Хафтаи ёздаххум: Омори истеҳсоли маҳсулоти ҷамъиятй

Дарси якум: Мафҳуми маҷмӯи маҳсулоти ҷамъиятй. Омори маҳсулоти саноатӣ

1. Асоси ҳастй ва инкишофи ҷамъият истеҳсоли неъматҳои моддӣ ба ҳисоб меравад.Ҷамъи неъматҳои моддй ва хизматҳо, ки даp давоми вақти муайян дар соҳаҳои истеҳсолоти моддй истехсол карда мешаванд, маҷмӯи маҳсулоти ҷамъиятй ном дорад.

Маҷмӯи маҳсулоти ҷамъиятӣ ба арзише, ки аз молҳои истеъмолй гирифта шудааст ва арзиши такроран ба вуҷуд оварда ҷудо мешавад.

(c+g+m)

с - арзиши молҳои истеъмолй

g - иетеҳсолӣ

m - такрористеҳсол.

У сули асосии муайян кардани ҳаҷми маҷмӯи маҳсулоти ҷамъиятй ин методи заводӣ ба шумор меравад. Бузургии маҷмӯи маҳсулоти ҷамъиятй аз рӯи методи заводӣ ҳамчун ҳоснли ҷамъи маҳсулоти умумии ҳамаи соҳаҳои истеҳсолоти моддй бс гардиши истеҳсолии дохили корхона муайян карда мешавад.

ММҶ бо нархи ҳақиқи ва муқоисави муайян карда мешавад. Маҳсулоти умумй дар саноат бо нархи яклухти шартномавии ҷорӣ, дар кишоварзй бошад бо нархи воқеии фурӯш муайян карда мешавад. Ба ҳаҷми ММҶ дар соҳаи муомилот, нақлиёти боркашон ва алоқа хароҷоти онҳо дохил карда мешавад.

Натиҷаи бевоситаи фоидаовари фаъолияти саноатию истеҳсолии корхонаҳо, ки дар шакил маҳсулот ё дар ашкли корҳои дорой характери саноатӣ ифода меёбанд, маҳсулоти саноатӣ номида мешавад. Ба маҳсулоти саноатй фақат он маҳсулоте дохил мешавад, ки дар цехҳо истеҳсол карда шудааст.

Аз рӯи дараҷаи тайёрй маҳсулоти саноатй ба се гурӯҳ тақсим мешавад: маҳсулоти тайёр, нимфабрикат (нимтайёр) ва истеҳсолоти нотамом.

Маҳсулоти тайёр маҳсулотест, ки пурра тайёр шудааст ва ба талаботи стандарт ҷавобгӯ аст.

Нимфабрикат-маҳсулотест, ки дар ин сех зерин коркардаш ба охир расидааст ва коркарди минбаъдааш дар дигар корхона мегузарад.

Истеҳсолоти нотамом-маҳсулоте, ки коркардаш дар як корхона ба охир нарасидааст ва дар дигар корхона ба охир расонида мешавад.

Дар омори саноат нишондиҳандаҳои арзишии зерини маҳсулоти саноатй истифода бурда мешавад: гардиши умумй, маҳсулоти умумй, маҳсулоти моли, фурӯхта ва маҳсулоти соф.

Гардиши умумй - тавсифи арзиши ҳаҷми маҳсулот, ки дар вақти муайян аз тарафи сехҳои истеҳсолй-саноатӣ истеҳсол шудааст. Ба ҳайати гардиши умумй маҳсулоти тайёр, нимтайёр, корҳои характери саноатй дошта, маҳсулоти сехҳои ёрирасон дохил мешаванд.

Маҳсулоти умумй - арзиши ҳаҷми маҳсулоти истеҳсолшуда дар давраи хисоботй мебошад. Арзиши молҳои тайёр ва нимфабрикат.

Маҳсулоти молй-маҳсулотест, ки ба анборҳо супорида, барои фурӯши онҳо ҳуҷҷатҳо тайёранд.

Маҳсулоти фурӯхта арзиши мол бор карда ва аз тарафи харидор нархаш пардохтаро меноманд.

Маҳсулоти соф - андозаи арзиши такроран ба вуҷуд оварда ва тавассути он ҳаҷми хароҷоти худии ҷомеии меҳнати корхонаро инъикос мекунад.

Дарси дуюм: Омори маҳсулоти кишоварзӣ.Омори маҳсулоти сохтмон

Махсулоти кишоварзй маҷмӯи маҳсулоти хоми растанипарварй ва чорвдориро дар бар мегирад. Махсулоти кишоварзй яке аз қисмҳои асосию муҳими маҷмӯи маҳсулоти ҷамъиятй ба шумор меравад.

Нишондиҳандаи ҳаҷми маҳсулоти растанипарварй дар намуди натуралй ин ҷамъоварии умумй мебошад. Ҷамъоварии умумй аз рӯи намуди маҳсулот, зироат, дарахтони бисёрсола ва намудҳои рустаниҳои кишоварзй муайян карда мешавад. Гарчанде ҷамъоварии маҳсулоти кишоварзй мавсимй бошад ҳам, ҷамъоварии умумй дар соли тақвимй муайян карда мешавад.

Дар омор нишондиҳандаи асосии ҳаҷми маҳсулоти растанипарварй дар шакли натуралй ҷамъоварии воқеии ҳосил, ки аз ҳосилнокии майдони кишт вобастааст,ба шумор меравад. Ҳосилнокй - ин ҷамъоварии миёнаи маҳсулот аз воҳиди майдони кишт мебошад. Ҳосилнокии миёна аз рӯи зироатҳои

якхсла муайян карда мешавад:

дар ин ҷо

S-маҳсулоти кишти зироатҳои алоҳида:

У-ҳосилнокӣ.

Дар омори кишоварзй майдони баҳории ҳосилдеҳ, майдони ҳосилғундорй ва майдони ҳосилаш ғундоштаро фарқ мекунанд.

