Тэма 9. Этнафонія валачобнага абраду на Беларусі

Прымеркаванасць валачобнага абраду да хрысціянскага свята Пасхі (пэўная нядзеля ў перыяд з 4 красавіка па 8 мая, у католікаў з 22 сакавіка па 25 красавіка).

Распаўсюджанасць валачобнага абраду на ўсёй тэрыторыі Беларусі, рэгіянальныя этнафанічныя ўзоры. Традыцыйны склад валачобнікаў (мужчынскі, пазней змяшаны). Агульныя рысы валачобніцтва і калядавання: абрадавы абход двароў групай спевакоў і музыкаў; змест тэкстаў, звязаных з пажаданнем ураджаю, дабрабыту і просьбай аб узнагароджанні; строгае прызначэнне песень пэўным групам слухачоў (песні-услаўленні гаспадароў і іх дзяцей, іх хаты і падвор’я); абходныя песні героіка-эпічнага плана; блізкасць напеваў па меладычных і структурных прыкметах.

Этнафанічныя асаблівасці валачобных спеваў: абавязковае чаргаванне сольнага запеву “пачынальніка” і харавога прыпеву “падхватнічкаў”; рухавасць, пругкасць напеваў рэчытатыўнага характару голасавядзення (рухальная дынаміка шэсця, марша) пры адсутнасці унутрыскладовых распеваў ці нязначным распеве складоў (прынцып “нота супраць складу”); канцэнтраванае (ва ўнісон, тэрцыю) гучанне мужчынскіх галасоў у сярэднім рэгістры; урачыстая прыўзнятая падача гуку “святочнага велічання”.

Стылістычныя прыкметы гераічнага канта, псальмы асобнай групы валачобных песень.

Познетрадыцыйны ўплыў прфесійнай музыкі на стылістыку валачобных песень (акордава-гарманічны від шматгалосся, кадансавыя нормы, замяшчэнне музычнага суправаджэння (дуды/скрыпкі гармонікам/акардэонам).

Тэма 10. Этнафонія свята Юр’я на Гродзенскім Панямонні і Віцебскім Падзвінні

Прымеркаванасць абрадавага свята па часе (23 красавіка / 6 мая). Асноўныя тэматычныя цыклы юраўскіх песень: заклінанні Юр’я на ахову і прыплод жывёлы, на спрыянне росту жыта, траў, песні ва ўшанаванне веснавой прыроды.

Паўночныя этнафанічныя ўзоры: заклінальна-клічныя, велічальныя, віншавальныя, жартоўна пераасэнсаваныя песні.

Найбольш архаічны характар этнафоніі свята Юр’я паўночна-заходняй часткі Падзвіння (патрабавальная інтанацыйнасць заклінання-слова, суровае магічнае гучанне, напружана змрочны каларыт, дэкламацыйны характар голасавядзення пры каротка цэзураванай мелодыцы верша.

Велічальны, урачыста-прыўзняты зварот-гуканне Юр’я на Гродзенскім Панямонні. Напеўнае, шырокае, але стрымана раздольнае маўленне (Дзятлаўскі раён).

Формы адпраўлення абраду (абход і выган на пашу свойскай жывёлы; абход жытнёвага поля; звычай абрадавага абходу двароў з песнямі грамадою дзяўчат (Лідскі, Шчучынскі раёны).

Тэма 11. Этнафонія траецкіх цырымоній у рэгіёнах Беларусі

Прымеркаванасць і працягласць траецкіх цырымоній па часе (кульмінацыйны перыяд росквіту веснавой прыроды (Зялёныя святкі) прыпадае на сёмы тыдзень пасля першай веснавой поўні (Сёмуха) і адзначаецца хрысціянскай царковой у гонар трыадзінства Бога Айца-Сына-Духа Святога (Тройца).

Шматмернасць і поліфункцыянальнасць абрадавых цырымоній траецкага тыдня: рысы земляробчага культу (услаўленне, ушанаванне квітнеючай прыроды і дзявочых раслінных татэмаў, абходы палеткаў, карагоды на вуліцы, у полі); сямейна-родавыя культы (пакланенне памерлым продкам (траецкія дзяды, частаванне “Куста”), рэшткі абрадаў-ініцыяцый у дзявочых кумленнях, завіванне вянкоў і варажба аб будучым замужжы).

Разнастайнасць абрадавага і песеннага афармлення траецкіх цырымоній ў розных этнаграфічных рэгіёнах: “Русальны тыдзень” на Гомельскім Палессі (карагоды і песні да “провадаў русалкі” у жыта); абрады “завівання-развівання бярозы” і кумлення ва ўсходніх раёнах Падняпроўя і Падзвіння ( “духаўскія” песні); абрадавае “зялёнае шэсце” - абход двароў на Брэсцкім Палессі (“куставыя” песні Пінскай, Столінскай, Іванаўскай этнафанічных традыцый).