15.Саяси режимдер түсінігі және оның түрлері

Режим дег лат «басқару» деген мағынаны береді. Сәйкесінше саяси р мемлекетті басқаруда басшылыққа алынатын негізгі басқару әдіс тәсілдерін білдіреді. Сәйкесінше мынандай саяси р түрлері қалыптасқан:

1. Демократиялық саяси р «demos», «cratos» грек «халық билігі» деген мағынаны береді. Демократияның жүзеге асуы 2 жолмен жүреді: тікелей демокр, өкілдік демок. Тікелей демократияда халық саяси шешімдерді қабылдауға тығыз қатысуына мүмкіндік алады. Мұны плебистцит д.а. Жарқын көрінісі референдум өткізу б.т. Референдумда мемлекетке, ұлтқа қатысты аса маңызды мәселелер бша халық өзінің таңдауын тікелей дауыс беру арқылы жүзеге асырады.Референдумда қойылатын сұрақ қысқа нұсқа тұжырымдалады. Иә немесе жоқ деген жауап беріледі.Ал өкілдік демок болса жоғ сайланбалы мемл органдарға халықтың өз өкілдерін ұсынуымен еркін сайлау арқ жүзеге асады.

Демок халықтың билігі ретінде жүзеге асады,яғни,ең жоғ биліктегі халықтың өкілі президент,заң шығару органдары парламент депутаттарын,жергілікті өзін өзі басқ орг Қазақстанда маслихат депутаттарын сайлау.Қазір әлемдегі демократиялық саяси режимдердің бірі осы 2 бағытпен даымп келе жатыр.Демокр саяси реж ерекшеліктері:адам құқықтары мен бастандықтарының қорғалуы, сөз бостандығы,ар ождан бастандығы,флюрализм (пікірдің ар алуан болуы),идеологияның әр алуан болуы,көппартиялық,саяси құқықтар мен бостандықтар (сайлау,өзін өзі ұсыну құқығы),еркін саяси бәсекелестік,құқықтық мемлекет

2. Тоталитарлық режим «toto» лат «жалпы,бірегей» дег мағ береді. Тоталитаризм қандай да бір топтың не діннің мүдделерін қоғм өмірінің барлық салаларында үстем болатын саяси режим.Түрлері:

1. Таптық тот КСРО кезіндегі жұмысшы шаруа тобының мүддесін көздейтін коммунистік партияның тұрған саяси режим

2. Ұлттық тот қандай да бір ұлттың асқақ екенін көрсетіп,сол үстемдік негізінде құрылатын саяси р.Мысалы: немістің нарцистік партия Германия фашистік құр саяси р.Олар немістік армиялық таза ұлт ретінде өзге ұлттардан жоғ қойды. Бұның аяғы екін дүниеж соғысқа ұласты.

3. Діни тот белгілі бір діни бағыты әспеттеп бүкіл қоғамға күштеп танылуы.Мыс: араб шапқыншылығы сияқты көріністер болған.

Жалпы тоталитаризм белгілері: сөз бостандығын,адам құқықтарының аяққа тапталуы,болмауы.

3. Автолитарлық жүйе грек «autoritet» «бедел» дег мағ береді,яғни,қандай да бір саяси лидердің,партияның,әскери күштің беделіне сүйенетін саяси режим.Автолит саяси р түрліше қалыптасады. Мысалы:демокр саяси р бірте бірте автолит болып кету мүмкіндігі бар немесе әскери күш арқ саяси төңкеріс,бүлік жасап билікті басып алып әскери полицейлік мем орнтау.Мысалы:Чилидегі Пиначет,Камбоджадағы Пол Поттың режимі.

16.Сайлау жүйесі түсінігі және оның түрлері

Сайлау жүйесі демократияның жүз асуының басты саяси механизмі сайлау б.т.Сайлау жүйесі деп осы сайлауды өткізу,ұйымдастыру тәртібін білдіреді.С ж үш түрге бөлінеді:

1. Маторитарлық с.ж. дауыс беруде 50+1 % деген принципке сүйенеді.

2.Пропорционалды бірн партия сайлауға қатысып жинаған дауыстарының нәтижесіне пропорционал деңгейде парламенттен орын алады.

3. Гибридті жүйеде екеуі қатарлы қолданылады.