
- •1.Паняцце пра сучасную беларускую літаратурную мову. Паняцце нацыянальнай мовы. Асноўныя адзінкі літаратурнай мовы. Формы існавання.
- •2/Беларуская мова ў сям’і індаеўрапейскіх моў. Беларуская мова як адна са славянскіх моў. Тры падгрупы славянскіх моў.
- •3/Гістарычныя этапы развіцця беларускай мовы.
- •4/Дыялекты на тэрыторыі Беларусі. Формы існавання дыялектнай мовы.
- •5/Функцыі мовы: камунікатыўная, пазнавальная (кагнітыўная), акумулятыўная, уплывовая, эмацыянальна-эстэтычная.
- •6/Нормы сучаснай беларускай літаратурнай мовы.
- •8/Фанетычныя адзінкі, іх функцыянальная характарыстыка
- •9/Аспекты вывучэння гука, іх сутнасць. Азначэнне гука. Утварэнне гукаў мовы.
- •10/Моўны апарат. Актыўныя і пасіўныя органы маўлення.
- •11/Артыкуляцыйная характарыстыка зычных гукаў паводле ўдзелу голасу і шуму, спосабу ўтварэння, месца ўтварэння, палатальнасці
- •12/Артыкуляцыйная характарыстыка галосных гукаў (рад, пад’ём, лабіялізаванасць/ нелабіялізаванасць).
- •13/Фанетычныя законы (закон недысімілятыўнага акання, асіміляцыя, дысіміляцыя).
- •14/Фанетычныя працэсы (пратэза, эпентэза, дыярэза, метатэза, гаплалогія).
- •15/Фанетычныя пазіцыі гукаў у моўнай плыні.
- •16/Пазіцыйныя і гістарычныя чаргаванні гукаў
- •17/Фаналогія. Паняцце пра фанему.
- •19/Складападзел у сучаснай беларускай мове. Закон узрастаючай гучнасці. Характарыстыка складоў.
- •20/Націск (разнамесны, рухомы і нерухомы) і інтанацыя ў беларускай мове.
- •21/Арфаэпія і яе задачы. Прычыны адхіленняў ад літаратурнага вымаўлення. Вымаўленне галосных гукаў.
- •22/Вымаўленне зычных і спалучэнняў зычных у сучаснай беларускай літаратурнай мове.
- •24/Прынцыпы беларускай графікі. Піктаграфічнае, ідэаграфічнае, фанаграфічнае пісьмо.
- •25/Арфаграфія. Гісторыя фарміравання беларускай арфаграфіі. Прынцыпы сучаснай беларускай арфаграфіі.
- •26/“Беларуская граматыка для школ” б. Тарашкевіча. Рэформа правапісу 1933 года. “Правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі” 1959 года і 2008 года.
- •27.Лексікалогія як раздзел мовазнаўства. Азначэнне слова як асноўнай адзінкі мовы. Лексічнае і граматычнае значэнні слова.
- •28.Полісемія, семантычная пераарыентацыя слова ў тэксце. Асаблівасці выкарыстання тропаў у смі.
- •29.Моўныя рэсурсы і маўленчыя рэалізацыі лексічнай аманіміі. Тыпы амонімаў.
- •30.Прычыны ўзнікнення і шляхі ўтварэння амонімаў. Тыпалогія і размежаванне аманіміі і полісеміі
- •31.Сінанімія. Сінанімічны рад. Паняцце пра дамінанту.
- •32.Тыпы сінонімаў. Лексічная і сінтаксічная сінанімія. Эўфемізмы.
- •33.Паронімы. Міжмоўныя амонімы і паралексія.
- •34.Антанімія. Тыпы антонімаў.
- •35.Сутнасць антанімічнага супрацьпастаўлення: антонім, антытэза, аксюмаран.
- •36.Спрадвечна беларуская і запазычаная лексіка, іх размежаванне.
- •37.Агульнаславянская, усходнеславянская, уласнабеларуская лексіка.
- •39.Запазычаныя словы са славянскіх і неславянскіх моў. Інтэрнацыяналізмы і калькі
- •40.Транслітэрацыя. Выкарыстанне варварызмаў і экзатызмаў у сучасных тэкстах.
- •41.Паняцце стыляў, іх характарыстыка і функцыі
- •42.Стылістычныя разрады беларускай лексікі. Адметнасць функцыянавання лексічных пластоў вуснай і пісьмовай формаў.
- •43.Лексіка сучаснай беларускай мовы паводле актыўнага і пасіўнага складу: гістарызмы, архаізмы, неалагізмы.
- •44/Агульнаўжывальная лексіка і лексіка абмежаванага ўжытку: дыялектызмы, тэрміналагічная і прафесійная лексіка, жарганізмы і аргатызмы. Выкарыстанне ў мастацкіх і публіцыстычных тэкстах.
- •45/Прадмет і задачы фразеалогіі. Фразеалагічныя слоўнікі.
- •46/Фразеалагізм як моўная адзінка, яго адносіны да слова і словазлучэння.
- •47/Парадак кампанентаў у фразеалагізмах. Сістэматызацыя фразеалагічных адзінак. Тыпы фразеалагізмаў паводле семантычнай злітнасці.
- •48/Полісемічнасць, сінанімічнасць, аманімічнасць фразеалагізмаў. Варыянтнасцьфразеалагізмаў.