Аз руи зироати якхела индекси ҷамъоварии умумй аз рӯи фомулаи зерин муайян карда мешавад:

Ба маҳсулоти чорводорӣ шир, тухм, гӯшт, пашм, асал ва массаи наели нави чорво ва афзоиши вазни чорвои зинда дохил мешавад.

Маҳсулоти ҳар як чорво ва ё гурӯҳи чорво дар раваиди гирифтани маҳсулот бо роҳи бар кашидан ё ҳисоб намудан муайян карда мешавад.

Барои муайян кардани шумораи умумии чорвои гурӯҳҳо ва намудҳои гуногун онҳоро ба саршумори шартй мегузаронанд.

Ҳаракати чорво бо ёрии системаи нишондиҳандаҳои мутлақ, ки дохилшавй ва хориҷшавии чорворо тавсиф мекунад, омӯхта мешавад.

Маҳсулдеҳии чорво дар асосй махрули ҳар як сари чорво муайян карда мешавад.

Маҳсулоти сохтмон қисми маҳсулоти ҷамъиятӣ буда, бо меҳнати бинокорон ба вуҷуд оварда мешавад.

Маҳсулоти сохтмон бино, иншоот ва дар баъзе ҳолатҳои хизматҳои истеҳсолиро (ваелкунии таҷҳизот ва таъмири асосй) дар бар мегирад

Вазифаҳои асосии омори маҳсулоти сохтмон муайян кардани ҳаҷми маҳсулоте, ки ташкилотҳои алоҳидаи бинокорй истеҳсол намудаанд, баҳодиҳй ба иҷрои нақшаҳои ҷорӣ ва перспективии ба истифода суиоридани иқтидор ва объектҳои ои фондҳои асосй ва маҳсулоти бинокории моли, тавсифи динамика, мураттабй ва сифати махсулоти сохтмон мебошад.

Барои муайян кардани ҳаҷми маҳсулоти сохтмон дар муддати муайян ҳисобу китоби унсурҳои конструкторӣ ва корҳои вобасташуда (таҳкурсй, девор, кофтани траншея ва ғ.) лозим аст.

Маҳсулоти сохтмон бо шумораи объектҳои биношудаву ба кор шурӯъ намуда, аз рӯи иқтидори истеҳсолй, ғунчоиш, қад, бар ва дарозиашон тавсиф карда мешавад.

Дар сохтмон бузургии умумии махсулот бо арзиши сметавй нишон дода мешавад.

Махсулоти умумии сохтмон арзиши ҳаҷми умумии маҳсулоте, ки фаъолияти асосии истеҳсолии ташкилотҳои лоиҳакашию-тадқиқоти бинохрю ваелкунй ва бинокорони бо воситаи нудрати хочагидори муайян карда мешавад.

Формулам индекси агрегатии ҳаҷми маҳсулоти сохтмон чунин аст:

дар ин чо

ҳаҷми ҳои иҷрошуда бо ифодаи натуралй дар давраи

ҳисоботи ва базисй.

Рсм-нархи сметавй.

Маҳсулоти молии сохтмон ин объектҳои дар соли ҳисоботй супоридашуда, ки қобилияти маҳсулотистеҳсолкунӣ ва иҷрои хизматхоро доранд, мебошанд.

Дарси сеюм:

Мисол.

Оиди сехи механикии заводи «Торгмаш» дар як моҳ маълумоти зерин оварда шудааст.

Намуди маҳсулот	Сарфи одам/соат ба як дона аз рӯи меъёр	Истеҳсол (дона)
		Аз рӯи нақша	Воқеи
Детал №1	1,44	11600	12000
Детал №2	3,6	8000	8400
Детал №3	2,4	4000	4200
Детал №4	6,0	9200	9000

Барои сех иҷроиши нақша аз рӯи ҳаҷми кор муайян карда шавад (ба ҳиссоби фоиз)

Рохи хал:

Нақшавӣ

1,44*112600=16704

3,6*8000=28800

2,4*4000=9600

6,0*9200=55200

ҷамъ: 110304

Воқеи

1,44*12000=17280

3,4*8400=30240

2,4*4200=10080

6,0*9000=54000

ҷамъ:111600 100=101,2.

Саволу супоришҳо.

1. Мафҳуми маҷмӯи маҳсулоти ҷамъиятӣ

2. Нишондиҳандаҳои арзиши омории маҳсулоти саноатй

3. Нишондиҳандаҳои омори маҳсулотн растанипарварй

4. Нншондиҳандаҳои омори маҳсулоти чорводорӣ

5. Нишондиҳандаҳои асосии омори махсулоти сохтмон

Масъалаи 1.

Корхонаи исте[соли собун дар даврви [исоби 15 т собуни равuаннокиаш 40% , 20 т собуни равuаннокиаш 50% ва 25 т собун равГаннокиаш 75 Я% исте[сол намуд. Собуни равuаннокиаш 40% ба [исоби во[иди гузариш гирифа шуда исте[соли умумии собун ба таври шартан натуралb [исоб карда шавад.

Масъалаи 2.

Нишонди[анда[ои зерин оиди исте[соли панир дар заводи исте[соли мА[сулоти ширb дар як мо[ дода шуда аст :

Намуди панир	Исте[соли панир тон.
	Корхона №1		Корхонаи №2
	Наrша	[аrиrb	Наrша	[аrиrb
Голландb 50%	60	65	60	60
Тошкентb 45%	85	105	70	80
{асибb 30%	30	35	50	54

Барои [ар як корхона ва умуми иxроиши наrша ба таври шартан натурлb муайян карда шавад. Ба сифати гузариш панири тошкентb гирифта шавад.

Дарси чорум: Масълаи 3.

