3. Ogólne zasady odpowiedzialności materialnej

Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w przepisach działu piątego kodeksu pracy. Reguła ta pociąga za sobą daleko idące skutki prawne. Nie ma bowiem prawnych możliwości ponoszenia odpowiedzialności przez pracownika na zasadach innych niż przewidziane w kodeksie pracy.

Przesłankami odpowiedzialności pracownika są:

• naruszenie obowiązków pracowniczych (bezprawność),

• wina pracownika,

• wyrządzenie szkody pracodawcy i związek przyczynowy między zawinionym naruszeniem obowiązków pracowniczych a szkodą.

Wina pracownika może wystąpić w formie:

• winy umyślnej- gdy pracownik chce wyrządzić szkodę (zamiar bezpośredni), jak i wówczas, gdy wyrządzenie szkody przewiduje i z tym się godzi (zamiar ewentualny).

• winy nieumyślnej- polega na tym, że pracownik nie mając zamiaru wyrządzenia szkody, wyrządza ją jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość wyrządzenia szkody przewidywał (lekkomyślność) lub mógł przewidzieć (niedbalstwo). Niedbalstwo w zależności od zakresu niedołożenia staranności jest stopniowane od lekkiego do rażącego

To pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody natomiast pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniła się do jej powstania lub zwiększenia. Ciężar udowodnienia, że do powstania szkody lub jej zwiększenia przyczynił się pracodawca lub inne osoby, spoczywa na pracowniku.

Ważną rzeczą jest to iż pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka. Ryzyko działalności pracodawcy dotyczy w szczególności podjęcia nowego rodzaju produkcji, co może być połączone ze stratą.

Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Jest to maksymalna kwota odszkodowania za szkodę wyrządzoną z winy nieumyślnej. W razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników lub przez jednego pracownika kilkoma czynami zasady dotyczące odszkodowania stosuje się oddzielnie do każdego pracownika i każdego z jego czynów.

4. Odpowiedzialność za mienie powierzone

Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu. Pracownik ten odpowiada w pełnej

11

wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wymienione wyżej, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.

Od takiej odpowiedzialności pracownik może się uwolnić jedynie wtedy, gdy wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. Przy takiej odpowiedzialności za szkodę w mieniu powierzonym pracownik odpowiada do pełnej wysokości.

2. Zasady odpowiedzialności pracodawcy

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Jest on obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Zaniedbanie obowiązku zapewnienia pracownikom bezpiecznego stanowiska pracy uzasadnia odpowiedzialność pracodawcy na zasadzie winy- opiera się na etycznym założeniu, że ten, kto swoim zawinionym czynem wyrządził komuś szkodę, powinien ponosić konsekwencję swego zachowania i wyrównać poszkodowanemu doznaną przez niego szkodę.

Ćwiczenia

Pytania kontrolne

1. Jakie akty prawne regulują kwestie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

2. Wymień i omów obowiązki pracodawcy w zakresie bhp.

3. Jak zorganizowana jest profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracownikami.

4. Kto podlega wstępnym badaniom lekarskim.

5. Jakie rodzaje szkoleń w zakresie bhp wyróżniamy.

6. Czym charakteryzują się szkolenia wstępne.

7. Czym charakteryzują się szkolenia okresowe.

8. Na czym polega instruktaż szkoleniowy

9. Jakie obowiązki w zakresie bhp ma pracownik.

10. Jakie wyróżniamy rodzaje odpowiedzialności pracowniczej.

11. Czym charakteryzuje się odpowiedzialność porządkowa?

12. Czym charakteryzuje się odpowiedzialność za mienie powierzone.

13. Jak wygląda procedura nakładania kar porządkowych?

14. Wymień przesłanki odpowiedzialności pracownika.

15. Jak przedstawia się kwestia odpowiedzialności pracodawcy za bhp w zakładzie pracy.

12

Dodatki

LITERATURA

1. S. Wieczorek, Ergonomia, Kraków- Tarnobrzeg 2008r.

2. S. Wieczorek, P. Żukowski, Organizacja bezpiecznej pracy, Kraków- Tarnobrzeg 2009r.

3. M. Trzeciak, Podstawy ergonomii, Radom 2000r.

4. J. Olszewski, Podstawy ergonomii i fizjologii pracy, Poznań 1997r.

5. D. Koradecka, Bezpieczeństwo pracy i ergonomia, tom I i II, Warszawa 1997r.

6. W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX, Zakamycze, 2002, wyd. IV.

7. R. Celeda, E. Chmielek-Łubińska, L. Florek, G. Goździewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, Kodeks pracy. Komentarz, LEX, 2009, wyd. V.

8. L. Florek, T. Zieliński, Prawo pracy, C.H. Beck Warszawa 2004r.

9. Horst W. Ryzyko zawodowe na stanowisku pracy cz. I Ergonomiczne czynniki ryzyka, wyd. PP, 2004 r.

10. Bugajska J., Gedliczka A., Konarska M., Roman-Liu D., Słowikowski J. Ergonomia, CIOP-PIB 1998 r

LINKI INTERNETOWE

Dziennik Internautów (DI) - elektroniczne pismo poświęcone branży internetowego biznesu, telekomunikacji oraz społeczności skupionych wokół nowych technologii. Jedna z najstarszych, niezależnych i największych polskich gazet informacyjnych online. http://di.com.pl/

Strona Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) - organu nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Bezpłatne porad w zakresie prawa pracy. www.pip.gov.pl

Miesięcznik „Praca i Zdrowie" - publikacje z zakresu prawa pracy (w tym: bezpieczeństwa i higieny pracy), medycyny pracy, ergonomii, psychologii pracy i procesów jej humanizacji.

www.pracaizdrowie.com.pl

Strona Centralnego Instytutu Ochrony Pracy placówki naukowo-badawczej zajmującej się kompleksowo problematyką kształtowania warunków pracy zgodnie z psychofizycznymi możliwościami człowieka. http://www.ciop.pl

13