10. Minimalizuj nacisk punktowy na ciało- nacisk bezpośredni lub „styczny" na różne części ciała jest ważnym i powtarzającym się problemem w wielu miejscach pracy. Ponadto praca taka często staje się niewygodna i może powodować ból, a przez to zmniejsza wydajność pracy. Aby temu zapowiedz należy:

• Unikać bezpośredniego kontaktu pomiędzy ciałem a narzędziem,

• Warstwa otaczająca narzędzie powinna być miękka oraz wyprofilowana i dostosowana do dłoni pracownika.

11. Zapewnij swobodę ruchów w wykonywaniu pracy- w miejscu pracy wymagane jest aby pracownik miał dostatecznie dużą swobodę ruchów w trakcie wykonywania pracy. Powinien on mieć również łatwy dostęp do wielu narzędzi oraz wszystkiego co jest mu potrzebne do wykonywania pracy bez napotykania dodatkowych przeszkód.

12. Zadbaj o projekt dla wysokich pracowników-_wysocy ludzie dość często mają problemy ze swoim stanowiskiem pracy, ponieważ często jest ono zaprojektowane dla ludzi o przeciętnym wzroście. Podstawową zasadą jest w takiej sytuacji ustawienie wszystkiego tak aby wysoki pracownik miał dostęp do tego, co jest mu potrzebne aby jego kolana, głowa, ręce nie było narażone na urazy podczas wykonywania zadań.

13. Zadbaj o zdrowie i komfortowe warunki pracy- pracownicy niestety bardzo często mają nieodpowiednie warunki, a zwłaszcza niewłaściwe warunki fizyczne- nadmierny upał lub zimno, wilgotność, hałas. Dlatego tak ważne jest dobranie i właściwe ukształtowanie elementów materialnego środowiska stwarzając komfortowe warunki pracy, co pozytywnie wpłynie na efektywność i poprawność pracy pracownika.

Ćwiczenia

Pytania kontrolne

1. Wyjaśnij pojęcie ergonomii?

2. Co jest celem ergonomii?

3. Jakie rodzaje ergonomii wyróżniamy?

4. Przedstaw zasady ergonomii jako nauki stosowanej.

5. Wymień postulaty ergonomii dotyczące miejsca pracy.

Dodatki

LITERATURA

1. S. Wieczorek, Ergonomia, Kraków- Tarnobrzeg 2008r.

2. S. Wieczorek, P. Żukowski, Organizacja bezpiecznej pracy, Kraków- Tarnobrzeg 2009r.

3. M. Trzeciak, Podstawy ergonomii, Radom 2000r.

4. J. Olszewski, Podstawy ergonomii i fizjologii pracy, Poznań 1997r.

5. D. Koradecka, Bezpieczeństwo pracy i ergonomia, tom I i II, Warszawa 1997r.

6. W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX, Zakamycze, 2002, wyd. IV.

7. 7

8. R. Celeda, E. Chmielek-Łubińska, L. Florek, G. Goździewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, Kodeks pracy. Komentarz, LEX, 2009, wyd. V.

9. L. Florek, T. Zieliński, Prawo pracy, C.H. Beck Warszawa 2004r.

10. Horst W. Ryzyko zawodowe na stanowisku pracy cz. I Ergonomiczne czynniki ryzyka, wyd. PP, 2004 r.

11. Bugajska J., Gedliczka A., Konarska M., Roman-Liu D., Słowikowski J. Ergonomia, CIOP-PIB 1998 r

LINKI INTERNETOWE

Dziennik Internautów (DI) - elektroniczne pismo poświęcone branży internetowego biznesu, telekomunikacji oraz społeczności skupionych wokół nowych technologii. Jedna z najstarszych, niezależnych i największych polskich gazet informacyjnych online. http://di.com.pl/

Strona Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) - organu nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Bezpłatne porad w zakresie prawa pracy. www.pip.gov.pl

Miesięcznik „Praca i Zdrowie" - publikacje z zakresu prawa pracy (w tym: bezpieczeństwa i higieny pracy), medycyny pracy, ergonomii, psychologii pracy i procesów jej humanizacji.