Дар корхона оиди исте[соли намуди гунногуни чeян чунин маълумот[о мавxуд аст:

Намуди чeян	Коэфитсиенти гузариш ба чeяни предметb	Исте[сол тон.
		Наrша	{аrиrb
Предлb	1,0	115620	114600
Ковкb	1,15	120400	125475
Литеи	1,15	89355	88274
Ванадb	1,35	72404	74125

Иxроиши наrша ба таври натуралb ва шарьан натуралb муайян карда шавад.

Масълаи 4.

Масо[ати умумии майдони кишти зироати донагb 1500 га. Xамъоварии умумb дар соли [исобати 15,7 [аз. тон. [осилнокии зироат[ои донагиро аз [ар 1 га. Муайян намоед.

Масъалаи 5

1. Системаи нишонди[анда[ои оморb дар дараxаи зисти а[олb.

2. Системаи нишонди[анда[ои буxаи оилаи ме[наткашон.

3. Системаи нишонди[анда[ои омории таъминоти иxтимоb.

4. Истеъмоли исте[солb ва uайриисте[солb.

Пурсиши умумии донишчуён

Хафтаи дувоздахум . Омори сатҳи зиндагии аҳолй

Дарси якум: Нишондиҳандаҳои омори даромади воқеии аҳолй. Нишондиҳандаҳои омори буҷаи оилаи меҳнаткашон

Сатҳи зиндагй-мафҳуми мураккаб аст. Он ҳаҷми истеъмоли неъматҳои гуногун ва дараҷаи бо неъматҳои мазкур қонеъ гардонидани талаботи афзояндаи аҳолиро дар бар мегирад.

Вазифаи муҳимтарини омор такмили минбаъдаи методологияи ҳиссобкунии нишондиҳандаҳои ҷамъбасти ва хусусии сатҳи зиндагии аҳолӣ мебошад.

Системаи нишондиҳандаи омори сатҳи зиндагӣ:

Гурӯҳи якум-нишондиҳандаҳои синтетикии арзишй: даромади миллй, фонди истеъмолй, даромади воқей, моҳонаи миёна.

Гурӯҳи дуюм-нишондиҳандаҳои натуралй, ки ҳаҷми истеъмоли неъматҳои моддиро тавсиф медиҳанд: истеъмол ба 1 cap аҳолй, таъминбудагон аҳолй бо ашёи истифодаашон дарозмуддат.

Гурӯҳи сеюм-шуғли аҳолй, давомнокии ҳафтаи кор, давомнокии рухсотии музднок, хифзи мсхнат, давомнокии вақти холй.

Даромади ахрлиро ба ду гурӯҳ тақсим мекунад: воқеи ва номиналй.

Даромади номиналӣ-ҳосили ҷамъи даромадҳои, пулӣ ва натуралй, ки аҳолӣ дар намуди музди меҳнат, даромад аз хоҷагии шахсӣ ба даст меорад.

Даромадхри воқеӣ ба даромади номиналй тарҳ лардохтро ба буҷа, ҳаққулузвият ба ташкилотҳои ҷамъиятй баробар аст. Инчунин мафҳуми музди меҳнати воқей ва номиналй вуҷуд дорад.

Музди меҳнати номиналй ҳосили ҷамъи пулҳоест, ки меҳнаткашон бар ивази меҳнат ба даст меоранд. Музди меҳнати воқей бошад, музди меҳнати сарфшуда маводи истеъмолй ва хизматрасонии гуногун мебошад.

Сарчашмаи маълумоти оморй оиди буҷа, маълумоте мебошад, ки идораи давлатии омор дар натиҷаи гузаронидани мушоҳидаи

интихобии оилаҳри коргарон, хизматчиён ва коргарони инжинер-техникӣ ба ласт овардааст.

Буҷаи оилаи меҳнаткашон бо срии як қатор нишондиҳандаҳо таҳлил карда мешавад: хайати оила, чине, синну сол, гурӯҳбандии оилаҳо аз рӯи сарчашмаҳои мавҷудияташон, маҷмӯи даромади оилавй, даромад аз рӯи меҳнат.

Дарси дуюм: Нишондиҳандаҳои омори таъминоти иҷтимоии аҳолй. Омори истеъмоли неъматҳои моддй

Асосй таъминоти иҷтимоиро пардохтҳо ва имтиёзҳо аз фонди давлатии таъминоти иҷтимоӣ муаёян кардани аҳолии ғайри қобили меҳнат ва ҳайати он, ҳамчунин ҳаҷми таъминоти хар гурӯҳ ташкил мекунад. Омор хдҷми таъмини модии коргарон, хизматчиён ва колхозчиёнро аз ҳисоби давлат дар сурати кӯҳансолп, корношоямии муваққатй, маъюбон муайян мекунанд.

Омор динамика ва шумораи модарони серфарзандро, ки ҳар моҳ ҷубронпулиҳои давлатӣ мегиранд муайян мекунад. Омор инчунин динамикам таъминоти иҷтимой, суғуртаи пҷтимоӣ, ҳнссаи онҳоро дар фондҳои ҷамъиятии истеъмоли муайян намуда, ҳисоби нафақаро барои як нафар нафақахӯр муайян менамояд.

Истеъмол истифодаи ҷории маҳсулоти ҷамъиятӣ барои қонеъ гардонидани талабот мебошад. Истеъмол ду шакл дорад: истеҳсолй ва гайриистеҳсолй. Истеъмолоти истехсолй - истифодаи олоти меҳнат ва захираҳои моддй, дар ҷараёни истеҳсолот. Истеъмоли ғайриистеҳсолй бошад, фонди истеъмолии аҳолй ва корхонаҳои ғайриистеҳсолиро муттаҳид менамояд.

Фонди истемоли аҳолй аз истеъмоли шахсӣ, ҳамчунин аз тарафи аҳолӣ истемол шудани неъматҳои моддй дар муассисаҳои маданию маишӣ ва хизматрасонии тиббӣ ташкил меёбад.

