Тимер Йосопов ши5ри8те

Тимер Йосоп улы Йосопов 1939 йылда Баш6ортостан республика3ыны7 Дыуан районы *бс8л8м ауылында колхозсы 5аила3енд8 тыу5ан. @лк2нд2 урта м8кт8бен тамамла5ас, ^ый5ы район редакция3ында 848би хе4м8тк8р, #ат6ы 6ала3ында й2к тей89се булып эшл8й. 1962-1965 йылда4а - Баш6орт д89л8т университетыны7 филология факультеты студенты. Университеттан 3у7 Б2рй8н районы А16ар м8кт8бенд8 у6ыта. Я4ыусылар союзы идара3ы р8йесене7 урынба1ары булып эшл8й. Х84ерге к2нд8 профессиональ я4ыусы.

Тамыр4арын т8р8н еб8рг8н им8н шикелле, ул 94 ижадына 3утты тыу5ан я6тарынан, тыу5ан тупра5ынан ала; ша5ир4ы7 й2р8ге л8, г9й8, тыу5ан 6ыр4ары, тау4ары 6уйынында.

Ут-нур образы ша5ир ижадына 94енс8 бер йылылы6 3ирп8. Ул й8 ер4е й8ш8ртер 38м й8ш8тер 6ояш булып бал6ый, й8 игенд8р4е бешерер киске н8ж858й булып ялтырай, й8 тыу5ан йорт 38м 8с8 уса5ындай булып к97елд8р4е йылыта. Уны7 й2р8кк8 6абын5ан ял6ын, батыр4ар и1т8леген х8терл8тк8н м87гелек яныр ут, 32й29 уты ке9ек 8лл8 ни х8тле б9т8н м858н8-образдары бар.

Й2р8кт8, уса6та ут яна ик8н, кеше й8ш8й, тормош дауам ит8. Прометей уты т8нде-й8нде йылытып, ша5ир4ы7 ши5ыр юлдарына ла сарпылып 6аба ла, й2р8кт8рг8 йылы нур булып ин8. Тимер Йосоповты7 «Уса6 яна» тиг8н ши5ыр4ар китабы ана шундай нурлы мотивтар4ан хасил бул5ан. Уны7 бер сат6ы3ы ян5ын 39ндерг8нд8 38л8к бул5ан бер студент6а ба5ышлан5ан «Ял6ында ян5ан 59мер» поэма3ында 94енс8 бер т2рл2 л89кеп кит8.

Ша5ир поэзия3ыны7 и7 я6шы 2лг2л8ре й8ш89, тормош, тыу5ан ил 38м халы6 тура3ында т8р8н уйланыу, ватансылы6 той5оларын йырлау мен8н характерлы. Ул ши5ыр 38м поэмаларында ауыр яу йылдарында5ы, тормошта5ы фажи58ле х8л-ва6и5алар5а йыш м2р8ж858т ит8. Уны7 лирика3ында неск8 той5ололо6 гражданлы6 пафосы мен8н ты5ы4 9релеп бара.

Тимер Йосопов-ба4ы6 тауышлы лирик ша5ир. Уны7 ши5ри8тен8 мо73оуыра6, боло63оуыра6 мотивтар, бер ни тиклем 6ыры1лы6, са76ыуыра6 2н-тауыштар, 3араныра6 ши5ри т21-би48кт8р хас. К9р83е7, былар ша5ир4ы7 ярым етем 91к8н бала са5ы, ауыр 3у5ыш йылдары, унан 6ыры1 осор4ар, тормошонда кисерг8н 6ыйынлы6тар мен8н ты5ы4 б8йле. Байта6 6ына ши5ыр4арынан, поэмаларынан заманыбы44ы7 8скелтем 3ауа3ын, ер-3ыу4ар4ы7 ярым а5ыулы е1-т21т8рен д8 тойор5а м2мкин. «^оштар тубы» поэма3ында я45анса, «эск8н ген8 3ыуым феноллыла, 8й а5ыулы киск8н к9кт8рем», тип хафалар5а т2ш2рг8 м8жб9р. Радиациялан5ан Мей8с буй6ай4ары, а5ыулан5ан Ар5ужа к9лд8ре, «Мая6»та атом шартлау4ары ла килеп ин8 уны7 818р48рен8.