www.pracaizdrowie.com.pl

Strona Centralnego Instytutu Ochrony Pracy placówki naukowo-badawczej zajmującej się kompleksowo problematyką kształtowania warunków pracy zgodnie z psychofizycznymi możliwościami człowieka. http://www.ciop.pl

8

WYKŁAD

1. Podstawowe obowiązki I uprawnienia w zakresie bhp wynikające z Kodeksu pracy

   1. Obowiązki pracodawcy art. 207-209 k. P oraz 66 Konstytucji

Zagadnienia związane z ochroną zdrowia i życia pracowników dla naszego prawodawcy są bardzo ważne. Świadczy o tym fakt, iż już art. 66 Konstytucji RP¹ (którą stosuje się bezpośrednio- a więc jest najważniejszym aktem prawa) gwarantuje nam ich ochronę.

Kolejne akty prawne zawierające obowiązki i uprawnienia w zakresie BHP to ustawa z dnia 26 czerwca 1964r. Kodeks pracy²- tu znajdują się zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy już wśród podstawowych zasad prawa a następnie wśród praw i obowiązków pracodawców oraz pracowników. Natomiast w prawie wspólnotowy aktem prawnym z tego zakresu jest dyrektywa Rady 89/391 nazywana dyrektywą ramową. Należy również dodać, iż są to akty o charakterze bezwzględnie obowiązującym.

Pracodawcy przypisano szczególną rolę w zakresie ochrony życia i zdrowia pracowników. Musi przestrzegać on nie tylko generalnych nakazów i zakazów wynikających z prawa ale także musi uwzględniać indywidualne przeciwwskazania zdrowotne pracowników. Pracodawca ponosi także odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy a także obciążają go koszty związane z zapewnieniem bezpieczeństwa i higieny pracy bez możliwości przerzucenia ich na pracowników. Obowiązek zapewniania pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy ma charakter jednostronny czyli ciąży on tylko na pracodawcy, niezależnie od tego, jak ze swoich obowiązków wywiązuje się pracownik. W szczególności pracodawca nie może odmówić pracownikowi określonych świadczeń bhp dlatego, iż źle wykonuje swoje obowiązki.

Art 66 Konstytucji nakłada na pracodawcę obowiązek stosowania odpowiednich zabezpieczeń zgodnych z wymogami prawa, ale rodzi to także określone zadania po stronie pracowników. Są to jednak sprawy nie należące do materii konstytucyjnych, dlatego autorzy ustawy zasadniczej odesłali do bieżącego ustawodawstwa określenia praw i obowiązków pracowników i pracodawców w tym zakresie³.

W kodeksie pracy obowiązki pracodawcy zostały zawarte w art. 207- 209².

Zgodnie z ich treścią pracodawca powinien:

• Znać przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy i zasady bhp, w zakresie niezbędnym do wykonywania funkcji pracodawcy,

• Ponosić odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy,

• Chronić życie i zdrowie pracowników (przez zapewnienie odpowiednich pomieszczeń do wykonywania pracy, wyposażenie maszyn i urządzeń w odpowiednie zabezpieczenia, dostarczanie pracownikom odzieży i obuwia ochronnego )

• Współpracować w zakresie bhp z innymi pracodawcami, którzy w tym samym miejscu zatrudniają pracowników,

• W momencie rozpoczęcia działalności poinformować o tym na piśmie inspektora pracy oraz państwowego inspektora sanitarnego,

¹ Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997, Dz. U z 1997r nr 78 poz. 483

²Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r Kodeks pracy, Dz. U. z 1998r nr 21 poz. 94 z późn. zm.

³ W. Skrzydło, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, LEX, Zakamycze, 2002, wyd. IV.

3

• Szkolić i informować pracowników o ryzyku zawodowym,

• Prowadzić profilaktykę ochrony zdrowia

Art. 207 § 1 k. p stanowi, iż pracodawca będzie ponosił odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy. Oznacza to, iż pracodawca jest podmiotem odpowiedzialnym za stan rzeczywisty bezpieczeństwa. Zobowiązany jest również do takiej organizacji pracy w zakładzie aby zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Za nie wywiązanie się (przez działanie i zaniechanie) z tych obowiązków oraz za stan techniczny (faktyczny) m.in. obiektów budowlanych, urządzeń higieniczno- sanitarnych, maszyn, narzędzi i urządzeń będzie ponosił on odpowiedzialność. Odpowiedzialność za stan bhp nie może zostać przeniesiona na inne podmioty a pracodawca nie może tłumaczyć się brakiem środków na cele związane z bhp.