Асосй истеъмолоти шахсиро ҷараёни қонеъ гардонидани талаботи аҳолй бо маводи хӯрока ва пӯшока, ашёҳои маишй ташкил медиҳад. Омор нишондиҳандаҳоеро ба кор мебарад, ки он сатҳи ҳаракати меёрхри оқилонаи тавсияшавандаи истеъмоли намудҳои алоҳидаи неъматҳои моддй - коэффисиенти қонеъ гардонидани талаботи моддиро тавсиф мекунад.

Дф- Сатхи воқеии истеъмол ба як сари аҳоли

Дн- Меъери оқилонаи истеъмолот

Нишондиҳандаи асосии динамикам истеъмол индекси микдорп маҳсулоти истеъмолшуда мебошад, ки аз рӯи формулаи индекси агрегатии ҳаҷми физики муайян карда мешавад.

дар пи чо

PI - нарх мукоисашаванда барои хар як предмати истеъмоли дар давраи базиси

qlqO- микдори маҳсулоти истеъмолшуда ба як сарй аҳолй дар давраҳои ҳисоботп ва базисӣ.

Талаботи аҳоли танҳо бо неъматҳои моддй маҳдуд нест, балки доираи хизматрасониро низ дар бар мегирад.

Хизматрасонй ба қисмҳо ҷудо мсшвад: пулакй ва бепул.

Ба хизматрасонии пулакй хизмати муассисаҳои манзилию рифоҳӣ, нақлиёт дохил мешавад.

Дарси сеюм: Савол ва супоришот:

1. Системам нишондиҳандаҳои омории сатҳи зиндагии аҳолй.

2. Нишондиҳандаҳои омории буҷаи оилаи меҳнаткашон.

3. Системаи нишондиҳандаҳои омории таъминоти иҷтимоии ахрлй.

4. Истеъмолоти истеҳсолй ва гайриистеҳсолй.

Дарси чорум:

Масълаи 2.

Исте[соли якчанд намуди ма[сулот дар xум[урb (ба [ар як сари а[олb кг-сол) дар xадвали зерин тавсиф дода шуда аст.

Номгeи ма[сулот
		1991 г.	2009 г.
Ма[сулоти нонb	130,0	155,0	155,0
Катошка	45,0	33,2	35,3
Сабзавот	114,0	74,1	62,8
Полезb	28,0	20,1	13,9
Тармева	63,0	18,9	31,4
Ангур	18,0	13,0	13,6

Фоизи истеъмоли [аrиrиро муайян намоед.

Масълаи 3.

Таъминнокии а[олии xум[урb бо якчанд намуд[ои предмет[ои маъданb- маишb ва хоxагb ба маълумот[о зерин тавсиф дода шуда аст:

Номгeи ма[сулот	Ба 100 оила			Ба нафар
	2007г.	2008г.	2009г.	2007г.	2008г.	2009г.
Телевизор[о	115	116	116	378	380	382
Яхдон[о	95	95	95	308	309	309
Мошина[ои xомашeи	80	81	81	264	265	265
Мошина[ои сабукрав	23	26	28	76	84	93

Динамикаи таъминнокии а[олb бо мол[ои дар боло зикр ёфтаро муайян намоед.

Масълаи 4.

Динамикаи даромади а[олии Россия чуни наст:

Нишонди[анда	2006	2007	2008	2009
Даромади пулb ба [исоби миёна ба [ар сари а[олbдар як мо[ ([аз.руб)	532,9	764,2	923,3	970,0
Музди ме[нати миёнаи 1 коргар	472,4	805,9	950,0	1095,0
{аxми миёнаи нафаrаи таъиншуда бо [исоби компенсатсия[о дар як мо[ [аз руб	188,1	302,1	328,1	399,0
Даромад[ои пулии [аrиrии миёна ба [ар сар (бо % ба соли гузашта)	87	100	106,3	81,8
Музди ме[анти миёнаи мо[онаи [аrиrии як коргар (бо % ба соли гузашта )	72	106	104,7	86,2
Андози миёнаи [аrиrии нафаrаи мо[она (бо %ба соли гузашта )	81	109	94,6	95,2

Бузургии нисбии динамикиро муайян кунед.

Хафтаи сенздахум: Омори савдо, хизмати маишй, хизматрасонии манзилию рифоҳй ва нақлиёти ба аҳолй.

Дарси якум: Нишондиҳандаҳои омори хизматрасонии корхонаҳои савдо ва хӯроки умумй ба аҳолй. Нишондиҳандаҳои омори хизмати маишй ба аҳолӣ

1.Хизматрасонй аз тарафи сохдҳои гуногуни хоҷагии халқ, аз он ҷумла савдо, соҳаи маишй, хизмати манзилию рифоҳй, наклиёти мусофиркаш ва алоқа ба ҷо оварда мешавад. Системаи нишондихандахои сохаи хизматрасонии савдои чакана ва хурокиумуми таъмин будани аҳолиро бо муассисаҳои савдои чакана ва хӯроки умумй, нишондиҳандаҳои ташкили раванди савдо. шаклҳои хизматрасониро ба истеъмолкунандагон дар бар мегирад.

Таъмин будани аҳолӣ бо муассисаҳои савдои чакана ва хӯроки умумй ба чунин нишондиҳандаҳо: зиччии онҳо. масоҳати онҳо ба ҳар 10 ҳаз. нафар аҳолй тавсиф меёбад.

Омори хизматрасии маишй раванди тараққй ва ҷойгиршавии шабакаи муассисахреро ки ба аҳолй намудҳои гуногуни хизматҳоро мерасонад меомӯзад.

Хизматрасонии маишй ҳам соҳаҳои истеҳсолӣ ва ҳам ғайриистеҳсолӣ дорад.

Ба хизматрасонии соҳаи ғайриистеҳсоли дохил мешаванд: хонаҳои хизмати маишй, ҳаммом, сартарошхонаҳо, суратгирхонаҳо.

