1.Тәуелсіздік алғаннан кейінгі Қазақстан банк жүйесіндегі өзгерістер Одақтың ыдырау, іргесі сөгілу үдерісі 80 ж аяғында айқын көрі­не бастады. КСРО деп аталатын алып елдің банк жүйесі де өзгерістерге ұшырады. Банктер халық шаруашылығы салалары бша АгроПромБанк, КредСоцБанк, ПромСтройБанк, ЖилСоцБанк деп бөлініп, жарыла бастады. 1991 ж Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін бұл банктер егемен қазақ елінің меншігіне ауысып, коммерциялық банктер болып қайта құрылды. Осы уақыттан бастап елде банк капиталын жинақтау, акционерлерді банкіге тарту қажеттілігі туындады. Айтайын дегеніміз – жоғарыда аталған банктер өндірістің құл­дырауына ықпал жасай алмады. Өйткені бұрынғы орталыққа бағынған кәсіпорын­дардың ақша қаражаты Ресейге ағылды. Қазақстанда қалғанының өзі жырым-жырымы шығып, кәсіпорындарды орнынан тұрғызуға дәрменсіз болды. Сөйтіп, олар қаражатсыз қалды. Бұл кезде банктен несие алып, іс тындырамын деу құр қиялға айналды. Сол кезде банктің пайыздық ставкасы 250-270 пайызға жеткенін отандастарымыз ұмыта қоймаған шығар. Тоқсаныншы жылдардың басы мен орта тұсында дүкен сөрелері жылан жалағандай бос қалды. Осындай азық-түлік тапшылығы оны талон арқылы жан басына шектеп беруді талап етті. Қолма-қол ақшаның жетіспеуінен банктерге бюджеттік түсімдер түспеді. Адамдар жалақыларын айлап ала алмады. Қазақстан өзінің банк жүйесін құруға егемендікті алғаннан кейін, 1990 жылы желтоқсанда бірден кірісті. Кеңестік икемсіз банк тетіктерінің барлық «тамашаларын» бастан кешірген еліміз, енді экономиканы толыққанды дамыту үшін, бүкіл дүние жүзінде нарық жағдайында ең тиімді деп танылған, осы заманғы қос деңгейлі банк жүйесінің керектігін түсінді. Бізге капиталдың шынайы өзіндік құнын пайыздық мөлшерлермен көрсететін, ал банкілерге қарыз алғандардың қаржылық өміршеңдігі және несиелеудің экономикалық тиімділігі негізінде несие беретін жүйе қажет болды.Өз тәуелсіздігін алғаннан кейін 1990 жылдың желтоқсанында Қазақстан бірден нарықтық экономика талаптарына жауап беретін меншікті банктік жүйесін құруға кірісті. 1991 ж. қаңтарында, елдегі банктік реформаның бастамасы болып табылатын, «Қазақ КСР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» Заң қабылданды. Республикалық Мемлекеттік банк облыстық баскармалары мен бөлімшелері бар ҚР Ұлттық банкіне айналды. Республикалық Өнеркәсіп құрылыс банкі акционерлік-коммерциялық Тұран банкіне, Агроөнеркәсіпбанк – Қазақстан Республикасы акционерлік-коммерциялық Агробанкіне, Республикалық Жинақ банкі – ҚР акционерлік-коммерциялық Жинақ банкіне ауысты. 1993 ж. бұл банктер акционерлік банктер болып қайта өзгерді, ал Жинақ банкі Қазақстан Республикасы Халықтық банк деген атқа ие болды. 1989 ж. басынанбастап, алғашқыкоммерциялық, аралас, кооперативтік, жекебанктерпайда бола бастады. Осы жылыИнтеринвестбанк КРАМДС банк сияқтыжәнет.б. коммерциялықбанктерқұрылды. Шын мәнінде, «Қазақ КСР-індегі банктер мен банк қызметі туралы» 1991 жылы қаңтарда қабылданған Заң еліміздегі банк реформасының басы болды. Аталмыш Заң қос деңгейлі банк жүйесінің негіздерін қалауды қамтамасыз етті. Заңға сәйкес республикада екі деңгейлі банк жүйесі құрылды: жоғары (бірінші) деңгейдегі банк – ҚазКСР-ның Мемлекеттік банкі және төменгі (екінші) деңгейдегі банк – коммерциялық банктер жүйесі.

2. Эссе.Қазақстан қор биржасындағы бағалы қағаздар

өтімділігінің төмен болу себебі неде?

