Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
фил дайын.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.03.2025
Размер:
140.69 Кб
Скачать

26. Жаңа заман философиясының орталық мәселелері

Жаңа заман фил-сы деп XVII, XVIII және XIX ғасырларды қамтитын дәуір. Шартты түрде – жаңа тарихтың басы деп 1640 жылғы ағылшын буржуазиялық революциясын – капиталистік немесе буржуазиялық қатынастардың, индустриалды өркениеттің бастауы болған құбылысты алады. Үш ғасыр бұрын адамзат ежелгі дүниемен қоштасып (антика және орта ғасырлар), «адам – ғаламдағы ең мінсіз тіршілік иесі, эволюцияның тәжі, демек – дүниенің қожасы» деп сенген жаңа рухани пікірді бекіткен философия болды. Жаңа заман, яғни капитализм дәуірі құлдық пен феодалдық-өндірістік қатынастардың формаларын түбірінен жаңартып, қайтадан заттық-тауарлық қатынастарды қалпына келтірді. Рационализм- болмыс пен танымның негізі ақыл, ой деп сенетін фил.қ бағыт. Рационализм 3 түрге жіктеледі: 1) антологиялық 2) гносеологилық 3) этикалық рац.м. рационалистер эмпиристерге қарсы қоятын дәлелдері: 1) ақыл сүзгісінен өткізілмеген сезім немесе тәжірибе танымға негіз бола алмайды. 2) ақыл сезім мен тәжірибенің қатысынсыз ақ өздігінен жаңа білім мен жаңалық аша алад, ол жаңалықтар кейіннен тәжірибе түрінде дәлелденуі мүмкін. Эмпиризм - таным негізінде тек сезім мен тәжірибе жатыр деген пікірді жақтайтын философиялық бағыт. Негізін қалаушы Бэкон. Бэкон философиядағы эмпириялық бағыттың негізін қалаған ағ.философы және саяси қайраткері. Негізгі еңбектері «ғылымдар табысы», «жаңа Органон», «жаңа Атлантида». Оның фил.қ идеясы таным негізінде тек қана тәжірибе жататындығында. Жеке адам немесе адамзаттың тәжірибесі көбейген сайын ол ақиқат білімге жақындай түседі. Бірақ ақиқат білім-түпкі мақсат емес. Білім мен тәжірибенің мақсаты эк.ң дамуына жаңа нәрселерді адамның өз әрекетінде практикалық жетістіктерге жетуіне адамның табтғатқа үстемдік етуіне көмектесу.

Декарт философиясы-рационализмнің негізін қалаушы - француз философы, ғалым-математик. Декарттың философиядағы үлесі мынадай: 1.Дүниені танудағы ақыл-ойдың рөлін негіздеді; 2.Субстанция, оның атрибутары мен модустары туралы ілімді ұсынды; 3.Философиядағы материализм мен идеализм бағыттарын келісімге келтіруге тырысып, дуализм теориясын негіздеді; 4.Танымның ғылыми әдісі және «туа біткен» идеялар теориясын ұсынды. Б.Спиноза еуропалық рационализмнің көрнекі өкілі. Декарт ілімін жалғастырушы, жаңа заманғы жетілдіріген толық және негізделген фи.қ жүйенің авторы. Спинозаның фил.қ зерттеулерінің пәні субстанция мәселеі, таным теорисясы, этика сұрақтары, бостандық және қажеттілік мәселелері. Спинозаның фил.ғы маңызды үлесі болмыс мәні қарастырылатын субстанция теориясын жасауында. Дж.Локк Бэкон мен Гоббстың фил.қ идеяларын дамыстып, жаңа замандағы ағ.филос.ң эмпиристік және материалистік дәстүрін жалғастырды. Нег еңбегі: «адамның ақыл ойы туралы тәжірибе». Дж.Локк фил.ң нег қағидалары: Дүние материалды; таным негізінде тек қана тәжірибе жатады; адамда туа біткен идеялардың болуы мүмкін емес; фил.я мақсаты адамның өз әрекетінде табысқа жетуіне көмектесу; адам идеалы- сабырлы, заңды тыңдайтын адамгершілікті ұстанатын, өз саласында жақсы жетістіктерге жеткен джентельмен, т.б.

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]