Ба хизматрасонии соҳаи ғайриистеҳсоли ҳамчунин таъмири пойафзол, цехҳои дӯзандагй дохил мешаванд.

Барои муайян кардани андозаи хизматрасонй ба аҳолй чунин нишондиҳандаҳо: ҳаҷми умумии хизмати пулакй дар ифодаи арзиши чун ҳосили ҷамъи савдои ҳамаи корхонаҳо истифода мешавад. Ба нишондиҳандаҳои мутлақи кори соҳаи хизматрасонии маишй шумораи муассисаҳои маишй, шумораи миёнасолонаи коргарон дохил мешавад.

Дарси дуюм: Нишондиҳандаҳои омори хизматрасонии манзилию рифоҳй. Омори хизматрасонии нақлиёт ва алоқа.

Омор ба мақсади омӯхтани шароити манзилии аҳолй ҳаҷми фонди манзилро муайян мекунад. Фонди манзил гуфта хонаҳою биноҳои истиқоматиро мефаҳманд. Фонди манзил аз рун мансубият ба чор гурӯҳ тақсим мешавад: манзиле, ки дар биноҳои давлатй ҷой гирифтааст; манзиле, ки дар биноҳои ташкилоти кооперативй ҷойгир аст, фонди манзили кооперативҳои манзилию бинокорй; фонди манзили инфиродй.

Фондҳои манзил аз масоҳати муфид ва истиқоматӣ иборат

аст.

Масоҳати муфид ин хонаҳои истиқоматӣ ва ҷойҳои ёрирасонро дар бар мегирад. (ошхона, ҳаммом).

Масоҳати истиқоматй танҳо масоҳати хонаҳои истиқоматиро дар бар мегирад.

Омор оилаҳоро аз рӯи дараҷаи хароҷоти манзилии онҳо, ба ибораи дигар аз рӯи хароҷоти манзили дар буҷаи оила гурӯҳбандӣ мекунад. Хароҷоти манзилиро ба пардохти хона (хонапулй) ва хароҷоти дигари манзил ҷудо кардан мумкин аст. Дар баъзе ҳолат коэффициента хароҷоти манзили муайян карда мешавад.

Р - хароҷот барои манзил;

Ч - шумораи аъзои оила;

Д - даромади умумии оила.

4. Барои тавсифи ҳаҷми мусофиркашонн чунин нишондиҳандаҳо истифода мешаванд.

«Мусофирон рафтанд», «мусофирон омаданд» «Ҷараёни мусофирон»- микдори одамоне, ки аз нуқта ба нуқтаи дигар аз рун ягон намуди муайяни маршут кашонида мешаванд.

Омор якчанд нишодиҳандаҳри микдориро, ки тарафҳои гуногуни раванди мусофлркашонро инъикос менамояд, муайян мекунад:

Дурий миёна - масофаест, ки ба ҳисоби миена мусофир кашонида мешавад.

-Суръати миенаи чойивазкунии мусофирон -

-масофаест, ки дар он мусофирон ба хисоби миена дар воҳиди муайяни вақт махалли худро тағйир медиҳанд.

Ҳаҷми зиёди хизматрасониро ба аҳолӣ муассисаҳои алоқа ба ҷо меоранд.

Дарси сеюм:

Савол ва супоришот

1. Системаи нишондиҳандаҳои хизматрасонии муассисаҳои савдо ва хӯроки умумй.

2. Нишондиҳандаҳои омори хизмати маишй.

3. Гурӯҳбандии фонди истиқоматй.

4. Нишондиҳандаҳои омори хизматрасонии нақлиёт ва алоқа.

Дарси чорум:

Масъалаи 1.

Даромади боркашонb дар наrлиёти ро[и о[ан 500 млн. сомонb аз xумла мусофиркашонb-120 млн.сом., арзиши кор[ои боркунb- фаровардан- 25 млн.сом. Даромад аз амалиёт[ои наrлиётb-экспелитсионии бор[о 9 млн.сом. Ма[сулоти умумии наrлиётт боркашонро муайян намоед.

Масълаи 2.

Тахфифи (болонархb) ба мол[о дар савдои чакана фурeхташуда 100 млн.сом

{аrrи хизмати наrлиёти боркашон барои кашонадани мол[о- 8 млн.сом.

Пардохти [исоби[ои алоrаи телефонb ва почтавии корхона[ои савдо- 2 млн.сом.

{аxми мА[сулоти савдоиро муайян намоед.

Масъалаи 3.

Мувофиrи наrшаи даромади соли 2009гардиши моли чаканаи савдои давлатb ва кооперативb ба андозаи 2373 [аз.сом., [аrиrатан бошад дар соли 2009 ба 2520 [аз. сомон мол[о фурeхта шуд. Бузургии нисбии иxроиши наrшаи гардиши моли чаканаро [исоб намоед.

Масъалаи 4.

Маълумот[ои зерин оиди гардиши моли чакана дар сол[ои 2005-20010 оварда шуда аст.

	2005	2006	2007	2008	2009	2010
Гардиши моли чакана млн.сом	270,5	286,0	295,7	305,8	316,0	324,2

Бузургии нисбии динамикиро муайян намоед.

Масъалаи 5.

Маълумоти зерин оиди шумораи коркунон дода шуда аст. Мувофиrи рeйхат дар мо[и ноябр (шумораи шахсони 31 октябр дар рeйхат буда 400 нафар)

2-6 ноябр 450 нафар

9-13 ноябр 408 нафар

16-20 ноябр 405 нафар

23-27 ноябр 406 нафар

31 ноябр 412 нафар

1, 7, 8, 14, 15, 21, 22, 28 ва 29 ноябр рeз[ои ид ва истиро[ат. Шумораи миёнарeйхатии коркунон дар нимсолаи якум – 380, дар квартали 3 -400, дар мо[и октябр- 415 нафар.

Шумораи миёнарeйхатии коркунонро муайян намоед.

