11.Оңтүстік Қазақстан: өндірістік келбеті және республика экономикасындағы орны

Оңт. Қ.ның ерекше өзгешелігі бұл өңірде екі топ өнеркәсіп

салаларының дамуына әсер етті. 1-ші топқа минералды

шикізаттарды шығару ж.е өңдеу негізінде пайда болған түсті

металлургия, мұнай өңдеу, химия ж.е цемент өнеркәсіптерінің

кәсіпорындары енеді.

2-ші топқа ауыл шаруашылық шикізаттарын өңдеу негізінде қалыптасқан жеңіл ж.е тамақ өнеркәсіптері жатады. Еңбекті көп қажет ететін ауыл шаруашылық дақылдардың көп түрлерін өсіруге мүмкіндік туғызады. Мақта, күріш, көкөніс ж.е жеміс өңдіруді молайту жеңіл ж.е тамақ өнеркәсіптерін дамыту үшін берік шикізаттар базасын құрады. Бұл ауданда полиметалл кендерін шығаратын ж.е байытатан ірі орталықтар Кентау, Ащысай, Мырғалымсай. Кентау экскаватор ж.е трансформатор зауыттары, Шымкент Электр аппарат зауыты ж.е Манкентживмаш ӨБ машина жасау кәсіпорындарының өкілдері. Мұнда химия өнеркәсібі де дамыған, бұл саланың ірі ӨБ Фосфор ж.е Шыымкентшина. Шыымкентте МӨЗ дамыған.Аудандарының дамуына жеңіл ж.е тамақ өнеркәсіптері де маңызды әсер етеді. Мұнда Каззаготхлопкопром ӨБ енетін мақта тазалайтын кәсіпорындары, Қаракөл ҒӨБ сияқты қаракөл өндірісі де жұмыс істейді. Тамақ өнеркәсібінің жеміс , т.б. өңдейтін салалары кеңінен дамыған.Табиғи жағдайы ж.е еңбек қорының жеткіліктігі ауданның еңбекті көп қажет ететін техникалық дақылдарды, көкөніс ж.е жеміс өндіруге мамандануына себеп болды. Суармалы егін шаруашылығының дамуының екінші маңызды жағы ол минеральды тыңайтқыштарды көбірек ж.е тиімді пайдалануды бүкіл агротехникалық жүйені жақсартумен ұштастыру. Респ. мақта шаруашылығы тек Оңт. Қ. облысында дамыған, бұл сала өнімнің негізінде тазалайтын ж.е май сығындысын шығаратын зауыттар жұмыс істейді. Мал шаруашылығының азық қорының нығаюына жайылым ж.е шабындықтың байтақ болуымен қатар жоңышқа, күріш ауыспалы егіс ендіру ж.е өңдеу өнеркәсібінің қалдықтарын пайдалану себеп болады.

ірі кәсіпорындары қатарында келесілерді атауға болады: «Петро Казахстан Ойл Продакс» ЖШС, «Химфарм» АҚ, «Шымкентцемент» АҚ, «Меланж» АҚ, «Ютекс» АҚ, «SOUTS TEXTILINE KZ» ЖШС, «Кентау трансформатор зауыты», «Шымкентмай» АҚ, «Шымкентсыра» ЖШС, «Алдын дән» ЖШС, «Рахат-Шымкент» ЖШС, «Шымкент-құс» ЖШС, «Алекс» ЖШС, «Дина-Н»ЖШС, «Састөбе Технолоджис» ЖШС, «ЭкоПродуктГрупп» АҚ, «Южполиметалл» өндірістік корпорациясы» АҚ, «Шардара ГЭС» АҚ.

