Даналық ойдан дән ізде

1. Көптеген адамдар жақсы нәрселер айта алады, бірақ тыңдай білетіндер тым аз, өйткені бұл үшін ақылдың күші қажет. (Р.Тарог)

2. Бойда қайрат, ойда көз,

Болмаған соң айтпа сөз. (Абай)

3. Ақыл сұраудың өзі – ақылдылық.

4. Ақылды адам сөзді орнымен айтып, жөнді жауап күтеді.

5. Ойлай алмаған

Тереңге бойлай да алмас. (С.Сарайи)

СӨЖ: Мәтіннен зат есімдерді теріп жазып, сөз құрамы бойынша

талдаңыздар.

Сабақ №4. Лексикалық тақырып: Қазақстан Республикасы азаматтарының құқықтары Грамматикалық тақырып: Етістіктің болымсыз түрі

«Сайлау» сөзімен тіркесетін сөздерді жазып алыңыз.

• Сайлау құқығы – избирательное права

• Бәсең сайлау құқығы –пассивное избирательное права

• Бірдей белсенді сайлау құқығы – активное избирательное права

• Жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы – всеобщее, равное и прямое избирательное права

• Сайлауға қатысуға ерікті – участие выборах добровольно

• Сайлануға құқықты – права быть избранным

• Жанама сайлау құқығы – косвенное избирательное права

Тапсырма: Төмендегі мәтіннен «сайлау» сөзінің мағыналарын талдаңыздар.

Азаматтардың сайлау құқықтары

Әрбір адам өз елін басқаруға ,тікелей немесе еркін сайлануға ,өкілдер арқылы араласуға құқылы.

Республикадағы сайлау Республика азаматының сайлау және сайлану құқығын еркін жүзеге асыруына негізделеді.

Сайлау жалпыға бірдей, тең сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру жағдайында өткізіледі.

Республика Парламенті Сенатының депутаттарын сайлау жанама сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру жағдайында өткізіледі.

Республика азаматтарының сайлауға қатысуы ерікті болып табылады.

Жалпыға бірдей белсенді сайлау құқығы – Республиканың он сегіз жасқа жеткен азаматтарының тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне немесе кез келген өзге жағдаяттарға қарамастан, сайлауда дауыс беруге қатысу құқығы.

Бәсең сайлау құқығы – Республика азаматтарының Конституцияда белгіленген шектеулермен Президент, Парламент Мәжілісінің және мәслихаттың депутаты болып сайлану құқығы.

Сайлаушылар Республика Президенті, Парламент Мәжілісінің және мәслихаттарының депутаттары сайлауына тең негізінде қатысады, әрі олардың әрқайсысының тиісінше бір дауысы болады.

Сот ісі – әрекетке қабілетсіз деп таныған, сондай –ақ сот үкімі бойынша бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтардың сайлауға және сайлануға, республикалық референдумға қатысуға құқығы жоқ.

Тапсырма: «Сайлау» сөзімен түбірлес сөздерді тауып, талдаңыздар.

Тапсырма: Мына тұжырымға өз көзқарасыңызды, ойыңызды қосыңыз.

Құқықты қоғам жасайды, заңды мемлекет жасайды.

Тапсырма: Етістіктің болымсыз түрі қалай жасалатынын еске түсіріңдер.

«Сайлау» деген етістікті өткен шақтың формаларында болымсыз түрде жіктеңіздер.

Тапсырма: Сөйлемдегі қайсысы болымсыз етістік, қайсысы есім сөз екенін ажыратып айтыңыздар.

1. Олар қақпа алдына келіп тоқтады.

2. Есікті қатты қақпа.

3. Жиналыста басқарушы адам кіріспе сөз сөйледі.

4. Сен олардың әңгімесіне кіріспе.

5. Өздігіңнен кірме, рұқсат сұрағаның жөн.

6. Кірме сөздер әрбір тілдің лексикасында бар.

7. «Былай тұр! Көрме! Саған рұқсат жоқ!» – дегендей, суық қатал.

8. Ол сурет көрмесінде болды.

9. Оған көрме қатты ұнады.