- •49/Фразеалогія беларускай мовы паводле паходжання.
- •50/Прыказкі (прымаўкі). Крылатыя выслоўі. Перыфразы.
- •51.Прадмет і задачы лексікаграфіі. Тыпы слоўнікаў.
- •52/Энцыклапедычныя і лінгвістычныя слоўнікі
- •53/Змест слоўнікавага артыкула ў лінгвістычным слоўніку.
- •54/Слова і марфема. Тыпы марфем.
- •55/Сінанімічнасць і аманімічнасць марфем.
- •56/Аснова слова. Тыпы асноў, іх марфемны склад і будова.
- •57/Гістарычныя змены ў марфемным складзе слова. Прычыны і характар змен у марфеме.
- •58.Словаўтваральныя тыпы, мадэлі, гнёзды.
- •59/Марфалагічныя спосабы ўтварэння слоў.
- •60/Немарфалагічныя спосабы ўтварэння слоў.
5/Функцыі мовы: камунікатыўная, пазнавальная (кагнітыўная), акумулятыўная, уплывовая, эмацыянальна-эстэтычная.
Мова – сац. з’ява, не можа існаваць без грамадства і па-за грамадствам. Узнікае з вельмі вялікай патрэбы не выказаць сябе, а перадаць інфа іншаму.
Мова мае:
план выражэння – перадае паняцце па канк. працэссы, з’явы, фіксацыі, напіс.
план зместу – тое, што адлюстроўваецца у свядомасці і захоўваецца у ей.
Функцыі мовы-роля ў грамадстве:
камунікатыўная – здольнасць мовы быць сродкам зносін паміж людзьмі:
а) фатычная – функцыя наладжвання кантактаў, рэгулявання адносін паміж людзьмі
б)акумулятыўная – функцыя назапашвання, захоўвання традыцый культуры, гісторыі, нацыянальнай свядомасці народа.
уплывовая (апелятыўная)-уздзеянне, зварот да слухача
.Пазнавальная (кагнетыўная) – сродак атрымання ведаў (кагнетыў):
а) намінатыўная – найменне прадметаў, з’яў рэчаіснасці, паказвае свет, бо чалавек пастаянна сутыкаецца з неабходнасцю назваць прадметы, з’явы, працэсы.
б) эмацыянальная – эстэтычная – эмацыя мова. выр думкі і пачуцці, эстэтычныя задаволенні, эстэтычня патрэбы
эстэтычная: выр думкі і пачуцці, эстэтычныя задаволенні, эстэтычня патрэбы
валюнтатыўная: прымушае да дзеяння
6/Нормы сучаснай беларускай літаратурнай мовы.
Норма – выпрацаваны грамадствам прынцып і замацаваныя правілы вымаўлення і напіс, ужав., грам. форм, пабудова словазлучэнняў і складаў.
Стабільнасць літ.м.забяспечваецца сістэмай моўных нормаў:
1) арфаэпічная – прав вымаўлення гукаў і іх спалучэнняў.
2) арфаграфічная – перадача вусн мовы на пісьме па правілах.
3) лексічныя – ужыванне слоў ва ўласцівых ім значэннях і правілы дарэчнага спалучэння слоў па сэнсу.
4) граматычнае(марфалагічныя) – прав. ужыв. форм слоў і пабудова сказа.
5) стылістычны – выкарыстанне моўнага сродка ў адпаведнасці са стылем.
6) пунктынацый – прав пост знакаў прыпынку.
7)акцэнталагічная – правілы пастаноўкі націску ў словах
8)сінтаксічныя – правілы граматычнай сувязі ў словазлучэннях, правілы пабудовы сказаў
9)этычныя – правілы маўленчых паводзін, вызначаныя маральна-этычнымі традыцыямі нацыі
7/Фанетыка. Сувязь з іншымі раздзеламі мовазнаўства. Прадмет і задачы вывучэння.
Фанетыка – навука аб гук. ладзе мовы, раздел мовазнаўства, у якім вывуч. спосабы утрарыння гукаў мовы, іх акустычныя ўласцівасць, пазіц і камбінатыўныя змены, спалучэнні, а таксама склад, складападзел, націск, інтанацыя, асаблівасці членення гук плыні на моўныя адзінкі.
Фанетыка:
апісальная – даследванне гук. ладу на адпаведным этапе развіцця.
гістарычная – працэсы відазмяненняў гукаў мовы, замены адных з іншымі гукамі, асаблівасці.
параўнальная – супастаўленне і выяленне спецыфічных адрорзненняў у працессе параўнання гукаў розных моў.
Аб’ектам вывучэння фанетыкі з’яўляюцца:
гукі
сродкі гукавой арганізацыі: націск, склад, інтанацыя
Фанетыка цесна звязана з іншымі раздзеламі мовазн.:
1)з арфаэпіяй – пры выяўленне, калі ведаеш асаблівасці гукаў.
2) арфаграфіяй – будзе эфект. калі зразумець сутнасць і ролю фан прынцыпаў,правапісу.
3) лексікалогіяй і марфалогіяй – адрозніць значэнне слова і разабрацца ў яго марфемным саставе.
Без фанетыкі нельга абысціся пры вывучэнні літ-ры і літаратуразнаўства.