- •Комплекси таълимию методb аз фанни Нархгузорb (барои донишxeёни ихтисос[ои иrтисодb)
- •{Афтаи якeм Мавзeи 1. Мо{ият, маrсад ва вазифа{ои фан
- •1.1. Маънои нарх ва нархгузорb
- •1.2. Мо[ияти нарх
- •1.3. Маrсад, наrш ва вазифа[ои нархгузорb
- •1.4. Мазмун (предмет)-и фан, мавзeи омeзиш ва алоrамандии он
- •5. Мо[ияти нарх:
- •{Афтаи дуюм Мавзeи 2. Асос{ои методологии нархгузорb
- •2.1. Мо[ияти rонуни арзиш ва амали он
- •2.2. Маф[ум[ои иrтисодии арзиши бозорb ва нархи бозорb
- •2.3. Арзиши бозорb, нархи бозорb ва талаботу пешни[од
- •{Афтаи сеюм Мавзeи 3. Инкишофи назарияи нархгузорb
- •3.1. Алфред Маршалл ва аrидаи илмии он оид ба нарх
- •3.3. Мавrеи нарх дар давраи иrтисоди бозоргонb
- •3.4. Асоси омeзиш ва пешбинии вазъи бозорb
- •Мавзeи 4. Принсип{ои асосии нархгузорb
- •4.1. Мавrеи принсип[ои нархгузорb дар шароити иrтисоди бозоргонb
- •4.2. Мо[ияти принсип[ои нархгузорb
- •{Афтаи ча{орум Мавзeи 5. Сиёсати давлатии нарх
- •5.1. Маrсад ва вазифа[ои сиёсати давлатии нарх
- •5.2. Ро[[ои иrтисодии танзимшавии нарх[о
- •5.3. Равия[ои инкишофёбии танзими давлатии нарх
- •{Афтаи панxум Мавзeи 6. Зина{ои ташаккули сиёсати нархгузории озод
- •6.1. Гузариш ба нарх[ои озод
- •6.2. Бунёдшавии нархгузории озод
- •6.3. Инкишофёбии нархгузории озод
- •{Афтаи шашум Мавзeи 7. Усул{ои ба хароxот асосёфтаи нархгузорb
- •7.1. Зарурати истифодабарии усулу услуб[о дар xараёни нархгузорb
- •7.2. Таъиноти усул[ои хароxот, xамъбастb ва меъёрb
- •Санxиши мар{илавии якум {афтаи {афтум Мавзeи 8. Нархгузорb тибrи хосият{ои истеъмолии ма{сулот
- •8.1. Тавсиф ва намуд[ои усул[о
- •8.2. Хосият[ои усул[ои ба[оди[ии баллb, нишионди[анда[ои rиёсb ва та[лили регрессионb
- •{Афтаи {аштум Мафзeи 9. Ро{у услуб{ои нархгузории вазъи бозориро баэътиборгиранда
- •9.1. Ро[[ои муrаррарии нархгузории бозоргонb
- •9.2. Услуб[ои махсуси нархгузории бозоргонb
- •{Афтаи нe{ум Мавзeи 10. Тавсиф ва таснифоти системаи нархи иrтисоди бозоргонb
- •10.1. Тавсифи умумии системаи нарх
- •10.2. Таснифоти системаи нарх
- •{Афтаи да{ум Мавзeи 11. Мо{ияти амали нарх{ои иrтисоди бозоргонb
- •11.1. Наrш ва мавrеи нарх[ои гардиши исте[солотро таъминкунанда, амалашон аз ваrт, минтаrа ва хароxоти наrлиёт вобаста
- •11.2. Мо[ияти нарх[ои дар фаъолияти дохилию беруниrтисодb истифодашаванда ва озодамалкунанда
- •11.3. Вазифа[ои мукаммалгардонии системаи нарх
- •12.2. Мавrеи нарх дар омeзиш ва та[лили талабу пешни[од
- •12.3. Та[лили мувозинати бозор ва механизми танзими давлатии нарх
- •{Афтаи двозда{ум Мавзeи 13. Стратегия{ои нархгузории бозоргонb
- •13.1. Равия[ои умумии бунёдшавии стратегия[ои нархгузорb
- •13.2. Намуд[ои асоси стратегия[ои нархгузорb
- •14.2. Намуд[ои хизматрасони[ои истеъмолb ва мо[ияти он[о
- •14.3. Услуб[ои умумии муайян кардани тариф[о ба хизматрасони[ои истеъмолb
- •Мавзeи 15. Имконият{ои истифодабарии тариф{ои хизматрасони{ои исте{солb
