Словазлучэнне

Спрагальная форма дзеяслова – Vf

У форме адзиночнага лику Vfs

У форме множнага ліку Vpl

Inf – інфінітыў

N – назоўнік

Adj – прыметнік

Pron – займеннік

Adv – прыслоўе

Num – лічэбнік

Пайшла па ваду: Vf1sN4

Чытаць кнігу. InfN4

Малы, але дужы. Adj, але Adj

Улада рабочых і сялян. N (N2 і N2).

Словазлучэнне – непрадыкатыўнаяе свабоднае аб’яднанне двух і болей самастойных слоў, звязаных паміж сабой граматычна і паводле сэнсу.

Спалучэнне слоў, у якіх выражаюцца прэдыкатыўныя адносіны, лічанна прадыкатыўнымі. Спосаб утварэння і мадэлі прэдыкатыўных словазлучэнняў цесна звязаны з пабудовай сказа. З гэтай прычыны яны і разглядаюцца ў сінтаксісе сказа.

Не з’яўляюцца словазлучэннем:

1. Формы будучага складанага часу

2. Формы прошлага складанага часу

3. Формы загаднага ладу

4. Складаныя формы вышэйшай і найвышэйшай ступені, параўнання прыметнікаў

5. Спалучэнне назоўніка з прыназоўнікам

6. Састаўныя лічэбнікі

7. Састаўныя злучнікі

Тры тыпы нетрадыцыйных словазлучэнняў:

1. Дэтэрмінатыўныя: спалучэнні службовых слоў розных відаў з самастойнымі: на здароўе,ну і дзянек

2. Спалучальныя (канектыўныя) – бяззлучнікавыя і злучнікавыя аднародных членаў: сябры-таварышы, гусі-лебедзі, жыць-пажываць

3. Падпарадкавальныя (субардынацыйныя) – звязаны падпарадкавальнай сувяззю: ісці полем, працаваў з ахвотай, чытаць кнігу.

Ад характару сувязі паміж кампанентамі:

Свабодныя:

1. Лексічна абмежаваныя

2. Лексічна неабмежаваныя

Несвабодныя:

1. Сінтаксічныя

2. Фразеалагічныя

Па структуры:

Простыя і складаныя (трохчленныя або чатырохчленныя). Скаладыя вызачаюцца шляхам развіцця:

1. Простага словазлучэння асобным словам

2. Асноўнага слова простым словазлучэннем

3. Асноўнай часткі (простым словазлучэннем) залежнай часткі (простым словазлучэннем).

Паводле віду сінтаксічнай сувязі:

• Паратаксісныя / злучальныя / спалучальныя / паратаксічныя: хлопчыкі і дзяўчынкі

• Гіпатаксісныя / падпарадкавальныя / гіпатаксічныя: бегчы хутка, драўляны стол, прыгожая дзяўчына

Паводле выражэння галоўнага кампанента:

Іменныя:

1. Субстантыўныя / назоўнікавыя: разумны хлопец

2. Ад’ектыўныя / прыметнікавыя: лепшы за яго

3. Пранамінатыўныя / займеннікавыя: кожны з іх

4. Нумератыўныя / лічэбнікавыя: тысяча долараў

Дзеяслоўныя;

Прыслоўныя: смешна для яго.

Паводле выражэння кампанентаў (паратаксісныя словазучэнні – раўназначныя):

Неаднатыпныя:

1. Субстантыўна-пранамінатыўныя:

2. Субстантыўна-адвербіяльныя: слухаць уважліва, але з недаверам

Аднатыпныя:

1. Іменныя:

• Субстантыўныя / назоўнікавыя: хлопец і дзяўчынка

• Ад’ектыўныя / прыметнікавыя: прыгожыя і разумныя

• Пранамінатыўныя / займеннікавыя: не мой, не твой; ні табе, ні мне

• Нумератыўныя / лічэбнікавыя: два ці тры

2. Дзеяслоўныя: а ен і п’е, і курыць

3. Прыслоўныя

Паводле сэнсава-граматычных адносін (гіпатаксісныя словазлучэнні):

1. З аб’ектнымі адносінамі

2. З суб’ектнымі адносінамі

3. З атрыбутыўнымі адносінамі

4. З акалічнаснымі адносінамі:

• Прычыннымі: падскочыць ад радасці

• Колькаснымі: запісаць двойчы

• Прасторавымі: зайсці ў лес

• Часавымі: прыехаў ноччу

• Мэты: прыехаць дапамагаць

• Спосабаў дзеяння: ісці хутка

• Меры і ступені: смелы як воўк

• Вылучальныя: некаторыя са студэнтаў

5. З камплетыўнымі адносінамі: куча саломы; тры бярозы

Паводле сэнсава-граматычных адносін (паміж раўнапраўнымі кампанентамі)

1. З незамкнутым радам кампанентаў:

• Са спалучальнымі адносінамі

• З размеркавальнымі адносінамі

2. З замкнутым радам кампанентаў:

• З супраціўнымі адносінамі

• З градацыйнымі адносінамі

Паводле парадку кампанентаў:

1. З прэпазіцыяй залежнага кампанента

2. З постпазіцыяй залежнага кампанента

3. Са свабодным парадкам кампанентаў: выключэнне – дзеясловы з адносінамі паслядоўнасці: падняўся і пайшоў

Паводле разнавіднасцей сінтаксічнай сувязі паміж кампанентамі:

1. Сярод гіпатаксісных:

• Дапасаванне

• Кіраванне

• Прымыканне

2. Сярод паратаксісных:

• З’яднанне

• Раз’яднанне

• Пераз’яднанне