1)Геоақпараттық жүйелер туралы түсінік.ГАЖ дег- кеңістіктік және олармен байланысты кеңістіктік емес мәліметтерді жинау,сақтау және кескіндеуді,сон.қатар,олардың негізіндегі географ-қ кеңістік жайлы ақпаратпен білімді қамтитын ақпараттық жүйе.Геоақпараттық жүйе ,яғни шешім қабылдауға жарамды ақпаратты алу мақсатымен алғашқы ақпаратты манипуляция жасау үшін кейбір инструментарий болып табылады.Алайда ол географиялық мәліметтерді манипуляция жасауға бағдарланғандықтан,ерекше ақпараттық жүйе болып табылады.Әрине бұл жүйе кеңістіктік сипаттағы мәліметтермен де іс жүргізуге тиісті,алайда бұл мәліметтер ережеге сай кеңістіктік анықтамасы бар обьектілермен байланысты.Өзінің белгіленуін орындау үшін ақпараттық жүйе жаңа ақпаратты жинау және бұрыннан бар ақпаратты жаңарту,жинақталған ақпаратты манипуляция жасау,оның кеңістіктік және уақытша талдауын жасау және алынған нәтижелерді көпшілік адамдар үшін қабылдауға үйреншікті компьютерлік және дәстүрлік түрде,яғни карта ,кесте және график түрінде беру қажет.Осылайша ГАЖ ды жоспарлау және басқару бойынша есептер кешенін шешу мақсатында кеңістіктік мәліметтерді жинақтау,оларды талдау,оларды манипуляция жасау және басқару ,үлгілеу және бейнелеу үшін белгіленген бағдарламалық қамтамасыз ету және процедуралардың техникалық құралдар жүйесі ретінде қарастыруға болады.Жүйе элементтері географиялық ,яғни кеңістіктік орналасуымен ,өзара жағдайымен және жақындығымен байланысты.Кеңістіктік мәліметтер басқа да көптеген компьютерлік бағдарламаларда (мысалы Auto CADжәне Surfer)қолданылады,алайда осыған ұқсас мәліметтермен іс-әрекет ету үшін ГАЖ дың қосымша мүмкіндіктері бар.Бүгінгі таңға дейін ГАЖ ды қолдану тәжірибесін көріп отырғанымыздай,ГАЖ жер және ресурстарды тиімді басқару,транспорт,бөлшекті сауда және қызмет етудің басқа түрлерін ұйымдастыру,ормандарды және басқа кеңістіктік обьектілерді пайдалану юойынша шешімдерді қабылдау процесін қамтамасыз ету үшін бірдей жетістікте қолданылады.

2) Геоақпараттық жүйелердегі «мәліметтер», ақпарат»,білім» түсінігі

МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫ; объектілер жөніндегі деректердің немесе осы объектілерді өлшеу нәтижелерінің жиынтығы.Мәліметтер өңдеу барысында алынатындықтан ақпаратты қалыптастырудағы басты элемент болып табылады.

ГАЖ-ҒА ҚАТЫСТЫ АҚПАРАТ ДЕГЕНІМІЗ;объект жөніндегі білімнің өлшемін анықтайтын мәліметтер жиынтығы.Білімді ақпаратты түсіндірудің нәтижесі ретінде қалыптастыру

БІЛІМ; практикада қалыптастыратын болмысты танудың нәтижесі.Ғылыми білім жүйелігі мен дәлелділігімен және жоғары дәрежелі құрылымдылығымен ерекшеленеді.

Мәлімет,ақпарат және білім терминдері арасындағы айырмашылық.Яғни алғашында мәліметтер банкі,ақпараттық жүйелер кейінірек білімге негізделген жүйелер пайда болды.Кеңістіктік ақпараттық жүйелердің келесі түрлері бар; 1)автоматтанған жобалау 2)автоматтанған картографиялау ГАЖ жатады.

Геоақпараттық жүйе басқа ақпараттық жүйелермен салыстырғанда кеңістіктік мәліметтердің талдаудың дамыған әдісіне ие.

3) ГАЖ жүйелерінің жалпыланған функциялары

1)Мәліметтерді енгізу және редакциялау

2)кеңістіктік мәліметтердің өнд,пайдалану

3)ақпаратты сақтау

4)координат жүйелерін жаңарту

5)картографиялық жүйелерді формациялау

6)рассторлық,векторлық опер

7)өлшемдік опер.ры

8)полегоналдық опер.ры

9)кеңістіктік талдау опер.ры

10)кеңістіктік үлгілеу түрлері

11)бедерлі сандық үлгіллеу

12)нәтижелерді түрлі форм.шығару

4) Гаж жіктелуі

Геоақпараттық жүйелер экологиялық жағдайлардың,табиғи ресурстардың орынды пайдаланудың мониторингін ғылыми және қолданбалы мақсатында шешу мақсатында инфрақұрылымды жобалау үшін, қалалық және аймақтық жоспарлау,төтенше жағдайлардағы жедел шара қабылдау үшін пайдаланады.

Өмірде кездесетін алуан түрлі мәселелер келесі түрде жіктеледі;

1)жалпы мақсаттағы толық функциялы ГАЖ

2)қандай да бір саладағы шешуге,маманданған ГАЖ

3)үйде және ақпараттық мақсатта қолдануға арналған ақпараттық анықт,жүйелер

5) Мәліметтер көздері және олардың типтері

-Картографиялық материалдар топографиялық және жалпы географиялық,кадастрлық пландар және т.б.Картадан алынған мәліметтерді аумақтық байламдар болады.Сондықтан оларды ГАЖ-қ базалық қабаты негізінде пайдалануға ыңғайлы.Егер зерттеп отырған аумақтың сандық мән онда графикалық түпнұсқасы сандық түрге келтіріледі.

-Қашықтық зонттау мәліметтері.ГАЖ мәліметтер базасын қалыптастыруда кеңінен қолданады.Қашықтық зонттау мәліметтері-ғарыштық тасымалдаушылардан алынады.ҚЗ ға сурет қабылдау-ң және оларды жерге жіберудің түрлі технологиялары қолданылады.Қашықтықтық зонттау әдісіне әуе, жер бетілік түсірілімдер жатады.Мұндай түсірілім обьект қоршағанортаны сандық және сапалық мәліметтерді алуды қамтамасыз етеді.

-Далалық зерттеулер материалдарына;табиғи объектінің невилирмен ,теодалитпен,JPS қабылд.түсірілген геодезиялық өлшеулері,кадастырлық түсірілімдері инженерлік геодезиялық ізденістер нәтижесінің мәліметтері кіреді.

-Статистикалық мәліметтер;құрамына халық шаруашылығы түрлі саладағы мемлекеттік қызметтердің мәлімдемелері,сонымен қатар,стационарлы бақылау деректерінің мәліметтері кіреді.

-Тексттік мәліметтер-географиялық объек.ң жеке типтері жайлы мәлімет.құрайтын анықтамалар,кітаптар,монограф.р тагы баска.

Геоақ.жүйеде мәліметтің 1 ғана түрі сирек қолд.Көбінесе белгілі бір аймаққа арналған түрлі мәліметтер жиынтығы қолд.