26.Бүгінгі киноөнерінің әлеуметтік қуатына талдама жасаңыз.

Кино(гр. kіneo – жылжытамын, жылжимын), кино өнері — өнердің бір саласы, кинематографияның техникалық негізде қалыптасқан көркем шығармашылық түрі. Фильмді жа-сауға әр алуан мамандықтағы шығармашылық қызметкерлер:кинодраматург, режиссер, актер, оператор, суретші, композитор, продюсер, каскадер, экономист, менеджер, т.б. қатысады. Фильм жасауда кинорежиссер жетекші рөл атқарады. Сондай-ақ фильм жасау ісіне техника саласындағы мамандар да (инженерлер, техниктер, лаборанттар мен өзге қызметкерлер) үлес қосады, алуан түрлі күрделі аппаратуралар мен аспаптар қолданылады. Кино, негізінен, 4 салаға бөлінеді: көркем фильм, деректі, мультипликациялық және ғылыми-көпшілік кино. Көркем фильм кино өнерінің негізгі және кең таралған түрі. Ол әдеби шығарма желісі немесе арнайы жазылған сценарий бойынша актерлердің қатысуымен жасалады. Деректі киноға тарихта, өмірде болған мәні зор оқиғаларды баяндайтын фильмдер мен киножурналдар жатады. Мультипликациялық кино суреттер мен қуыршақтарға қимыл бере отырып жасалады. Ғылыми-көпшілік кино — жұртшылыққа жаратылыс пен әлеуметтік құбылыстарды ұғындыратын, өнер сырларымен таныстыратын фильмдер жиынтығы. Қазіргі заманда жарнамалық кино өндірісі кең тарап отыр. Сондай-ақ кино тарихында жалпы халыққа арналған фильмдермен қатар эксперименттік фильмдер де түсіріледі. Фильм жасау, оны көпшілік қауымға көрсету ісі шебер техниканы, қыруар қаржыны талап етеді. Әсіресе, фильм түсіру, жасау әрі оның көшірмелерін көбейтіп басып шығару аса күрделі процесс. Монтаждау — кинематографиялық шығарманың бар істелген жұмысын тиянақтайтын кезең. Бұл процесс кезінде монтаждалатын кадрлардың ұзындығы (метражы) белгіленеді. Соның нәтижесінде фильмдегі оқиғаның логикалық жүйесі анықталады. Кино тағдырын шешетін құдірет – қашанда қалың көрермен. Оның ішінде де 16 мен 30 арасындағы жастар. Қалтасынан ақша шыға­рып, кинотеатрға барып тұратын сол көрермен талабы қазақ киносын экшн жанрына бейімдеуге мәжбүр етті. Өйткені сен шығарған өсуі жоқ өнімді өзге тұрмақ, өз жастарың көрмейді. Қалың бұқара көрмесе, киноңыз қанша шедевр болса да касса жинамайды, касса жинамайды екен, режиссер ағаш атқа теріс отырғызылады. “Үкімет қаржысын желге шашқан”, деген айып тағылып, ол пақыр келесі фильм алу арманымен қоштасады. Немесе білек сыбанып басшылық­пен қызыл кеңірдек айтысқа шығады. Өкінішке қарай кино дегеніміз – көкбет коммерция мен періште өнердің бір арбаға жегілуі. Фильм қаржылық табысқа жетпесе өнер де болса өлгені. Бұл әрине, шынайы өнер үшін жасалған “авторлық киноға” әбден обал. Бірақ ащы шын­дық осы. Тәжірибе көрсеткендей, коммер­ция­­лық тұрғы­дан прокатта отандық кино өзін-өзі ақтау үшін ел тұрғындарының саны 50 мил­­лионнан асуы керек екен. Мысалы, халық саны 150 миллион­нан асатын Ресей үшін касса алынбайтын асу емес. Тек тұшымды фильмдер түсіре біл. Ел саны аз Қазақстанда касса жинау қазақ киносы үшін мәңгілік бас ауру. Касса проблемасы – продюсерлердің төбесінен төнген Демокл семсері. Өйткені, ақша салған жақ қаржы­сының өсім бермеуін қаламайды. Киноға салған қаржысы бірнеше рет желге ұшса, ол ойланады. Енді ол қаржыгерден (мейлі үкімет болсын) екінші қайта ақша сұрау қиын. Шыққан шығынын өтей алмай қанша фильмдер сөреде жатыр. Соған қарамастан, қазақ киносын қар­жы­­лан­дыруды тоқтатпай келе жатқан, керісінше қаржылан­дыруды бүгінде 4 есе көтерген Елбасына, респуб­лика Үкіметіне, министр Мұхтар Құл-Мұхаммедке киногерлердің алғыстан басқа айтары жоқ. Қазақстан аумағында алғашқы театрлар XIX ғасырдың екінші жартысында құрыла бастады. Оралдағы көпестердің орыс труппасы (1859), Тараздағы гарнизон әскерлері мен офицерлер труппасы (1887), Семейдегі музыка мен драматургиялық өнер сүюшілер қоғамы (1890) қазақ әуесқой театрының дамуына бастама болды. Бұған XX ғасырдың басында пайда болған татардың көшпелі труппалары өз үлесін қосты. Қазақтың кәсіби театр өнері 1926 жылдың 13 қаңтарында Қызылорда қаласындағы Қазақ мемлекеттік драма театрында  М.Әуезовтің «Еңлік-Кебек» қойылымы көрсетілуімен ресми түрде ашылды. Оның директоры және көркемдік жетекшісі Ж.Шанин, әйгілі әртістері мен әншілері Қ.Қуанышбаев, С.Қожамқұлов, Е.Өмірзақов, Қ.Бадыров, И.Байзақов, Қ.Жандарбеков, Ә.Қашаубаев, Қ.Мұңайтпасов, Ғ.Абдуллин қазақ театры өнерінің қалаушылары болып тарихта қалды.

Қазақстан киноөнері

«Қазақфильм» – елдегі жалғыз кинокомпания, ол 1960 жылы Алматы кинохроника студиясының (1934) негізінде құрылды. Қазір Қазақстан жылына 30-40 көркем және деректі фильмдер, сондай-ақ мультфильмдер шығарады. 2006 ж. «Қазақфильм» “Халық таңдауы: Қазақ киносының алтын топтамасы” акциясын ұйымдастырды. Қалың көрермен қауымның іріктеуімен алынған 50 фильмнің 20-сы реставрацияланды.  Рейтинг көшбасшылары: «Абай» (А. Әміркұлов, 1995), «Бойся, враг, девятого сына» (В. Пусурманов, В. Чугунов, 1984), «Қан мен тер» (Ә. Мәмбетов, Ю. Мастюгин, 1978), «Жамбыл» (Е. Дзиган, 1955), «Аңызға айналған Шоқан» (А. Әшімов, Цой Гук Ин, 1984). 2011 ж. наурызында Алматы қаласында «Қазақфильм» Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 20 жылдығына орай “Қазақстанның жаңа деректі киносы” атты фестиваль өткізді. Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының (Алматы) студенттері түсірген Қазақстан Тәуелсіздігімен құрдас жасөспірім жігіттер мен қыздардың өмірі туралы “Мен 20 жастамын” деректі фильмі – нағыз құбылыс болмақшы.  Республикада  Қазақстан мәдениетіне, өнеріне және әдебиетіне арналған 70-ке жуық мемлекеттік мұражай жұмыс істейді.