гандаль.Купцы стваралі свае аб'яднання-братэрства або гільдыі. Наладжвалася пастаянная гандаль у гарадах: 1-2 разы на тыдзень таргі, 1-3 разы на год кірмашу. Развівалася і замежная гандаль: экспарт-збожжа, сала, воск, лес, скуры, футра, попел, лён; імпарт-жалеза, медзь, волава, драг. металы, віна, дарагія тканіны, соль. Усяго ў шэры 17в ў ВКЛ было 757 гарадоў і мястэчак з іх 467 на нашай тэр. Большасць з іх належала князю, астатнія-прыватныя. У некаторых гарадах: частка горада належала магнату, частка-князю.80% насельніцтва гарадоў ВКЛ-беларусы, затым літоўцы і палякі. У стагоддзі з'яўляюцца габрэі і татары. Па меры росту гарадоў, расло імкненне атрымаць незалежную ад павета ці воласці сістэму кіравання. Такая сістэма самакіравання рэгламентавалася ў той час нормамі магдэбургскага права. Сутнасць-вызваленне гараджан ад падсуднасці і ўлады князя, чыноўнікаў, намеснікаў, феадалаў, старастаў, ваяводаў. Першым такое права атрымаў нямецкі горад Магдэбург ў 13 стагоддзі. У ВКЛ-Брэст (1390), Гродна (1391), Слуцк, Мінск (14 -? 99).

28. Сацыяльна-палітычнае развіццё беларускіх гарадоў у ХУ-ХУІІ стст. Магдэбургскае права.

Мяшчане дамагаліся самакіравання павод-ле магдэбургскага права, якое атрымала сваю назву ад ня-мецкага горада Магдэбург — першага горада, які заваяваў самастойнасць у XIIIст. Першую грамату на магдэбургскае права атрымала ў 1387 г. Вільня, потым Берасце (Брэст) — у 1390 г., Гародня (Гродна) — у 1391 г., Слуцк — у 1441 г., Полацк — у 1498 г., Менск — у 1499 г., Віцебск — у 1597 г. і г.д.—усяго больш за 40 гарадоў і мястэчак. У XVI ст. магдэбургскае права атрымалі амаль усе больш-менш значныя гарады Беларусі. Вялікае княства Літоўскае ўвесь час цярпела напады суседзяў, таму было зацікаўлена ператвараць гарады ў фарпасты сваёй абаровы. Атрымліваючы магдэбургскае права, гараджане ў выпадку вайны выходзілі абараняць не толькі дзяржаву, але і сваю гарадскую незалежнасць, сваё права на самакіраванне.

Магдэбургскае права давала гарадам самакіраванне, судовы імунітэт, падатковыя льготы, права валодання гарадской зямлёй, льготы ў рамеснай і гандлёвай дзейнасці, вызваляла ад службы ў войску, давала права мець уласны герб.

Выбарным органам самакіравання быў магістрат, які збіраў падаткі, выконваў судовыя функцыі, кіраваў гра-мадскімі работамі, назіраў за гандлем і г,д. Князь кантраляваў магістрат праз прызначанага ім стар-шыню магістрата — войта.

Склаліся заможныя вярхі з купцоў і цэхавых майстроў.

Такім чынам, феадальныя адносіны ў Беларусі імкліва развіваліся як у сельскай, так і ў гарадской гаспадарцы. Павялічвалася грамадская вытворчасць. Разам з тым зараджаліся таварна-грашовыя адносіны, якія з часам прывялі да разлажэння феадалізму. Большасць гарадскіх жыхароў складалі беларусы (80 %), але жылі тут такс. яўрэі, татары, немцы, рускія, палякі, нават шатландцы. У XV – XVI стст. для абароны сваіх інтарэсаў рамеснікі і гандляры пачалі ствараць прафесійныя арганізацыі – стараствы і цэхі. У іх уваходзілі майстры толькі адной спецыяльнасці і аднаго веравызнання. Яны выбіралі старасту ці цэхмайстра. У цэхі ўваходзілі таксама падмайстры (чаляднікі) і вучні. Аднак іх правы былі абмежаванымі. Цэхі мелі свае сімвалы, скарб, сцяг, барабан. Падчас гарадскіх парадаў іх чальцы маршыравалі разам, а падчас абароны гораду складалі асобныя атрады. Цэхі дапамагалі ўдовам і сіротам, праводзілі сумесныя святы. Рамеснікі, якія не ўваходзілі ў цэх, зваліся партачамі. Па ўзоры рамесніцкіх цэхаў купцы і гандляры стваралі гільдыі і брацтвы.