I Szklarska poczęła mu opowiadać historię Koiszewskiej I jej dziecięcia.

Stary słuchał, czasami tylko poruszając z lekka ramionami lub w górę podnosząc oczy.

- Czegóż ty chcesz ode mnie?

- rzekł - czas tę ranę uleczy.

Smutne to, zaprawdę, żeśmy dożyli tego, iż ostatni węzeł, co trzymał rodzinę, miłość dla rodziców, poszanowanie ich, potargane zostały.

Ale wie Bóg, dlaczego przechodzimy próbę wielką.

- Mój ojcze, mój ojcze - całując rękę jego, dodała Szklarska - wy byście ten ból mojej poczciwej przyjaciółki jednym słowem uleczyć mogli, bo twe słowo cuda sprawia.

- Milcz!

- zawołał mnich.

- Nie moje słowo, ale moc Boża czyni cuda.

W niegodnym naczyniu Bóg często łaskę swą mieści.

- Ojcze, uczyń łaskę - rzucając mu się do nóg, dokończyła Szklarska - pojedź do niej ze mną.

Zgrom ją, pociesz, ulecz, niech o dziecku niewdzięcznym zapomni.

Ma na wychowaniu pokrewną dziewuszkę, do niej się przywiąże, zastąpi jej córkę.

Mnich spojrzał na nią z góry.

- Jakże z twego słowa czuć, żeś ty ani serca matki, ani dziecka nie miała.

Cóż może straconą miłość zastąpić?

Klęczała u nóg mnicha Szklarska, poszła potem do przełożonego, wróciła do niego, błagała, aż na koniec jechać jej przyrzekł.

Nazajutrz na prostym wozie, z różańcem w ręku, starzec jechał do Kuźnicy.

Wiedziano tam już, jakiego Bóg miał dać gościa.

Czekała na ganku strażnikowa.

Wprost tedy z wozu poszedł z nią i z domownikami przed obraz Najświętszej Panny dla odmówienia modlitwy i litanii.

Siedli potem dokoła starca, słuchając natchnionego słowa jego.

Miał łzy w oczach i drżały mu ręce, zdawał się duchem gdzieś błądzić daleko.

Do Koiszewskiej nie mówił o niej, nie starał się jej pocieszać, przecież słowa jego, na pozór obojętne, spokój sprowadzały i dusza znękana czerpała w nich ochłodę i siły.

- Płyną łzy wasze - mówił - i cierpią serca, i trwożą się dusze, boć przyszedł czas, gdy narody całe, jak Chrystusa na górze Oliwnej, ogarnia trwoga wielka, albowiem nadchodzi godzina próby i męczeństwa.

Patrzcie na te znaki czasu!

Oto rodzice się wyrzekają dzieci, a dzieci wyłamują spod błogosławionej władzy tych, co im dali życie.

Na nasze suknie plwają ci, co nas nie znają...

walą się kościoły...

a podnoszą pod niebiosa domy rozpusty, pałace i domy tego rozumu i nauki, która pokory pozbawiona, ślepa, wkrótce tylko siebie znać będzie...

choć jej starsze siostrzyce wszystkie równie mądre, dziś prochem i śmieciem leżą w mogile.

Płaczcie, bo łzy te zdrowe są, a kto płacze, ten nie bluźni...

Co znaczy strata jednego, choćby najdroższą perłę utracił, gdy tu cała ludzkość ewangelię straciła, którą im przyniósł Chrystus...

Jesteśmy jak Izraelici na puszczy, modlimy się znowu złotemu cielcowi i cielcom żywym w purpurę poodziewanym.

Wyście stracili córkę?...

A ludzie na długie wieki stracili światło i chodzić będą w ciemnościach, stracili wodzów, rozpędzili kapłanów i zaprowadzili równość między sobą, nie żeby siebie podnieśli, ale żeby wysoko stojących poniżyli, a pod pozorem swobody, ogłosili swawolę królową i ustanowili prawa, gdy najświętsze Boże z serc swych wygnali.

Mówicie, że córka odeszła od was dla wielkiej pani, co się jej losem zająć przyrzekła...

a nie czuła tego, że ta, co dziecię matce wydziera, nic dobrego uczynić nie może, bo nie ma serca.

Wielkości nasze stały się wzorami zepsucia, wodzowie prowadzą do przepaści...

Ubogi tłum łaknie bogactw, co trują, i jutro łupieżą się ich dopomni...

Znaki to straszne na ziemi...

a nim te kwiaty rozwinęły się, jakaś zgnilizna musiała do wykarmienia ich zbierać się wiekami.

- Płaczesz moje dziecko - mówił obracając się do strażnikowej - ależ my wszyscy we łzach tonąć powinni, bo to, co się stało z wami, jutro spotka wszystkich i nie zechce nikt szanować ani siwego włosa, ani rozumu, ani cnoty, ani potęgi ducha, czerpanej z Boga i powiedzą, że równi są wszyscy...

Po cóż posłuszeństwo, gdy nie ma już poszanowania żadnej władzy i gdy nie ma Boga.

Na nasz ten kraj powódź grzechu spłynęła z gór, z dala, zza granic naszych spokojnych.

Wielkie wody muł i kał niosą zawsze...

ale na nich potem wzejdzie nowe ziarno Boże.

Bóg cierpliwy jest, bo jest wiecznym.

Strażnikowa słuchała i płakała, ale na sercu jej lżej było; przynajmniej dziecię jej nie było jedynym potworem, ale biedną słabą istotą, którą prądy porwały.

Zdawał się mówić rzeczy niezrozumiałe dla prostaczków, ale mocą jakąś jego słowa otwierały głowy i serca, prawda wchodziła w nie.

Wśród tych przerywanych narzekań proroczych uciszyło się, wiatr jakiś powiał w podwórcach, stary mnich głos zniżył, umilkł.

Czekał na coś...

Szklarska pierwsza posłyszała turkot powozu i głosy w ganku...

Ona i strażnikowa domyślały się jakiegoś gościa i strwożyły lękając się, aby nie przerwali mnichowi jego namaszczonego nawracania i nie zamknęli mu ust.

Nie miała czasu wstać, aby zapobiec najściu natrętnemu Szklarska, gdy drzwi otwarły się szeroko i poważny Matuszewicz ukazał się w nich, za rękę prowadząc Anielę.

Na widok jej Koiszewska krzyknęła, porwała się, jak by uciekać chciała, i nie miała siły się ruszyć, a strażnikówna tymczasem przypadła do jej kolan i objąwszy je, łkać i płakać poczęła.

Koiszewska, która chciała odepchnąć niewdzięczną, spojrzała na starego mnicha.

Modlił się, ręce złożywszy.