14.2. Намуд[ои хизматрасони[ои истеъмолb ва мо[ияти он[о

Дар шароити инкишофёбии муносибат[ои бозоргонb тариф[ои хазматрасони[ои истеъмолb дар Xум[урии Тоxикистон бо таври зерин таснифот мешавад: 1) тариф[ои танзимшавандаи давлатb; 2) тариф[ои аз тарафи иштирокчиёни бозор расман худтанзимшаванда; 3) тариф[ои озодамалкунанда.

Гурe[и якум, асосан, фаъолият[ои хизматрасони[ои тандурустb ва маорифро дар бар мегирад. Rисман он[о дар [удуди монополияи табии амал намуда, аз тарафи маrомот[ои давлатb вобаста ба вазъи бозорb ба танзим дароварда мешавад. Он хизматрасони[ои бепули тандурустb ва таълимотро дар мактаб[ои та[силоти умумb, махсус ва олиро дар бар мегирад.

Ба гурe[и дуюми он тариф[ое дохил мешаванд, ки бо розигии иштирокчиёни бозор (истеъмолкунандагон) муайян мегардад. Масалан, хизматрасони[ои наrлиётb, [авопаймо, ро[и о[ан, идора ва маrомот[ои [имоягарони [уrуrb.

Тариф[ое, ки пурра вобаста ба таносуби талабу пешни[од муайян мешавад, хизматрасони[ои маданию маишb, фаъолияти тиxоратии бонк[о, таълимb, тиxоратb ва тиббиро дар бар мегирад.

Хароxот[ои хизматрасони[ои истеъмолb оид ба дастрас (расонидан) ва истеъмоли он[о аз чунин модда[о иборатанд:

а) хароxот[ои вобаста ба сарфи ваrт ва ташкили хизматрасони[о;

б) хароxот[ои бо кeшиш[ои xисмонb вобаста (кашонидан, дастрас кардан);

в) хароxот[ои вобаста ба асабb – ру[b (хафагb, хурсандb);

г) хароxот[ои вобаста ба [иссиёт (uалоuула, бeй, чанг, дард).

Маълум мешавад, ки ду намуди аввали хароxот[о чен карда мешаванд, боrимонда хароxот[оро [амчун хароxот[ои моддb чен кардан uайриимконпазир аст. Барои [исоби он[о ро[у услуб[ои махсуси ба[оди[ии иrтисодb истифода бурда мешавад.

14.3. Услуб[ои умумии муайян кардани тариф[о ба хизматрасони[ои истеъмолb

Дар xараёни нархгузорb ба фаъолият[ои мухталифи хизматрасони[ои истеъмолb маxмeаи ро[у тарзи аз нуrтаи тиxоратb асоснок кардани тариф[о истифода бурда мешавад, ки дар маxмeъ он[о системаи муайянро ташкил меди[ад. Он[о вобаста ба шароит ва шарт[ои хизматрасонb истифода бурда шуда, амалашон ба низоми муайян дароварда мешавад.

Ба ин маrсад rисман имконият[ои усул[ои бозоргонb, хароxотb, ба[исобгирии манфиатнокb, тиxоратb, меъёрb, та[лили регрессионb, услуб[ои гуногуни пасту баланд кардани тариф[о истифода шуданаш мумкин аст, ки мазмун ва мо[ияти асосии он[о дар мавзeъ[ои усул[ои нархгузории китоби мазкур та[лил шудаанд.

Усул[ои нархгузории дар хизматрасони[ои истеъмолb истифода бурда мешуда гуногун буда, аз рeи: а) аломати истифодабарb; б) таъинот ва в) хусусияти амалиёт таснифот мешавад, ки омeзиши он[о мавrеи муайянро ишuол менамояд.

Тибrи аломати истифодабарb усул[ои ба хароxот асосёфта дар xараёни муайянкунии тарифа[о татбиrи васеъ ёфта, афзалият ва камбуди[о доранд. Асоси амали он[оро хароxот ташкил карда, xараёни баландшавии хароxот[оро асоснок менамояд. Хароxот вобаста ба мар[ила[ои мухталифи xараёни хизматрасони[о муайян мегардад, ки хислати афзоишёбb дорад ва бартараф кардани он истифодабарии усул[ои uайримуrаррариро талаб мекунад.

Мувофиrи талабот[ои стандарт[ои байналмиллалb хароxот[оро ба доимb ва таuйирёбанда таrсим кардан афзалиятнок дониста мешавад. Тан[о бо [амин ро[ манбаъ[ои асоснок пастшавии хароxотро муайян кардан мумкин аст.

АДАБИЁТ: 7, 10, 15, 16, 14, 19, 20, 35, 57, 58, 68, 71.

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

Оид ба мавзeи: «Тавсиф, мо[ият ва намуд[ои асосии хизматрасони[ои

истеъмолb»

1. Хизматрасони[ои истеъмолb:

а) маxмeъ оид ба андоза ва ченак[ои тариф[о

б) маxмeъи андоз[ои хизматрасони[ои истеъмолb

в) маxмeъи ченак[ои хизматрасони[ои истеъмолb

г) маxмeъи пардохт[ои хизматрасони[ои истеъмолb

u) маxмeъи мизон[о оид ба андоза ва ченаки пардохти

хизматрасони[ои истеъмолb

2. Гурe[[ои асосии хизматрасони[ои истеъмолb:

а) хизматрасони[ои исте[солb ва а[олb

б) хизматрасони[ои исте[солb ва инфиродb

в) хизматрасони[ои а[олb ва оммавb

г) хизматрасони[ои исте[солb ва оммавb

u) хизматрасони[ои оммавb ва а[олb

3. Таснифоти хизматрасони[ои истеъмолb:

а) танзимшавандаи давлатb ва озод амакунанда

б) танзимшаванда, худтанзимшаванда ва озодамалкунанда

в) озодамалкунанда ва худтанзимшаванда

г) худтанзимшаванда ва танзимшавандаи давлатb

u) озодамалкунанда ва танзимнашаванда

4. Маxмeаи хизматрасони[ои истеъмолb дар шароити

бозор:

а) барномавии истеъмолкунандагон ва бонкb

б) бонк[ои тиxоратb ва давлатb

в) сайё[b ва бонк[ои тиxоратb

г) сайё[b, бонкb ва барномавии истеъмолкунандагон

u) бонк[ои тиxоратb ва сайё[b

5. Гурe[[ои маxмeаи хизматрасони[ои истеъмолb аз рeйи хосияти

пайдоиш ва амал кардан:

а) хизматрасони[ои таrсимшаванда

б) наrлиётb, гумрукb ва алоrавb

в) хизматрасони[ои таrсимшаванда ва таrсимнашаванда

г) хизматрасон[ои таrсимшаванда

u) гумрукb, алоrавb ва таrсимшаванда