20.Әлеуметтік институттардың негізгі белгілері

Әрбір институттың қанағаттандыратын қажеттіліктеріне тәуелді ерекше қасиеттері бар. Бұл ұстанымдар мен мінез-құлық үлгілері; символикалық мәдени белгілер; утилитарлық мәдени белгілер; ауызша және жазбаша кодекс; идеология. Бұл институционалдық белгілер әлеуметтік қатынастарды реттеудің негізгі механизмдерін шоғырландырған: нормативтік элементтер, түсініктер, үлгілер, санкциялар, мәдени бейнелер, қоғамдық идеялар арқылы (1-кестені қараңыз). Барлық институттар бірдей белгілердің толық жинақталымына ие бола бермейді, бұл олардың жеткілікті дами қоймағанын немесе төмендегенін көрсетеді.

1-кесте

Қоғамның басты институттарының белгілері [40]

Отбасы	Мемлекет	Бизнес	Білім беру	Дін
1. Ұстанымдар мен мінез-құқық үлгілері
Үйреністік Түзу ниет Жауапкершілік Құрмет	Құлақ асу Түзу ниет Субординация	Өнімділік Үнемділік Табыс алу	Білімге деген құштарлық Сабаққа қатысу	Қоше­мет­теу­ші­лік Түзу ниет Табыну
2. Символикалық мәдени белгілер
Неке жүзігі Некелік ритуал	Ту Мөр Герб Ұлттық гимн	Фабрика маркасы Патент белгісі	Мектеп эмблемасы Мектеп әндері	Крест Иконалар Әулиелер Гимн
3. Утилитарлық мәдени белгілер
Үй Пәтер Жиһаз	Қоғамдық ғимараттар Қоғамдық жұмыстар Бланктер мен нысандар	Дүкен, фабрика Жабдық Бланктер мен нысандар	Сыныптар Кітапханалар Стадиондар	Шіркеу ғимараттары Шіркеу реквизиті Әдебиет
4. Ауызша және жазбаша кодекс
Отбасылық тыйымдар мен рұқсаттар	Конституция Заңдар	Келісім-шарттар Лицензиялар	Оқушылар ережелері	Сенім Шіркеу тыйымдары
5. Идеология
Романтикалық махаббат Сыйысушылық Дарашылдық	Мемлекеттік құқық Демократия Ұлтшылдық	Монополиялар Еркін сауда Еңбек ету құқығы	Академиялық бостандық Прогрессивтік білім беру Оқытудағы теңдік	Православие Баптизм Протестантизм

Осылайша әлеуметтік институттар маңызды қоғамдық құндылықтар мен әлеуметтік байланыстардың орнықты нысандары арқылы әлеуметтік құрылымдар мен қоғамдағы тәртіпті ұстап тұрады. Оларды қоғам мүшелері орындайтын әлеуметтік құндылықтар, нормалар және мінез-құлық үлгілері беретін өздерінің әлеуметтік рөлдері негізінде мақсатқа бірлесе қол жеткізуді қамтамасыз ететін белгілі бір әлеуметтік маңызды функцияларды орындайтын адамдардың ұйымдасқан бірлестіктері ретінде алып қарауға болады

21.Әлеуметтік стратификация

Әлеуметтік стратификация - қоғамның әлеуметтік жіктелуі. Социологтар әлеуметтік теңсіздікті белсенді түрде зерттей бастаған кезде [18] осы терминді алған, сөйтіп ол жаңа мағынаға, қоғамды белгілі бір топтарға бөлу мағынасына ие болған. Қоғамда әрдайым құрылым болатындықтан [19], ондағы адамдар түрлі негіздер бойынша жіктеліп отыратын болған.

Әлем қауымдастығы әлеуметтік құрылымның үш түрін біледі:

1. Орта таптың күшті топтары ұстап тұрған демократиялық нарықтық қоғам. Онда әлеуметтік топтардың бөлінісі орталық бөлігі дамыған (орта топтар), жоғары тап (бай элита) пен кедейлер тобы полюстері онша үлкен емес ромбты елестетеді.

2. Нашар дамыған, бірақ нарықтық экономикаға аяқ тіреген әлеуметтік құрылым үлгісі. Эйфель мұнарасын еске түсіретін пирамида түрінде (кедей топтар орналасқан кең ауқымды үлкен табан).

3. Бұрынғы социалистік елдердің қабатталу моделі табаны аса үлкен үшбұрышты еске түсіреді, оның көп ауданын “еңбекшілер” қабаты, ал төбесін - “билік адамдары” алып жатыр. Орта тап іс жүзінде жоқ.

Бернард Барбер мәселені ежелгі дүниеден біздің заманымызға дейінгі тарихи тұрғыдан қарай отырып, батыс қоғамы әлеуметтік стратификациясының алты өлшемін бөліп қараған

1. Кәсіп рөлі.

2. Билік пен күш-қуат деңгейі бойынша дәрежелеу.

3. Кіріс немесе байлық. 4. Білім беру немесе білім алу. 5. Діни немесе салттық тазалық. 6. Туыстық және этникалық топтар бойынша дәрежелеу

Барлық әлеуметтік құбылыстардың дамуындағы экономиканың негіз қалаушы рөлі туралы өзінің негізгі тезисін ұстана отырып, Карл Маркс таптардың барлық негізгі сипаттамаларына сүйеніп, өзінің әлеуметтік қабаттану үлгісінің негізіне өндірістік қатынастарды алған. К.Маркс экономикалық ұйымның кез келген түрінде өндіріс құрал-жабдықтарына ие үстем тап және үстем тапқа қызмет ететін тап бар деп сендіреді

М.Вебердің көзқарасы Маркстың көзқарасына жақын келді! Ол да Маркс сиякты таптың экономикалық негізіе көбірек көңіл бөлді! Бірақ айырмашылығы бар :

1.Таптың белгілерін тек қана Маркс секілді меншікпен доғаруға болмайды деді.таптың көптеген әлеуметік белгілері бар:білім,қабілет,мәртебе т.б

2.Әлеуметтік құрылымдағы маңызды мәселенің бірі статус,мәртбе,престиж деген категориялар қоғамды тапқа бөлуде маңызды рөл атқарады!ал ондай категориялар Марксте қарастырылмаған

Вебердің көзқарасы бойыншы стратефикациялауда негізгі 3 өлшем бар:билік,меншік,мәртебе