12.Этикалық шешімдерді қабылдау критерийлері.

Этикалық шешім қабылдауда менеджерлер, әдетте, нормативті көз қарасқа негізделеді, яғни анықталған нормалар мен құңдылықтарға сүйене отырып шешім қабылдайды.

Тәжірбиеде қолдануға болатын этикалық шешім қабылдауға арналған нормалар мен құңдылықтар жүйесіне бірнеше көз қарас бар; пайдакүнемдік, дербес көз қарас, моральді құқықтық көз қарас және әдептілік концепциясы.

-Пайдакүнемдік көзқарас: негізгі қағидалары он тоғызыншы ғасырда Иерми Бемтам және Д.С. Милл қабылдаған бұл көз қараста моральді нормаларға сай келетін мінез құлық ең көп адам санына ең үлкен пайда әкеледі делінеді. Негізгі мақсаты ең оптималды шешім табу. Толық есептеулер қиын болғандықтан, жеңілдетілген жағдайларға рұқсат берілген. Шешім қабылдаушы индивид оның барлық нұсқаларын барлық қызығушыжақтарға әсерін зерттеп, ең көп адам санын қанағаттандыратын шешімді табуы тиіс. Утилитарлы этикаға компанияда жұмыс уақытында не одан кейін алькогольді сусын ішу не темекі тартуға тиым салу жатуы мүмкін. Көп компаниялар интернет жүйесінің мониторингі де этикалық көз қараспен түсіндіріледі. Егер жұмысшы бөгде сайттарға кірсе, рассистік форумдар, вертуалды дүкендер мен биржаға қатысу, бұл түгел ұйымға жағымсыз әсер етуі мүмкін.

-Жеке көзқарас жекелеген адамға бағытталған, әр адамның этикалық қалыптасқан заңдылықтарды сақтауын қадағалау. Ұзақ мерзімді пайданы көздейді.

-Моральды-құқық тұрғысынан көзқарас алты моральды құқы ажыратылады:

1.өз еркімен болған келісім;

2.жеке өміріне қол сұқпайтын құқы;

3.Ар ұят еркіндігі;

4.Өз ойын еркін айту құқығы;

5.Әділетті қарым қатынас құру құқығы;

6.Өмір сүру,жеке қауіпсіздік құқысы;

-Әділетті тұрғыдан шешу.

Этикалық таңдауға әсер ететін факторлар: Менеджердің шешіміне байланысты,ұйымның мақсатына байланысты.

13. Әлеуметтік жауапкершілік. Ұйым стейкхолдерлері.

Әлеуметтік жауапкершілік дегеніміз этика концепциясы сияқты жақсыны жаманнан ажырату және дұрыс іс-әрекеттер жасау. Басқа сөзбен айтқанда, адамның ішінен туатын жауапкершілік сезімі.

Формалды түрде әлеуметтік жауапкершілік менеджменттің ұйым тиімді жұмыс істеуі үшін шешім қабылдағанындай, әлеуметтік қоғамға пайда келтіретіндей шешімдер де қабылдау керек. Бірақ та бұл ұғымды әр адам, әр ұйым әр түрлі қабылдайды.

Компанияның әлеуметтік жауапкершілігі:

Э кономикалық жауапкершілік пайданы барынша максималдау, бірақ белгіленген мөлшерде. М.Фридман

З аңды жауапкершілік. экономикалық мақсатқа заңды нормаларды бұзбай жалтармай жету керек.

М оральдық жауапкершілік. Заңда көрсетілмеген, экономикалық пайда әкелмейтін жауапкершілік.

Дискрециондық жауапкершілік. Ешқандай пайда көздемей, қоғам игілігіне жұмсалған күш-жігер, шыған.

Стейкхолдерлер – осы ұйымның нәтижесіне қызығушылық білдіретін топ немесе ұйым. Мысалы, мемлекеттік органдар, жабдықтаушылар, т.б. Әр түрлі стейкхолдерлер әр түрлі араласу критерийлерін қолданады, себебі ұйым қызметіне әр түрлі қызығушылық танытады. Мысалы, Wal-Mart тұтынушыларды төмен бағмен қамтамасыз ету үшін жабдықтаушыларға агрессивті тактиканы қолданады. Кей стейкхолдерлер мұндай іс-қимылды дұрыс деп ойлайды, себебі ұйым тұтынушыларды төмен бағамен қамтамасыз етіп отыр. Ал кейбіреуі керісінше, ұйымның бұл іс-әрекетін әлеуметтік жауапкершіліксіздік деп санайды. Ұйым жұмысының нәтижесі стейкхолдерлерге әсер еткендей, стейкхолдерлер де ұйымға тікелей ісер етеді.