{Афтаи ча{орум Мавзeи 5. Сиёсати давлатии нарх

НАRША:

5.1. Маrсад ва вазифа[ои сиёсати давлатии нарх

5.2. Ро[[ои иrтисодии танзимшавии нарх[о

5.3. Равия[ои инкишофёбии танзими давлатии нарх

5.1. Маrсад ва вазифа[ои сиёсати давлатии нарх

Сиёсати давлатии нарх ин маxмeи ро[у услуб ва чорабини[ои иrтисодиест, ки бо воситаи он xараён[ои xорию амал кардан ва истифодабарии самаранокии нарх[о ба назорати давлатb гирифта мешаванд.

Омўзиши маrсади сиёсати давлатии нарх, вазифа ва давра[ои инкишофёбии он, зарурати танзими давлатии нархи иrтисоди бозоргонb, амал ва таxрибаи танзими давлатии нарх дар хориxа, rонуният ва зина[ои бунёдшавии системаи нархи иrтисодиёти бозорb мавrеи му[имро ишuол менамояд.

Сиёсати давлатии нарх дар Xум[урии Тоxикистон, [амчун унсури асосb ва rисми таркибии сиёсати иrтисодb, бунёд ёфта, амал менамояд. Сиёсати давлатии нарх бо маrсади rонеъ гардонидани талабот[ои иrтисодии истеъмолкунанда ва исте[солкунанда дар асоси созмон ва фаро[ам кардани бозори истеъмолb ва таъмин намудани баробарвазнии бозор амал мекунад.

Вазифа[ои асосии сиёсати давлатии нарх аз тартиб додани модели иrтисодии нархгузории озод бар зидди монополияи давлатb ва uайридавлатии нарх мубориза бурдан иборат аст.

5.2. Ро[[ои иrтисодии танзимшавии нарх[о

Аrидае па[н гаштааст, ки тавассути он дар шароити иrтисоди бозоргонb - нархгузорb xараёни идоранашаванда аст. Таxрибаи нархгузории xа[онb баръакси онро нишон меди[ад. Яъне, дар доираи иrтисоди бозоргонии мутараrrb танзимшавии нарх[о xараёни муrаррарb [исобида шуда он бо якчанд ро[[ои иrтисодb таъмин мегардад, аз он xумла:

1. Ваrте ки аз нуrтаи назари иrтисодиёти миллb баландшавии нарх бефоида [исобида мешавад,он го[ системаи худтанзимшавии нарх амал мекунад. Исте[солкунанда ба он [авасманд, ки дар натиxаи муайян кардани сат[и оrилонаи нарх, дар бозор мавrеи устуворро доимо ишuол намояд. Системаи худтанзимшавии нарх дар бозор дар асоси маълумот[о оид ба нархи дохилихоxагb, дохилиширкатb ва маълумот[ои инфраструктураи бозоргонb, аз xумла бонк[ои тиxоратb, биржа[о, ширкат[ои суuуртавb ва фонд[ои нафаrавb амал мекунад.

2. {амаи давлат[ои иrтисодиёти вусъатёфтаи бозоргонb дошта, ба фаъолияти танзимшавии нарх а[амияти махсус дода, бо воситаи он тараrrиёти иrтисодиро ба низом медароранд. Нарх [амчун механизми асосии идораи иrтисодиёт истифода бурда мешавад. Бо маrсади идораи иrтисодиёти бозоргонb маrомот[ои махсуси маъмурию [уrуrb таъсис дода мешаванд, ки он[о тартиби амали танзими давлатии нархро муайян карда, дар амал татбиr менамоянд ва истифодаи дурусти онро ба назорати доимb мегиранд.

Давлат ба xараёни нархгузорb бевосита ва ё бавосита таъсир расонда, онро ба низом медарорад, яъне: 1) дар асоси xорb кардани нарх[ои танзимшавандаи давлатb; 2) дар натиxаи назорати давлатии нарх.

5.3. Равия[ои инкишофёбии танзими давлатии нарх

Бо амали танзими давлатии нарх вазъи бозорb ва таносубb дар он мавxуд буда, раrобати бозор ва рафтори харидору фурeшанда омeхта мешавад. Шакл[ои танзими давлатии нарх гуногунанд ва аз шароити иrтисодb вобаста аст. Вай вобаста ба давра[ои тараrrиёт дигаргун шуда, дар xараёни идоракунии иrтисодиёт истифода мегардад.

Дар шароити иrтисодии мутамарказ ё банаrшагузорb, ки монополии давлатии нарх [укмфармо буд, ягона шакли асосии танзими давлатии нарх амал мекард ва [амчун дотатсияи давлатии нарх маълум гардидааст.

Мо[ияти дотатсияи давлатии нарх аз он иборат буд, ки ба воситаи он таносуби талабу пешни[од ва вазъи мeътадил дар бозори мол таъмин мегардид. Системаи дотатсияи мазкур бо муваффаrият дар алоrамандb бо сиёсати музди ме[нат, пул, молия ва rарз амал карда, мар[ила[ои исте[солот, таrсимот ва мубодилоти молро дар бар мегирифт.