1.Дар мо[и ноябр

2. Аз авали соли [исоботb

Масъалаи 6.

Мувофиrи [исоббарории табелии [озиршавb ва uоиби коркунон суммаи рeйхатии одам – рeз 3000 шуд, суммаи одам-рeз ба кор [озиршавb дар 24 рeзи кори корхона -2280 одам-рeз бекории пурра сменавb коргарон дар ин рeз[о 24. Муайян намоед:

1. Шумораи миёнарeйхатии коркунон.

2. Шумораи миёнаи ба кор [озиршудагон.

3. Шумораи миёнаи [аrиrатан кор кардагон.

Масъалаи 7.

30-декабр дар басти 1-24, дар басти 2- 18 ва дар басти 3- 6 [аз.наф. коргарон кор карданд.

Муайян намоед:

1.Коэфитсиенти сменавии кори коргарон

2.Коэфитсиенти истифодабарии тартиби сменавb.

Пурсиши умумии донишчуён

Хафтаи чордахум: Омори даромади миллй ва молиявй

Дарси якум: Мафҳуми даромади миллй, аҳмияти иҷтимои ва иқтисодии он. Муайянкунии ҳаҷм, таркиб, сохт, динамика ва омилҳои афзоиши даромади миллй

1. Даромади милли - нн арзиши аз нав ба вуҷуд омада ё як қисми маҷмӯи маҳсулоти ҷамъиятӣ аст, ки баъди тарҳи воеитаҳои истеҳсолоти дар раванди истеҳсолот истифода шуда боқи мемонад. Он дар соҳаҳои истеҳсолоти моддй ба вуҷуд мсояд. Чуноне, ки К.Маркс муайян кардааст Маҳсулоти умумии ҷамъиятй ММҶ баробар аст, ба:

C+V+ m

ки дар ин ҷо:

С- воситаҳои истеъмолии истеҳсолот (ё ин ки маблағи хароҷоти модцӣ)- ХМ; V- маҳсулоти зарурй; m-маҳсулоти иловагӣ; (V+ m)- арзиши аз нав ба вуҷуд омада ё даромади миллӣ

(ДМ).

Ҳамин тавр; даромади миллй баробар аст ба: ДМ=ММҶ -

ХМ

Сатҳи даромади миллӣ аз рӯи усулҳои истеҳсоли, тақсимотӣ ва усули истифодаи ниҳои муайян карда мешавад.

Аз рӯи усули истеҳсоли даромади миллй бо роҳи аз маҷмӯи маҳсулоти сохдҳои истеҳсолоти моддӣ тарҳ кардани арзиши истеҳсолй арзиши истеъмолӣ воситахои истеҳсолот, ки дар натиҷа маҳсулоти соф пайдо мегардад, ҳисоб карда мешавад. Маблағи маҳсулоти софи ҳамаи соҳаҳои истеҳслоти модцй ҳаҷми даромади миллим тамоми хоҷагии халқ инъикос мекунад.

Ба арзиши воситаҳои истеъмолии истеҳсолот ҳамаи хароҷоте, ки аз сарфи меҳнати гузашта ба вуҷуд омадаанд, дохил мешавад.

Дар саноат ба хароҷоти моддии мустақим масолеҳи асосӣ, ёрирасон ва дигар масолеҳ, сӯзишворй, ҳама намуди барқ, истеҳлоки (амортизатсия) воситаҳои асосӣ, маҷмӯи маҳсулоти харидашуда ва нимфабрикатҳо дохил мешаванд. Дар кишоварзӣ ба арзиши хароҷоти моддй-истеҳсолӣ арзиши тухмй, хӯроки чорво, сӯзишворӣ, пору ва дигар хароҷоти моддии истеҳсолот дохил мешаванд.

Маҳсулоти соф бо усули тақсимотй бо роҳи ҷамъ намудани даромадҳои ибтидои ҳисоб карда мешавад (музди меҳнат, ки корхонаҳои истеҳсоли додаанд музди меҳнати колхозчиён; даромадҳои коргарон, хизматчиён ва колхозчиён аз хочагии шахей; махсулотҳои иловагӣ - фонда, андоз аз гардиши; андозҳо ва дигар пардохтҳои корхонаҳои истеҳсолӣ ва андӯхтдар шакли натурллй - аз колхозҳо).

Даромади миллиро бо усули истифодаи ниҳои низ ҳисоб кардан мумкин аст, яънс бо роҳи ҷ. мъи ҳамаи унсурҳри, ки фонди андӯхт ташкил медиҳад ва ,ама намудҳои истеъмолоти ғайриистеҳсолӣ.

Омор муфассалан таркиби даромади миллии иетеҳсол шударо тибқн соҳаҳои хоҷагии халқ, шакли моликиятдорй, таркиби нитуралию ашёро меомӯзад.

Барои омӯзиши динамикаи даромади миллй дар омор инцекси ҳаҷмн физикиро истифода мебаранд.

к и дар ин ҷо

q - маҳсулот дар шакли нату v ли

М- миқдори ашёи хом, сӯзш 1ворй ва дигар масолеҳи харҷ

шуда.

Ро- нархҳои муқоисавӣ.

Афзоиши даромади миллй пеш аз ҳама аз зиёдшавии вақти коркардашуда дар соҳаи истеҳсолоти моддй ва аз баландшавии ҳосилнокии меҳнат вобаста аст. Инчунин аз тагйиребии саҳми нисбии хароҷоти моддй аз маблаги умумии маҷмӯи маҳсулот вобастааст. Чи қадаре, ки сахми хароҷоти моддй дар мачмуи маҳсулот паст гардад, хамон қадар саҳми маҳсулоти соф баланд мешавад.