12.Оңтүстік Қазақстан: аграрлық саланың және көлік шаруашылығының даму денгейі

Ауыл шаруашылығы – тұрғындарды маңызды тамақ өнімдерімен қамтамасыз ететін Оңтүстік-Қазақстан облысының негізгі салаларының бірі. Облыстың мақта, темекі, көкөніс бақша дақылдары мен жүзімдер өсіруге қолайлы климаттық жағдайлары бар, сонымен қатар жайылымдықтарды жыл бойына азықтық база ретінде қолдану мүмкіндігі бар және осы арқылы мал шаруашылығының дамуына ықпал ете алады.

Облыс жер аумағы 3224,9 млн. га құрайды, оның ішінде 2003 жылы

егін алқабына 740,0 мың га қолданылған. 2010 жылы облыстың

егін алқаптары 636,7 мың га қысқарған (13,3%).

Жеңіл өнеркәсіп.

Жаһандық экономикалық дағдарыс әсерімен және тоқыма өнімі

нарығының тарылуымен өндірістің нағыз төмендеуін басынан

кешіп отырған – облыстың жеңіл өнеркәсібі (тоқыма және тігін

өнеркәсіп, тері және оған қатысты қнімдер өндірісі), 2009 жылы

оның үлесіне облыстың өңдеу өндірісі көлемінің 4,3% түсті.

Облыстың жеңіл өнеркәсібі келесі мекемелерінен құрылған: «Меланж» АҚ, «SOUTH TEXTILINE KZ», «Ютекс» АҚ, «Восход фирмасы» ЖШС, «Эластик LTD», «Арайлы» ЖШС, «Гауһар»тігін фабрикасы»ЖШС, «Сәуле» тігін фабрикасы» ЖШС, «Turan-Skin» ЖШС және басқалар.

Сала мекемелері 7270,7 млн.теңге сомасында өнім шығарған. 2010 жылға күтілетін өндіріс көлемі 8964,3 млн.теңге, 2009 жылмен салыстырғанда өсу көрсеткіші – 123,0%. 2015 жылға саланың өндіріс көлемін 18036,5 млн.теңгеге асыру жоспарланып отыр, немесе 2009 жылмен салыстырғанда өндіріс көлемі 2,5 есеге өседі.

Облыста заманауи технологиялар тартылып жаңа өндірістер құрылуда.

Тамақ өнімдерін өндіру.

Тамақ өнеркәсібі облыстың тұрақты экономикалық дамуында аса маңызды орын алады. Азық-түлік өнімдерінің өндірісі өңдеу өнеркәсібінің ең қарқынды дамып отырған секторы болып табылады.

Соңғы бес жыл аралығында тамақ өнеркәсібінің өнім шығару көлемі 61,4 млрд. теңгеге асқан (2005 жылы – 27,4 млрд.теңге, 2009 жылы – 88,8 млрд. теңге). Соңғы жылдары тамақ өнімдері өндірісінің үлесі облыстың өңдеу өнеркәсібі құрылымында 52,7%.Ірі кәсіпорындар ; «Корона» макарон фабрикасы», «Алтын дән» ЖШС, «Дани-нан» ЖШС,

«Шымкентсыра» ЖШС, «GTI Central Azia»

Облыс экономикасының тұрақты дамуында темір жол тасымалының үлесі басым. Маңызды темір жол тармақтары: Орынбор – Ташкент,Түркістан – Сібір темір жол Темір жолдың жалпы ұзындығы 443 км-ден асады, қызмет ету шектері Шеңгелді – Арыс және Түркістан – Арыс – Түлкібас станцияларының аралықтары. Автомобиль жолының жалпы ұзындығы 5200 км, оның 800 км-ден астамы республикалық, 4470 км жергілікті маңызы бар жолдар. Облыс жеріндегі ірі автомагистралдар: Алматы – Ташкент, Шымкент – Қызылорда, Шымкент – Жуантөбе. Әуе көлігі жүйесінде “Шымкент әуежайы” ААҚ халықаралық тікелей және транзиттік авиарейстерді жүзеге асыруға қолайлы. Облыс жерінен Бұхара – Шымкент – Алматы газ құбыры, Омбы – Павлодар – Шымкент мұнай құбыры өте