Pracodawca jest obowiązany (art. 207§ 2 k. p.) chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

1. organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

2. zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

3. reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,

4. zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy,

5. uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,

6. zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

7. zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Artykuł 207 § 2 obliguje pracodawcę do zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, co oznacza właściwe zastosowanie (przeniesienie) tych osiągnięć do urządzeń technicznych, procesów technologicznych przy istniejących w konkretnej sytuacji warunkach organizacyjno-technicznych.⁴

W art. 207 § 2¹ k. p. została zawarta dyspozycja dotycząca koszów działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Stanowi ona, iż w żaden sposób koszty te nie mogą obciążać pracowników. W § 3 art. 207 k. p. pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami została zobowiązana do znajomości, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisów o ochronie pracy, w tym przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Należy podkreślić, że pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązane znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Wymóg znajomości tych przepisów został w pewnym stopniu złagodzony poprzez stwierdzenie "w zakresie niezbędnym". Tak więc ustawodawca wymaga ogólnej orientacji i znajomości

⁴ R. Celeda, E. Chmielek-Łubińska, L. Florek, G. Goździewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, Kodeks pracy. Komentarz, LEX, 2009, wyd. V.

4

podstawowych przepisów i reguł, jakie musi posiadać pracodawca i osoba kierująca pracownikami. Zakres tej niezbędnej wiedzy będzie zróżnicowany w zależności od stanowiska i konkretnych okoliczności⁵

Pracodawca jest także obowiązany (art. 207¹ k. p.) przekazywać pracownikom informacje o:

1. zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników,

2. działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń,

3. pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników.

Kodeks pracy przewiduje również rozwiązanie takiej sytuacji gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców (art. 208. § 1). W takim przypadku zobowiązuje ich do współpracy ze sobą. Nakazuje im również wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich zatrudnionych pracowników a także ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.

Kolejny obowiązek dotyczy pracodawcy, który dopiero rozpoczyna działalność. Na podstawie art. 209 § 1 zostaje on zobowiązany do zawiadomienia, w terminie 30 dni od chwili rozpoczęcia działalności, właściwego okręgowego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. Obowiązek ten będzie również ciążył na pracodawcy w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników (art. 209§ 2 k. p.)

Swoistym novum (art. 209¹ k. p.) jest wprowadzenie przez ustawodawcę obowiązku polegającego na zapewnieniu przez pracodawcę środków niezbędnych do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, oraz środków niezbędnych do gaszenia pożaru i ewakuacji pracowników. Pracodawca wyznacza także pracowników, którzy w sytuacjach zagrożenia będą udzielali pierwszej pomocy oraz będą wykonywali czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej. Pracownicy ci mają również zapewniać łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy oraz ochrony przeciwpożarowej.

Ustawodawca zobowiązuje również (art. 209²§ 1) pracodawcę, aby w sytuacji wystąpienia zagrożenia dla życia i zdrowia niezwłocznie poinformował o tym pracowników oraz podjął działania celem ich ochrony. Musi on także dostarczyć pracownikom odpowiednie instrukcje, które pozwolą im na przerwanie pracy i oddalenie się z zagrożonego miejsca. Do czasu usunięcia zagrożenia pracodawca nie może wydawać polecenia wznowienia pracy.

Nowy niedawno dodany art. 209 ³ dotyczy działań pracownika podjętych w celu uniknięcia niebezpieczeństwa. Pracownicy, którzy podjęli takie działania nie mogą ponosić

⁵ R. Celeda, E. Chmielek-Łubińska, L. Florek, G. Goździewicz, A. Hintz, A. Kijowski, Ł. Pisarczyk, J. Skoczyński, B. Wagner, T. Zieliński, Kodeks pracy. Komentarz, LEX, 2009, wyd. V.

5