Тақсими ниҳоии даромади милли дар истеҳсолоти моддй, ҷое, ки он ба вучуд омадааст, сурат намегирад. Раванди мураккаби азнавтақсимкуни он дар шакли азнавз зқсимкунии даромадҳои пулй амалй мегардад, ки натиҷаи ниҳоии ш раванд истифодаи даромади миллй барои истеъмолӣ аҳолй, барои истемол дар соҳаи хизматрасонию идора ва барои андӯҳт мебошад. Ин ҷараёнро омор аз рӯи марҳилаҳои зерин меомӯзад: Таксимоти аввалаи даромади миллй ба маҳсулоти зарури ва иловаги (маҳсулот барои худ ва маҳсулот барои ҷамъият); азнавтақсимкунни даромади миллй ва ба вуҷуд омадани даромадҳои маҳсулй, ба вуҷуд омадани даромадҳои ниҳои ва истифодаи даромади миллй.

Тақсимоти аввалаи даромади милли дар хамон ҷое, ки он ба вуҷуд омадааст ба вуқӯъ мепайванданд. Ба даромадҳои аввала яъне даромадҳои меҳнаткашон дар истеҳсолоти моддй музди меҳнати дар истесолоти хизматчиён лап сохаи исте[солоти модди дигар намудҳои мукофотҳои пулй-натурави. ки ба фондп муздп меҳнат дохпл нашудаанд, (маблағи сафарҳои хидматӣ, мукофот ва дигар иардохтҳо аз фондн ҳавасмандкунии моддй; даромади колхозчиёнс, ки бар ивази кори худ дар колхоз ба даст мсоранд; даромадҳоп натуралй ва пулни колхозчиен, коргарон ва хизматчиён, ки аз хоҷагии шахсии худ ба даст меоранд дохил мешавад). Даромадҳои аввала бояд баъди баровардани хароҷоти моддй, яъне бароварданп хароҷоти тухмй, пору, хӯроки чорво ва ғайра хисоб карда шаванд.

Аз нав тақсимкунии даромади миллй аз ду марҳала иборат

аст:

а) Аз истехсолоти моддй хориҷ кардани як қисми даромадҳои аввала аз додани онҳо ба соҳаи хизматрасонй, идора ва мудофиа, инчунин барои таъмини аҳолй, ки дар бунёди неъматҳои моддй иштирок намскунанд;

б) Супоридани қисми даромадҳои соҳаи давлатй ва кооперативй ва баръакс, инчунин супоридани даромад аз як соҳаи истеҳсолотй моддй ба соҳаи дигар. Мисол: аз саноатй сабук ба саноатй мошинасозп барои маблағгузории умумй тибқи таносубҳои муқаррар гардида ба тараққиёти соҳаҳои гуногун

Омори даромади миллии мамлакатҳои капиталистӣ бо усули тақсимкунӣ муайян карда мешавад. Он даромади меҳнати кирояи сохаи истеҳсолот, хизматрасонй ба аҳоли ва ҷамъият; даромад аз моликият, ки дар истеҳсоли молҳо ва хизматрасонй истифода мешаванд; даромад аз иҷораи моликият; фоидаи сармояи саноатй ва молиявиро дар бар мегирад.

Дар омор чунин системаи нишондиҳандаҳоро истифода мебаранд: маҷмӯи маҳсулоти миллй, маҳсулоти софи миллй, даромади миллй.

Маҷмӯи маҳсулоти - Пардохтҳои истеҳолкй = маҳсулоти миллй софи миллй

Маҳсулоти софи - Андозҳои ғайри + Кӯмак = Даромади миллй мустақим пулиҳо миллй

Дарси сеюм: Нишндиҳандаҳои тақсимкунй, азнавтақсимкунй ва истифодаи ниҳоии даромади миллй. Мафҳуми омори буҷаи давлати. Нишондиҳандаҳои оморм муомилоти пулй

Буҷаи ҷумҳурй ва минтаҳаҳо нақшаи асосии молиявии ташкил ва истифодаи фонди мутамарказй воситаҳои пулии давлат мебошанд.

Буҷаи давлатй аз нуқтаи назари иқтисодиаш ба даромадҳо аз аҳоли, аз рӯи намуд (партохт аз фоидаи кохона, даромади гумрук ва ғайра) ва аз рун еоҳаҳои хоҷагни халқ тақсим карда мешавад. Хароҷоти буҷаи давлатй аз рӯи самтҳо (ба хоҷагии халқ, чорабнниҳои иҷтимоӣ- маданӣ, мудофиа ва идора) тақсим карда мешавад, дар дохили ин самтҳо бошад аз рӯи соҳаҳо, вазоратҳо, корхонаҳо ва баъд аз рӯи намуд (хароҷот барои ҳифзи саломати ва ғ.) ва дар охир аз рӯи хусусняти хароҷоти пулӣ (дар ташкилотҳои буҷавй ин додани музди меҳнат: пардохт ба суғуртаи иҷтимои ва ҳоказо; дар мақомоти хоҷаги бошад- хароҷот барои нигохдории бино, маблағгузори, рӯйпуш кардани зарари нақшави ва ғ.) тақсим карда мешавад.

Нишондиҳандаҳои динамикии даромадҳо ва хароҷоти буҷаи давлатй афзоиши мутлақ, суръати миёнаи афзоиши солона, суръати афзоише, ки тамоюлоти умумии даромад ва хароҷоти буҷаро тавсиф мекунанд дар бар мегирад.

Бино барин даромад ва хароҷоти буҷаи давлатй - ин маҷмӯаи маҷроҳои воситаҳои молявӣ мебошад, ин омор алоқамандии бо нишондиҳандаҳо. ки шакли онҳоро муайян мекунад, муқаррар месозад.