1996 жыл аяғында Қазақстан бағал ы қағаздар нарығында өзара бәсекелесуші алғашқы құрылған Орталық Азия және Қазақстан қор биржаларынан тендерде деңуі нәтижесінде қазірде нарыққа бір ғана – Қазақстан қор биржасы қызмет көрсетуде. 1997 ж 5 наурызда «БҚН туралы» және «ҚР БҚ мәмлені тіркеу туралы» қабылданған екі заң негізінде қазіргі Қазықсьтан БҚ ның базалық инфрақұрылымы құрылды. Қазіргі кезеде Республикада БҚН қалыптасуда. Оның даму жолында алғашқы іс шаралар жүргізілуде. Бюджеттің кемшілігін толытру мақсатында мемлекет бұрынғыдай ақша белгілерін шығармаай, оның орнына мемлекеттік бағалы қағаздарды, мысалы, мемлекеттік органдардың және жергілікті әкімшіліктердің БҚ шығаруда. Бірақ, БҚН дамыту жолында шешуін талап ететін экономикалық және әлеуметтік психологиялық мәселелер баршылық. Экономикалы мәселелер: нарықты реттейтін механизм жоқтығы, нарықты дамытатын біріңғай көзқарас жоқтығы, заңдардың мүлтіксіз орындалмауы, салымдарды тіркеу жүйесінің жоқтығы, БҚН ның материалдық техникалық негізінінң аздығы, нарықтық инфрақұрылымның өсу деңгейінің төмендігі.

Ал әлеуметтік психологиялық мәселелерге БҚН дамаман кадрлардың аздығы мен халықтың инвестициялық белсенділігінің төмен дегейі жатады. Ол мәселелер халықтың басым көпшілігінің БҚН мәнін түсінбеушілігінен және өздерінің уақытша бос ақшаларына бағалы қағаздар сатып алуға психологиялық дайындығының жоқтығынан туындайды. Қазақстан қор нарығының дамуыну 2 фактор кедергі келтіреді: инвесторлар санының аздығы және жоғары табыс әкелетін құралдардың жетіспеушілігі.

Корпоративтік облигациялар нарығының негізгі мәселесі: қайталама нарықтың нашар дамығандығы. Сонымен қоса, дефолт пен инвестордың құқықтарын қорғау туралы заңдардың жоқтығы нарыққа кері әсерін тигізді.

Жалпы алғанда қазақстандық бағалы қағаздар нарығы дамуына кедергі келтіретін келесі мәселелер бар: а) тұрғындардың қаржылық сауаттылығының аздығы; ә) рынок қатысушыларын мол реттеу; б) эмитентер санының төмен болуы; в) технологияның жеткіліксіз дамуы.

3. Қазақстан қор биржасындағы бағалы қағаздар өтімділігінің төмен болу себебі неде? 1996 жыл аяғында Қазақстан бағалы қағаздар нарығында өзара бәсекелесуші алғашқы құрылған Орталық Азия және Қазақстан қор биржаларынан тендерде деңуі нәтижесінде қазірде нарыққа бір ғана – Қазақстан қор биржасы қызмет көрсетуде. 1997 ж 5 наурызда «БҚН туралы» және «ҚР БҚ мәмлені тіркеу туралы» қабылданған екі заң негізінде қазіргі Қазықсьтан БҚ ның базалық инфрақұрылымы құрылды. Қазіргі кезеде Республикада БҚН қалыптасуда. Оның даму жолында алғашқы іс шаралар жүргізілуде. Бюджеттің кемшілігін толытру мақсатында мемлекет бұрынғыдай ақша белгілерін шығармаай, оның орнына мемлекеттік бағалы қағаздарды, мысалы, мемлекеттік органдардың және жергілікті әкімшіліктердің БҚ шығаруда. Бірақ, БҚН дамыту жолында шешуін талап ететін экономикалық және әлеуметтік психологиялық мәселелер баршылық. Экономикалы мәселелер: нарықты реттейтін механизм жоқтығы, нарықты дамытатын біріңғай көзқарас жоқтығы, заңдардың мүлтіксіз орындалмауы, салымдарды тіркеу жүйесінің жоқтығы, БҚН ның материалдық техникалық негізінінң аздығы, нарықтық инфрақұрылымның өсу деңгейінің төмендігі.Ал әлеуметтік психологиялық мәселелерге БҚН дамаман кадрлардың аздығы мен халықтың инвестициялық белсенділігінің төмен дегейі жатады. Ол мәселелер халықтың басым көпшілігінің БҚН мәнін түсінбеушілігінен және өздерінің уақытша бос ақшаларына бағалы қағаздар сатып алуға психологиялық дайындығының жоқтығынан туындайды. Міне, осы негізгі мәселелерге байланысты еліміздің Қор биржасындағы бағалы қағаздардың өтімділігі төмен болуда.