3. Паняцце, віды, склад і структура ўраду. Мясцовая ўлада.

Найбольш шырока распаўсюджанае разуменне ўрада як выканаўчай улады. У большасці краін свету гэта савет (кабінет) міністраў, які кіруе штодзённымі справамі краіны.

Урад – гэта калегіяльны орган, пры дапамозе якога робіцца штодзённае бягучае кіраўніцтва ўнутранай і знешняй палітыкай.

Ён каардыніруе розныя накірункі ўладнай дзейнасці, кіруе рознымі сферамі жыцця: абаронай, аховай грамадскага парадку, замежнымі справамі, эканомікай, адукацыяй, культурай і інш.

Урад па-рознаму завецца ў краінах. Найбольш шырока ўжываюцца назвы: савет міністраў, урад, кабінет, дзяржаўны савет, федэральны савет і інш.

Вядома такое паняцце як адміністрацыя прэзыдэнта – гэта кола асоб, якія выпрацоўваюць накірункі палітыкі, дапамагаюць прэзыдэнту прынімаць рашэнні.

Віды ўрадаў:

1. Партыйныя

аднапартыйныя ў тых краінах з парламенцкімі формамі кіравання, дзе якая-небудзь партыя валодае большасцю ў парламенце і фарміруе ўрад;

шматпартыйныя (кааліцыйныя), калі ніводная партыя не мае пераважнай большасці ў парламенце і фарміруе ўрад сумесна з іншымі партыямі (фракцыямі).

2. Безпартыйныя

2.1 урад у краінах абсалютнай манархіі, дзе наогул адсутнічаюць палітычныя партыі;

2.2 пераходныя ўрады, якія ствараюцца падчас крызісных сітуацый. Яшчэ маюць назву "урады чыноўнікаў";

2.3 урады дыктатарскіх рэжымаў. Пры дыктатарскіх, таталітарных рэжымах калі-небудзь утвараецца аднапартыйны ўрад, але гэта фікцыя, бо гэта зусім не партыя пры ўладзе, толькі назва, ці лічыцца ёю прыхільнікамі рэжыма. Гэта партыя ўяўляе з сябе групу прыхільнікаў правадыра.

3. Урад большасці, які абапіраецца на падтрымку большасці фракцый парламента.

4. Урад меншасці (часовая ўлада).

Урад нацыянальнага адзінства – утвараецца ў крызісных сітуацыях, каб неабходна аб'яднаць усе вядучыя палітычныя партыі і палітычныя сілы на вырашэнне праблем.

Вядомы два асноўных спосабы ўтварэння ўрада: парламенцкі спосаб і па-запарламенцкі спосаб. У шэрагу краін існуе правіла, каб урад прыступіў да выканання сваіх абавязкаў і стаў законным і легітымным, неабходна атрымаць "вотум даверу" – падтрымку парламенцкай большасці. У іншых дзяржавах урад дзейнічае да таго часу, пакуль яму не будзе прад'яўлены "вотум недаверу".

Урад складаецца з міністраў. У склад урада, акрамя главы дзяржавы (старшыні савета міністраў) і міністраў (якія звычайна ачольваюць міністэрствы ці ўрадавыя камітэты), таксама могуць уваходзіць: дзяржаўныя міністры, міністры без партфелю, статс-сакратары, калі-нікалі – малодшыя міністры і парламенцкія сакратары. Тэрміналогія вельмі шматвобразная. Галоўная фігура ва ўрадзе – міністр, гэта складовая частка ўрада.

У большасці краін чарговыя пасяджэнні ўрада адбываюцца адзін раз на тыдзень. Павестка дня і парадак разгляду пытанняў вызначаецца главой урада. Канчатковыя рашэнні прымае глава ўраду, які рэальна кіруе ўнутраным жыццём дзяржавы і знешнімі адносінамі.