Илебе448 3ик38ненсе йылдар урта3ынан башлан5ан демократик я7ырыштар Тимер Йосопов ши5ри8тен8 л8 я7ы 3улыш, иркенлек бирг8не, тормошсан 3ы4аттар4ы к2с8йтк8не к9рен8.

Х84ер инде автор 94ен ха6лы6, 584еллек 2с2н к2р8шсе итеп тоя:

К2н2м д8 бар,

@н2м д8 бар,

#94 8йтерг8 сарам бар,

Май4андар5а сы5ам 8ле,

Алышыр5а самам бар.

Б2т8 донъяны, й8м5и8т тормошон, заманалар4ы, тарихты, тыу5ан хал6ыны7 я4мышын я7ыса, я7ы к94лект8н бай6ай, ба3алай башлай ул. Бигер8к т8 баш6орт хал6ыны7 94 тыу5ан еренд8 6ы1ылып, 6ыйыр3ытылып й8ш89ен8 й2р8кк8й48ре 24г2л8н8. «Баш6ортомдо7 х8ле 3ис 94г8рм8й, ни48р булыр ик8н ирт8г8?», «Баш6орт телк8й48рен ки1те инде тор5онло6 та тиг8н батшалы6», «Ситт8р кил8, баш6орт кит8, аннексия т9гелме?», «Тыуыр ей8нд8рем а7лар мик8н мине7 телемде?»- тип борсолоулы 3орау4ар5а бата. Сит милл8тт8р тарафынан йылдан-йыл йотола бар5ан, 94 тыу5ан телен8н, мо7онан я45ан милл8тт8шт8ре, уны7 3атлы6 *пк8л8й, хыянатсы М26син м2рт8тт8ре 2с2н ша5ир хафаланмай булмай, й2р8кт8ре янмай 6ала алмай. «Тик бер кем асып 6арамай й2р8гем яраларын», «Ил 6ай5ы3ы 6ан 3ау4ыр4ы й2р8к баш6ай4арыма», «Был донъяны7 6ай5ы-шатлы6тары бары3ы ла ми78 6а5ыла»,-ти ул 9р38л8неп.

Баш6ортто «империяны7 9г8й бала3ы»на 89ерелдерг8н элекке Р8с8й батшаларына, б2г2нг2 улар урынында5ы хакимдарына ла 6а5ыла ша5ир: «Батшалары батшамы ни, 6ыуыл5ан бер сыбы6тан», «Бер893е илде и1ле итте, и13е4 итте бер893е, билд8лелек тип б8нд8не бит3е4 итте бер893е», «$ур а5ай4ар а4мы милл8тт8р4е б9лгел8не нис8 сорттар5а», «Ситт8р гел алла 6аш6а3ы, баш6орттар4ан баш6а3ы. Баш6орт башына етте шул килг8н-китк8н батша3ы».

Донъяны7 6ай5ы-шатлы6тарына битараф булма5ан ша5ир х84ерге замана5а, уны7 с8йер с8й8с8тен8, 6атмарлы м2н8с8б8тт8рг8 аптырабыра6 та 6ал5ылай:

Уйлама3а7, уйланма3а7,

Донъя3ы ш2к2р ке9ек,

Уйлап кит38м, уйылырмын,

^айнайым ш2г2р ке9ек

Донъяны7 айышына т2ш2н2п булмай,

Т2ш2н2п булмай-6ай4а айышы?

^ай3ы тарафтар4а к2н тауышы,

^ай3ы тарафтар4а байышы?

Я7ы заман килде, та7 тип 32р8н 3ал3а6 та, 8ле 3аман та7 етм8г8н, т2н китм8г8н, тип борсола.

Шулай Тимер Йосопов 90-сы йылдар ши5ри8тен8 х89ефле уй-той5олар мен8н килеп ин8. Уны7 элекке, тыныра6 ши5ри8те боларып, буталып китк8нд8й була. Ши5ыр 38м поэмаларында 9ткер 3орау4ар, 6апма-6аршы уй-фекер48р, хис-той5олар таш6ыны к2с8й8. Т. Йосопов 94е 8йтк8нс8, элекке тыйна6 ша5ир4ы7 х84ер д8оте к9кр8й, дарманы ялтлай.

К8р8к са6та асыулымын,

К8р8к са6та тешлемен,

*ле 3аман к2с 6айтма5ан,

^ара болан т21л2м2н,-

ти ул «Асылымы 6айтам» ши5ырында.