Кредит (қарз) системаи мунособатҳои муратаби иқтисодй оиди сафарбаркунии маблағҳои пулии муваққатин озоди хоҷагии халқ ва ба этиёҷоти такрор истеҳсоли васеъ истифода бурдани он\о бо шарти баргардан, мӯҳлатдор будан ва фриздор будани онҳо мебошанд. Хдмчун объекти мушоҳидай оморй қарз ба як қатор нишонаҳоро (шаклҳо ва намудҳои қарз, тақснмоти мақсаднок, шартҳои супоридан ва пардохт кардан, фоизҳои қарз) тавсиф мешавад. Ба қатори нишондиҳандаҳои асосй, ки қарзро тавсиф мекунанд, маблағи қарзи дода шуда маблағи қарзи адошуда, қарзи боқимонда, мӯхлати миёнаи қарз, маблағи замонат, мӯҳлати пардохт накардан ва маблағи безамонати қарз дохил мешаванд.

Дар маҷмӯаи гардиши пулй, қарз гардиши худро дорад. Фарқи байни дебету ва кредита суратҳисоб қарзи боқимондаро тавсиф мекунад. Алоқаи мувозина байни барқия ва нишондҳандаҳо и гардиш чунин мебошад.

Ом + Обв - Обл = Ок

ки дар ин ҷо:

Ом- қарзи боқимонда аз рӯи қарзи бонк дар аввали давраи ҳисоботӣ.

Обв- маблағи қарзи дар давраи тақвимӣ дода шуда.

Обл- маблағи адои қарз давраи тақвимй.

Ок- қарзи боқимонда аз рӯи карзи бонк дар охири давраи ҳисоботй.

Дар омори бонки нишондпҳандаҳоп суръати адои қарз ҳисоб карда мешаванд. Агар боқимондаи миёнаи қарзҳо аз рӯи қарзҳо ба баробар бошад, пас - (Ом + Ок)/2 он гоҳ суръати адои қарз-миқдори гардиш баробараст ба.

Ск = Обв / , идомати миёнаи қарз (миқдори рӯзҳо) баробар аст ба:

I = / Обв * Д

ки дар ин ҷо:

Д- мнқдори рӯзҳо дар давраи тақвимӣ мебошад.

Дарси сеюм: Массаи пул ин маҷмӯи пулест, ки дар муомилоти нақдӣ иштирок менамояд. Қисми асосии пул дар дасти аҳолй аст. Он дар мувозинаи даромад ва хароҷоти аҳолй акс меебад. Қисми дигари он дар хазинаҳои корхонаҳо, ташкилотҳо, муассисаҳо, колхозҳр ва совхозҳо мавҷуданд ва дар ҳисоботи хазинавии ҷорӣ ва мувозинаи хоҷагиҳо акс ёфтаанд. Ниҳоят, маблаги муайяни пул мунтазам дар роҳест (онро аз рӯи гардиши хазинавии бонк ҳисоб мекунанд).

Ғайр аз таърифи массаи пул, сохти пули қоғазӣ тавсиф мешавад, ки он барои таъмини гардиши босамараи нақдию пулӣ ва суръатафзоии гардиши он хеле муҳим аст. Агар қурби (чанд сомонй будани пули қоғазӣ) пули қоғазие, ки дар муомилот аст ва миқдори он маълум боилщ, он гоҳ қурби миёнаи массаи пул аз рӯи миёнаи арифметики муайян карда мешавад.

ки дар ин ҷо

Mi- қурби пули коғази (купюра) Si- миқдори пули коғазии ҳар як қурб

Микдори умумии пул ҳамчун банд ё басти оварда мешавад. (мисол: дар як банд 1000 варақ). Миқдори банд мутаносиби чаппа ба нишондиҳандаи миёнаи пулҳои қоғази мебошад.

Чи қадаре, ки нишондихандаи миёнаи пулҳои қоғазй баланд бошад, ҳамон қадар массаи пул микдори ками бандро ташкил мекунад.

Ҷамъи пули дар дасти аҳолӣ новобаста аз суръат ва хусусияти даврзанпаш аз рун схемам махсус муайян карда мешавад.

Чунин ишораҳоро меорем:

Д1 н- ҷамъи пули дар аввали давраи ҳиеоботӣ дар дасти аҳолианд.

Д1- ҷамъи пули ба хазинаи бонк дар давраи ҳисоботи дохил шудаанд.

Д2- ҷамъи пули, ки дар давраи ҳисоботй ба хазинаи бонк дода шудааст.

ДЗ - ҷамъи пуле, ки дар давраи ҳисоботӣ дар роҳ мебошад.

Д4- ҷамъи пулҳои дар охири давраи ҳисоботй дар роҳ буда.

Д5- боқимондаи пули мавҷуда дар хазинаи кохона дар аввали давраи ҳисоботй.

Д6- боқимондаи пули мавҷуда дар хазинаи корхона. дар охири давраи ҳисоботй.

Д2н- ҷамъи пули дар дасти ақоли буда дар охири давраи ҳисоботй.

Аз ин ҷо тағйирёбии ҷамъи пуле, ки дар муомилотаст, ба бузургии зерин баробар мебошад:

+ -До = Д2- Д1; тағйирёбии ҷамъи пули дар рох буда баробар аст:

+ - Дп = Д4 - ДЗ; тағйъиребии ҷамъи пули дар хазинаи корхона буда баробар аст:

+ - Дс = Д6 - Д5; Массаи пули нақде, ки дар дасти аҳолиест дар охири давраи ҳисоботй баробар аст:

Д2н = Д1н-До- Дп-Дк.

Дарси чорум:

1. Фа[миши даромади миллb

2. Усули муайянкунии даромади миллb

3. Муайянкунии нишонди[анда[ои даромади миллb

4. Фа[миши омории буxаи давлатb.

Масъала.1

Маълумот[ои зерин дода шуда аст.

Хароxоти муомилот 126 млн.сом. Фоида аз фурeши мол[о -341 млн. сом.Маблаuгузорb ба хароxоти хизмат[ои наrлиёти боркашон ва алоrа 14 млн. сом. Ма[сулоти умумии савдоро муайян намоед.

Пурсиши умумии донишчуён