- •15.1. Таъиноти тариф[ои боркашонb бо наrлиёти автомобилb
- •15.2. Мо[ияти тариф[ои боркашонb бо ро[и о[ан
- •15.3. Афзалият ва ма[дудият[ои тариф[ои бокашонb бо ро[и обb
- •Мавзeи 16. Тариф{ои хизматрасони{ои а{олb ва гумрукb
- •16.1. А[амият ва таснифоти тариф[ои хизматрасонии маишb
- •16.2. Наrш ва гурe[банди[ои тариф[о ба хизматрасонии алоrавb
- •16.3. Сиёсати гумрукb ва тавсифи хислат[ои тариф[ои он
- •{Афтаи ча{орда{ум Мавзeи 17. Тарзу хусусият{ои асосии нархгузорb дар саноат ва кишоварзb
- •17.1. Тарзи нархгузорb дар саноат
- •17.2. {Усусият[ои нархгузорb дар со[аи кишоварзb
- •Мавзeи 18. Тартибу услуб{ои нархгузорb дар сохтмон, комплекси сeзишворb-барrb ва тадrиrот{ои илмb
- •18.1. Тартиби нархгузорb ба ма[сулоти сохтмон
- •18.2. Xаб[а[ои асосии нархгузорb дар комплекси сeзишворию барrb
- •18.3. Услуби нархгузорb ба ма[сули илмию техникb
- •{Афтаи понзда{ум Мавзeи 19. Нархгузорb дар бозори xа{онb
- •19.1. Мо[ияти нарх[ои савдои бозори xа[онb
- •19.2. Намуд[ои нарх[ои савдои xа[онb
- •{Афтаи шонзда{ум Мавзeи 20. Шарт, омил{о ва танзими нарх{ои xа{онb
- •20.1. Мавrеъ ва инкишофи фаъолияти беруниrтисодb
- •20. 2. Омил[ои нарх[ои xа[онb ва мо[ияти он[о
- •20.3. Шарт[ои амали нарх[ои савдои бозори xа[онb
- •20.4. Та[лили таxрибаи танзими давлатии нарх[ои xа[онb
- •Имти{они ни{оb адабиёт
5. Мо[ияти нарх:
а) инъикос кардани хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат
б) инъикос кардани хароxоти воrеии ме[нат
в) нишон додани арзиши аслии ма[сулот
г) инъикос кардани арзиши истеъмолии ма[сулот
u) инъикос кардани арзиши аслии ма[сулот
{Афтаи дуюм Мавзeи 2. Асос{ои методологии нархгузорb
НАRША:
2.1. Мо[ияти rонуни арзиш ва амали он
2.2. Ма[фум[ои иrтисодии арзиши бозорb ва нархи бозорb
2.3. Арзиши бозорb, нархи бозорb ва талаботу пешни[од
2.1. Мо[ияти rонуни арзиш ва амали он
Та[лили амали маф[ум[ои иrтисодии арзиши бозорb ва нархи бозорb, тарзи [исоби арзиши бозорb, нархи бозорb, талабот ва пешни[од аз рўйи аrидаи rонуни арзиши К.Маркс мавrеи му[имро дар доираи системаи иrтисодиёти бозоргонb ишuол менамояд.
Асос[ои назариявb ва амалии rонуни арзишро К. Маркс дар асари маш[ури худ "Капитал" [аматарафа тадrиr намудааст. Rонуни арзиш яке аз маф[ум[ои асосии исте[солоти молb ба шумор рафта, дар доираи иrтисоди бозоргонb а[амияти тадrиrотb пайдо кардааст. Амали rонуни арзиш ни[оят мураккаб буда, омўзиши он диrrати махсусро талаб менамояд. Нарх, ки ифодаи пулии арзиши муайяни мол мебошад, бо [амин сабаб омeзиши масъала[ои пайдоиш, фа[миш, зиддият ва амали rонуни арзиш дар xараёни нархгузорb а[амиятнок дониста мешавад.
Rонуни арзиш аrида[ои илмии зеринро ифода мекунад, ки он[о бевосита бо амали xараёни нархгузорb вобастаанд, аз он xумла:
1. Арзиши мол дар асоси хароxоти зарурии xамъияти ме[натие, ки дар мол таxассум ёфтааст, муайян гардида ва андозаи арзиш [атман ба давомнокии ваrти корb вобаста аст.
