8)Гаж дың құрылысы және оның негізгі функциялары

Географиялық ақпараттарды автоматты түрде өңдеу үшін берілген мәліметтерді компютерлік өңдеуден өткізу жүйесін құру керек.Ол үшін ГАЖ автоматты жинақтау,сақтау,өзгерту және геоақпараттарды беру ЭЕМ және автоматтандырылған түрде жасалынған.ГАЖ дың құрылымын В.Г.Линниктің төмендегідей жобасы ретінде құруға болады.

Жалпы түрде ГАЖ дың құрылымы мынадай.

Бағдарламалық техникалық кешен:Ақпараттық блок,үлгілеу блогы

Бағдарламалық техникалық кешен

а қпараттық блок

Қ олданушы диалогын басқару жүйесі

Үлгілеу блогы

Бағалау жане шешім қабылдау блогы

Көп мақсаттағы ГАЖ дар көптеген жұмыстарды шешуде қолданылады.Осы жұмыстарды атқару барысында төмендегідей функционалдық мүмкіндіктер пайдаланылады:

-белгілі бір заттың банкідегі дайындығы және кіріспесі

-ақпараттық анықтамалық үлгілеу

-имитациялық үлгілеу

-эксперттік үлгілеу

-автоматтандырылған карта құру

-картометриялық есептеу

Осы аталған жұмыстарды шешу үшін өңделген мәліметтерді картографиялық түрде дайындап,алгоритімдік жіне қолданбалы бағдарламалық тұрғыдан қамтамасыз ету қажет.

ГАЖ физикалық-географиялық есептерді шешуге белгілі бір мүмкіндік береді:ландшафтардың морфологиялық құрылымын зерттеуге ,физ.географиялық аудандастыруды жасауға және т.с

Бұл жүйе ізденіс ,белгілі сұраныс бойынша ақпараттық анықтама жүйесі ретінде және геожүйедегі математикалық үлгілеуді немесе динамикалық талдау мақсатында сараптамалық бағалау жүйесімен байланысты қолданылады.

9) Дәстүрлі картография және гаж функцияларындағы айырмашылықтар

Карта	ГАЖ
Енгізу жүйесі
Енгізу ; қағазға жазу(компиляция) 1)нүктелер 2)сызықтар 3)облыстар	Енгізу;компютер жадына жазу(кодтау) 1)нүктелер 2)сызықтар 3)облыстар
Бастапқы мәліметтер 1)аэрофотосуреттер 2)қашықтықтан зонттау 3)геодезиялық жұмыстар 4)ауыз-екі сипаттамалар мен нобойлар 5)статистикалық мәліметтер	Бастапқы мәліметтер ;картаға қажетті мәліметтер сондай-ақ 1)дайын сандық карталар 2)жергілікті жердің және жер бедерінің сандық модельдері 3)сандық аэро және космосуреттер 4)лазерлік сканерлеу 5)сандық мәліметтер базасы
Таңдау және сақтау жүйешесі
Нүктелер,сызықтар және облыстар қағаз бетінде символдар көмегімен салынады	Нүктелер,сызықтар және растр уяшығы немесе компютердегі координаттар және идентификаторлар ретінде сақталады.Атрибуттар кестесі геометриямен байланысты.
Таңдау бұл картаны оқу	Таңдау компютерлік іздеудің тиімді әдістерін қажет етеді.
Талдау жүйешесі
Аналитик –адам пайдаланатын сызғыш,планиметр,тронспортир және басқа да құралдар қажет	Мәліметтер базасындағы ақпараттарды салыстыру өлшеу үшін компютер мүмкіндіктері пайдаланылады.
Мүмкіндіктері қағаз картада бейнеленген және топталған мәліметтер арқылы шектелген	Бастапқы мәліметтерге жылдам қол жеткізуге,ары қарай талдау жүргізу үшін ,мәліметтерді топтауға және қайта жіктеуге мүмкіндік береді.Бір мәлімет бірнеше рет пайдаланыла алады.
Шығару жүйешесі
Тек графиктік түрде шығарылады.Картаның көптеген формалары болады.Карта модификациясында картаграммалары болуы мүмкін.	Карта-шығарудың бір ғана түрі.ГАЖ карта жасауда шексіз мүмкіндікке ие.Кестелер, графиктер,диаграммалар,суреттер және т.б.кірістіре алады.Шығарудың дәстүрлі емес формалары;интерактивті шығарылым,мәліметтер базасын жіберу,видео және т.б.

10) ГАЖ-дың мәні

ГАЖ-дың мәні неде? Географиялық зерттеушілер үшін ГАЖ технологиясы ол медицинадағы компьютерлік томограф немесе бүгінгі таңдағы кітап шығарудың баспа бағдарламалары секілді. Яғни,бұл жұмыс өнімділігін бірнеше есе арттыруға мүмкіндік беретін қуатты инструментарий болып табылады. Алайда бұл тек қана инструментарий ғана емес. ГАЖ сондай-ақ кеңістіктік мәліметтерді кеңістікте көрсете отырып жұмыс жасауға мүмкіндік беретін жұмыстың жаңа идеологиясы. Ал кеңістіктік ақпарат адам жұмыс жасайтын барлық ақпараттың 70-80%-ын құрайды. Жақсы жоспарланған ГАЖ:

Кеңістіктік және басқа типтегі ақпаратты біртұтас жүйеге біріктіреді,географиялық мәліметтерді талдау үшін келісілген құрылымды құрады;

Кеңістіктік ақпараттың карта және басқа көздерінің сандық формаға ауысуы арқасында географиялық білім және олардың кескінін манипуляция жасаудың жаңа әрі қызықты жолдарын ашады;

Географиялық жақындық туралы мәліметтерге негізделе отырып, әрқилы процестер және құбылыстар арасында өзара байланысты ашады;

Олардың географиялық жағдайы арқылы әкімшілік сипаттағы (жекеменшігін иемдену,салық туралы мәлімет,коммуналды кабельді және құбырлы жүйелер) мәліметтерге жол ашады;

Мәліметтерге географиялық көзқарасты қолдана отырып, оларды жаңадан

түсіндіруге және түсінуге мүмкіндік береді, ресурстың және іс-әрекеттің әрқилы түрлерін басқару және түсіну үшін олардың мәндері аса маңызды болса да, ГАЖ-сыз өзара байланыстар жиі байқаусыз болып қалады;