Дотатсия [амчун ёрии пулии бемаrсадноки бебозгашт амал карда, пешакb мувофиrи наrша ё пас аз xамъбасти натиxа[ои иrтисодb, барои корхона[ои ма[сулоти зараровари [аётан зарур исте[солкунанда, камдаромад ва rарзи давлатии зиёд дошта дода мешуд. Корхона[ои даромаднокии кам дошта ва зараровар мадади молиявb гирифта, хароxоти худро мепeшониданд ва илова бар он фоидаи меъёрии муrарраргардидаро мегирифтанд. Бо амали дотатсияи давлатb нархи ма[сулот[ои арзон фурeхташаванда то ба дараxаи меъёри муrаррарии даромаднокb расидан ниго[ дошта мешуд.

Дотатсияи давлатии аз [исоби корхона[ои аз меъёр зиёд даромад дошта ма[сулот[ои барзиёд фоидаовар ва дигар манбаъ[ои даромад ташкил мегардид. Дотатсия барои ниго[дории нархи ма[сулот[ои со[а[ои а[амияти аввалиндараxа дошта, пеш аз [ама, ба со[аи иxтимоb ва кишоварзb дода мешуд.

Камбудии асосии дотатсияи давлатии нарх дар он зо[ир шуд, ки вай исте[солкунандаро ба натиxаи баланди малакавb расидан [авасманд накард, аксарияти корхона[оро фаъолияти зараровар rонеъ гардонид, ме[нати босифат [авасманд гардонида нашуд, миrдори корхона[ои зараровар зиёд гардид, исте[солотро фазои бепарвоb нисбат ба натиxаи ни[оии молиявb фаро гирифт ва дар натиxа [амаи он ба паст шудани самаранокии иrтисодb оварда расонд.

Омeзиш ва тадrиrот[ои модели тараrrиёти иrтисоди бозоргонии дигар давлат[ои xа[он нишон меди[ад, ки дар таxрибаи давлатдорb равия[ои мухталифи танзими давлатии нарх истифодаи васеи худро ёфтааст, ки асоси он[оро молиягузории комили маrсаднок ташкил менамояд.

Дар аксарияти давлат[ои мутараrrии иrтисодиёти бозорb чор равияи маrсадноки танзими давлатии нарх, ба монанди, а) бакафолатгирии нарх, б) ба[удудгирии нарх, в) ниго[дории нарх ва г) ёрии пулии нарх амал менамояд, ки омeзиши афзалият ва камбуди[ои он[о бо маrсади дар иrтисодёти Xум[урии Тоxикистон татбиr намудан а[амиятнок дониста мешавад.

АДАБИЁТ: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 14, 15, 20, 39, 44, 46, ,49, 63, 71.

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

Оид ба мавзeи «Сиёсати давлатии нарх»

1. Маф[уми сиёсати давлатии нарх:

а) маxмeи ро[у услуб ва чорабини[ои иrтисодb аст

б) маxмeи ро[у услуб ва чорабини[ои иrтисодиест, ки ба воситаи

он xараён[ои xорию амал кардан ва истифодабарии самараноки

нарх[о ба назорати давлатb гирифта мешавад.

в) xараён[ои xорb ва амал кардани нарх[о

г) истифодабарии самараноки нарх[о

u) назорати давлатии нарх[о

2. Маrсади сиёсати давлатии нарх:

а) rонеъ гардонидани талабот[ои иrтисодии исте[солкунанда ва

истеъмолкунанда

б) фаро[ам овардани бозори истеъмолb

в) таъмин намудани баробарвазнии бозор

г) rонеъ гардонидани талабот[ои иrтисодии исте[солкунанда ва

истеъмолкунанда дар асоси фаро[ам овардани бозори истеъмолb

ва таъмин намудани баробарвазнии он

u) фаро[ам овардани бозори истеъмолb ва таъмин намудани

мувозинати он

3. Вазифа[ои сиёсати давлатии нарх дар Xум[урии Тоxикистон:

а) дар нуrта[ои а, б, в, г ва u овардашуда

б) тартиб додани модели иrтисоди нархгузории озод

в) мубориза бурдан бар зидди монополияи давлатb ва

uайридавлатии нарх

г) муайян кардани [айат ва арзиши маxмeаи мавод[ои истеъмолb

u) идора кардани амали нарх[ои озод ва таъмин намудани

мувозинати бозор

4. Ро[[ои асосии танзими давлатии нарх:

а) бавосита

б) бевосита ва бавосита

в) бевосита

г) омехта

u) бавосита ва омехта

5. Модел[ои иrтисодии омeзиши вазъи бозорb ва танзими

давлатии он:

а) модел[ои иrтисодии талабот, пешни[од ва мувозинати бозорb

б) модели иrтисодии талабот

в) модели иrтисодии пешни[од

г) модели иrтисодии мувозинати бозорb

u) модел[ои иrтисодии мувозинати бозорb ва талабот