54. “Наша доля”, “Наша Ніва” як адлюстраванне палітычнай і прававой думкі Беларусі ў час рэакцыі і новага рэвалюцыйнага пад,ему (1906 -1914 гг.).

Ва ўмовах спаду Першай рускай рэвалюцыі кіраўніцтва БСГ сканцантравала ўвагу на развіцці легальнага нацыянальна-куль-турнага руху. Галоўным яго сродкам стаў беларускі друк. 3 перша-га верасня 1906 г. ў Вільні пачала выходзіць газета «Наша доля». У ёй друкаваліся як палітычныя артыкулы, так і мастацкія творы Цёткі, Коласа, Ядзвігіна Ш. і інш. Газета вучыла беларусаў нацыянальнай салідарнасці, імкнула-ся пераадолець у іх свядомасці раскол на католікаў - «палякаў» і праваслаўных - «рускіх». Газета тлумачыла чытачам сутнасць рэвалюцыйных падзей, выкрывала антынародную шавіністычную палітыку царызму ў Бе-ларусі. Але па-сапраўднаму разгарнуцца «Наша доля» не змагла. Рэвалюцыйна-дэмакратычны дух газеты стаў прычынаю цэнзур-ных нападак. Больш доўгае і слаўнае жыццё было наканавана газеце «Наша ніва». Менавіта яна стала лёсавызначальнай ў фарміраванні нацы-янальнай свядомасці беларусаў. Заснавальнікамі гэтага выдання былі Іван і Антон Луцкевічы. Газета пачала выходзіць з 1907 г. і спыніла сваё выданне толькі ў часы першай сусветнай вайны (жнівень 1915 г.). Да кастрычніка 1912 г. выдавалася два варыянты газеты — кірылічны і лацінскі, разлічаны як на беларусаў-нра-васлаўных, так і католікаў.

Галоўным зместам «Нашай Нівы» была барацьба супраць на-цыянальнага прыгнёту, за прызнанне беларускай нацыі і яе культу-ры, за раўнапраўе паміж народамі. Газета выступала супраць як вялікадзяржаўнага рускага, так і польскага шавінізму. «ІІаша ніва» рашуча змагалася за нацыянальную спадчыну, адстойвала права народа на родную мову, заклікала да яе захаван-мя.

3 пачаткам дзейнасці II Дзяржаўнай Думы газета стала ады-ходзіць ад радыкальных пазіцый і спадзяванне на вырашэнне сацы-яльна-палітычных праблем пачала звязваць ужо не з рэвалюцыяй, а з рэформамі. У снежні 1907 г. у «Нашай ніве» былі надрукаваны патрабаванні да Дзяржаўнай Думы, якія высоўвала БСГ. Сярод іх скасаванне ўсіх абмяжаванняў пры куплі-продажы зямлі, выдача танных дзяржаўных крэдытаў на пад'ём хутарской гаспадаркі, ураўнаванне ў правах дваран, сялян і мяшчан, пашырэнне мясцова-га кіравання, адмена ўскосных падаткаў, увядзенне абавязковай бясплатнай адукацыі, прадстаўленне права вучыцца на роднай мове. Газета шмат зрабіла для развіцця беларускай літаратуры. На яе старонках пачыналі друкавацца М. Багдановіч, М. Гарэцкі, А. Гарун, 3. Бядуля, Ц. Гартны і інш. Шэраг новых твораў бела-Рускіх класікаў Я. Коласа, Я. Купалы ўбачылі свет менавіта на старонках «Нашай нівы». Газета папулярызавала беларускія тэ-атр, музыку, фальклор, займалася кнігавыданнем.

55.Нацыянальная ідэя ў беларускай літаратуры пач. Хх ст.

Літаратура адраджэння якасна адрознівалася ад рамантычнай шляхецкай літаратуры эпохі В. Дуніна-Марцінкевіча і А. Міцке-віча. Яе носьбітам была, у асноўным, беларуская разначынная інтэлігенцыя. Аўтары звярталіся ўжо не да паноў з надзеяй павяр-нуць іх да народа, а непасрэдна да мужыка-беларуса. Адным з самых распаўсюджанных матываў літаратуры пачатку XX ст., асабліва паэзіі, з'яўляецца любоў да радзімы, якую абуджа-юць не столькі прыгажосць прыроды, песні і казкі, якія захоўвае нацыянальная памяць, як гэта мы бачылі ў рамантыкаў, колькі гора, нядоля, крыўда беларускага мужыка, яго пакутлівае, не-вясёлае жыццё. Праз асэнсаванне свайго цяжкага лёсу паэты Адраджэння вя-дуць беларуса да разумення таго, што толькі барацьба можа выра-таваць яго ад няволі і галечы, зрабіць вольным. Тэма змагання, вызвалення, свабоды — вядучая ў творчасці ўсіх літаратараў пачатку XX ст. Як мы адзначалі, калі шла гаворка аб першых беларускіх дру-каваных выданнях, адной з галоўных ідэалагічных асноў беларус-кага руху нашаніўскага перыяду была тэорыя бяскласавасці і сацы-яльнага адзінства беларускага народа. Развіццё гэтай тэорыі праглядаецца ў мастацкай літаратуры разгляданага перыяду. У творчасці беларускіх пісьменнікаў, якіх мы па праву завём ай-цамі нацыянальнага Адраджэння, тэма сацыяльнага вызвалення — волі асабістай — неразрыўна звязана з тэмай нацыянальнага адра-джэння, пабудовы сваёй дзяржавы. Найбольш дакладна канцэпцыю нацыянальнай незалежнасці рас-працаваў Я. Купала. У вершы «Паўстань...» (1919 г.) ён адзначае, што, каб нацыя паўстала за волю і незалежнасць і перамагла ў барацьбе, яна павінна вылучыць з свайго асяроддзя

«прарока», які мудрым сло-вам змог бы скінуць з народа пакорлівасць, узбудзіць гістарычную па-мяць, сабраць усю Беларусь у адну сям'ю. й свядомасці беларусаў адыграла, безумоўна, вядучую ролю.Па сутнасці, Янка Купала, Якуб Колас, Алаіза Пашкевіч (Цётка), Максім Багдановіч, Змітрок Бядуля і іншыя настойліва і нястомна тварылі беларускую нацыю: фарміравалі яе саімабытны духоўны воблік, пашыралі нацыянальную свядомасць, гранілі бе-ларускую літаратурную мову, надзялялі беларусаў мастацкімі скарбамі сусветнага ўзроўню, вызначалі іх духоўныя арыенціры.