Урад валодае паўнамоцтвамі ў сферы палітычнага кіраўніцтва, вобласці кіравання, у сферы заканадаўства, знешнепалітычнымі, надзвычайнымі і іншымі. Урад ва ўсіх краінах адыгрывае вядучую ролю ў распрацоўцы асноўнага курса краіны – фармуліраванні, планаванні і рэалізацыі ўнутранай і знешняй палітыкі дзяржавы.

Паўнамоцтвы ўрада Рэспублікі Беларусь сфармуляваны ў Арт. 106-108 Канстытуцыі.

Мясцовая ўлада.

На тэрыторыі адміністратыўных адзінак дзяржавы існуе мясцовая ўлада, якая прадстаўлена органамі мясцовага самакіравання і кіраваня.

Неабходна ведаць, што органы мясцовага самакіравання выбіраюцца непасрэдна грамадзянамі, а органы кіравання прызначаюцца цэнтральнай уладаю. Паўнамоцтвы органаў самакіравання Рэспублікі Беларусь зафіксаваны ў Арт. 117-124 Кастутытуцыі.

Галоўнымі прынцыпамі мясцовага самакіравання з'яўляюцца: выбарнасць і валоданне пэўнымі комплексамі паўнамоцтваў, самастоўнасцю. Павінны мець рэальныя правы.

Мясцовае самакіраванне ўключае, як правіла, два элементы: выбарны орган (сабранне, савет, асамблея) і выканаўчы орган. Выканаўчы орган – увесь час дзейнічаючая структура, а выбарны орган збіраецца перыядычна для рашэння якіх-небудзь прынцыповых пытанняў.

Прадстаўнічыя органы мясцовага самакіравання звычайна выбіраюцца грамадзянамі прамым галасаваннем, па мажарытарнай сістэме, па выбарчым акругам.

Прадстаўнічыя органы прынімаюць мясцовы бюджэт і размяркоўваюць сродкі ў межах бюджэту. Выкананне ўскладаецца на выканаўчы орган. Прадстаўнічыя органы ствараюць пастаянныя ці часовыя камісіі (асветы, культуры, аховы навакольнага асяроддзя і г.д.); прынімаюць нарматыўныя акты. Норматворчая дзейнасць мясцовых органаў абмежавана, вельмі часта для выдання якога-небудзь акта патрабуецца яго зацвярджэнне вышэйстаячым органам альбо прадстаўніком урада.

Кампетэнцыю органаў самакіравання ўмоўна можна падзяліць на першасную і другасную. Першасная – гэта мясцовыя справы: чысціня вуліц, забудова, школьная адукацыя, ахова здароўя, паркі, скверы і г.д. Другасная – дзейнасць па даручэнню вышэйстаячых органаў: улік выбаршчыкаў, прызыўнікоў і г.д.

Паўнамоцтвы мясцовай улады: фінансава-эканамічная дзейнасць (фарміраванне, прыняцце бюджэта); ахова грамадскага парадку; камунальнае абслугоўванне, добраўладкаванне і ахова навакольнага асяроддзя; сацыяльная сфера (бальніцы, дапамога нястачным і састарэлым, таннае жыллё, школы і г.д.).

Метадамі муніцыпальнай дзейнасці з'яўляюцца:

а) рэгуліраванне – выдача ліцэнзій на права гандлю, утрыманне прадпрыемстваў бытавога характару, кінатэатраў, дазвол на промыслы, правілы гандлю, забудова, правілы паводзін і г.д.;

б) кіраванне – прадпрыемствамі, якія з'ўяўляюцца муніцыпальнай уласнасцю; жыллёвым фондам, школамі, бібліятэкамі, установамі аховы здароўя, паркамі і г.д.;

Крыніцамі мясцовай улады з'яўляюцца:

а) мясцовыя ці муніцыпальныя падаткі;

б) дзяржаўныя субсідыі – выплаты з агульнадзяржаўнага бюджэту;

в) выдача дазволу на гандль, відовішчы, будаўніцтва і г.д.