2. Тан[о дар натиxаи амали rонуни арзиш ме[нати [архела бо [амдигар муrоиса мегардад ва ба[огузорb карда мешавад.
3. Мубодилоти мол дар асоси хароxоти зарурии xамъият, ки барои исте[соли он сарф мешавад ва арзиши молро ифода мекунад, ба амал меояд.
4. Муносибат[ои арзишb (пулb) барои муайян кардани талабот ва ниго[ доштани мутаносибии оrилонаи исте[солоту истеъмолот истифода бурда мешаванд.
2.2. Маф[ум[ои иrтисодии арзиши бозорb ва нархи бозорb
Дар xилди аввали асари "Капитал"- и К.Маркс2 масъала[ои мутаносибии маф[ум[ои иrтисодии арзиши xамъиятb ва арзиши бозоргонb омўхтаву [амаxониба та[лил шудаанд, ки амали он[о то имрeз [ам аз нуrтаи назариявb иrтисоди бозоргонb а[амиятнок дониста мешавад. Xилди якуми «Капитал» ба омeзиши xараёни бевоситаи исте[солоти капиталистb бахшида шудааст. Xилди дуюми он xараёни мубодилоти сармояро меомўзонад. Дар xилди сеюм шакл[ои аниrи xараёни [аракати сармоя (дар ягонагb) тадrиr гардидаанд.
Дар xилд[ои I ва III "Капитал" арзиш [амчун ме[нати абстрактb (маънb)-и ба исте[соли мол сарфшуда тавсиф ёфтааст. Ме[нати абстрактb чун шакли махсуси инъикоси ме[нати xамъиятb ва робитаи xамъиятии байни одамон дар xараёни исте[солот, [ангоми мавxудияти зиддият байни ме[нати хусусb ва xамоавb ба[о дода шудааст. Арзиши xамъиятb - ин натиxаи хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат буда, [амчун як намуди хароxоти ме[натии дар шароити исте[солот сарф гардида фа[мида мешавад.
Фарrияти маф[ум[ои "арзиши xамъиятb" ва "арзиши бозорb" дар "Капитал" тан[о аз рўи дараxаи аниr баён шудани шароити xамъиятии исте[соли мол ба миён омадааст.3
Дар китоби якуми "Капитал" арзиши мол[ои ало[ида тадrиr шудаанд. Бо [амин сабаб фарrияти зиёд аз рўйи хароxоти ме[нати инфиродb нисбат ба як во[иди мол сарф шуда, ба амал омадааст. Маxмўи мол ва хароxоти ме[нате, ки [ар як исте[солкунанда ва [амаи исте[солкунандагон дар ин xо сарф кардаанд, таъсир намерасонад. Бо тарзи математикb хароxоти ме[нати миёна бо таври зерин [исоб карда мешавад. Масалан, агар дар гурў[и 1-ум ба як во[иди арзиши истеъмолb 20 соат, гурў[и 2-юм 15 соат ва 3-юм 10 соат ме[нат сарф шуда бошад, он го[ хароxоти ме[нати миёна ба 15 соат (20+15+10):3) баробар мешавад.
Дар xилди сеюми "Капитал" исте[соли мол на [амчун абстраксияи xараёни муомилот, балки ба арзиш вобаста омўхта шудааст. Дар натиxа на тан[о хароxоти ме[нати барои моли ало[ида сарфгардида, балки барои [амаи мол[ои исте[солшуда та[лил гардидааст. Аввал маф[уми иrтисодии мол аз нуrтаи назари ду омил, яъне арзиши истеъмолb ва арзиши он омeхта шуда, пас аз он [амчун маxмўи [амаи мол[о, яъне [амчун арзиши xамъиятb, тавсиф мегардад.
Тавассути ин тадrиrот К. Маркс ба хулосае омадааст, ки тибrи он барои исте[соли [аxми [амаи мол ме[нате сарф мешавад, ки вай бо хароxоти зарурии xамъиятb баробар буда, арзиши бозориро инъикос менамояд. Хароxоти зарурии ме[нат дар маxмeъ арзиши xамъиятии со[аро ба вуxуд меорад. Дар ин хусус муаллифи асари "Капитал" дигар ибораро истифода мебарад: арзиши бозории намуди ало[идаи мол мувофиrи хароxоти ало[идаи мол[ои дар шароит[ои мухталиф исте[солшуда муайян мешавад.