12.2. Мавrеи нарх дар омeзиш ва та[лили талабу пешни[од

Омўзиши талабот ва пешни[од ба масъала[ои му[имтарин ва мураккабтарини иrтисоди бозоргонb дохил мешавад, зеро асоси иrтисоди бозоргониро талабот ва пешни[од ташкил менамояд. Ма[з туфайли он ба вазъи бозор ба[о дода мешавад. Вазъи бозор маxмeи аломат[ое, ки [олати инкишофи иrтисодиёт ва бозорро дар давраи муайян нишон меди[ад. Ба аломат[ои иrтисодb даромади пулb, нарх, талабот ба мол, [аxм ва таркиби захира[ои моддb дохил мешаванд.

Талабот ва пешни[од аз рўйи нишонди[анда[о ва намуди ма[сулот омўхта мешаванд. Тибrи нишонди[анда[о он[о ба макроиrтисодb, микроиrтисодb ва минтаrавb таrсим мешаванд. Омўзиши талабот ва пешни[оди макроиrтисодb аз рўйи маxмўи нишонди[анда[ои иrтисодиёти миллb, микроиrтисодb мувофиrи маълумот[ои корхонаи ало[ида ва минтаrавb тибrи маълумот[ои вилоятb, ша[рb ва но[иявb xараён мегирад. Аз рўйи нишонди[анда[о омўзиши талабот ва пешни[од бо во[иди ченак[ои молb (аслb) ва пулb гузаронида мешавад. Во[иди молиро, асосан, дар миrёси корхона ва ё як намуди ма[сулот истифода мебаранд.

Бо истифодаи модели оддитарини иrтисоди бозоргонb ягон ма[сулоти ало[идаро, масалан uалларо аз нуrтаи назари таъсири нарх ба талабот ва пешни[од меомўзем.

Омўзиши талабот. {аxми талаботи истеъмолкунанда ба uалла аз омил[ои зерин вобаста аст: [аxми даромади истеъмолкунанда, миrдори uаллаи харидамешуда, нархи ма[сулоти uалларо ивазкунанда, нархи навъ[ои гуногуни uалла, шумораи харидорон, шавrу майли истеъмолкунанда нисбат ба ма[сулоти аз он тайёршаванда.

{аxми талабот вобаста ба сат[и нарх номутаносиб таuйир меёбад. Бо баробари пастшавии нарх [аxми талабот меафзояд ва дар натиxаи баландшавии он [аxми талабот кам мешавад. Яъне дар байни [аxми талабот ва нарх вобастагии баръакс мавxуд аст, ки онро rонуни талабот меноманд.

Омўзиши пешни[од. Бо тасвири графикb мо метавонем [олати пешни[одро дар бозор омўзем ва та[лил намоем. Ба фаъолияти исте[солкунанда ва ма[сулотфурўшандагон якчанд омил[ои иrтисодb таъсир мерасонанд. {аxми пешни[од аз омил[ои зерин, ба монанди хароxоти исте[солот, маrсади асосии ма[сулот исте[солкунанда ([ама ваrт фоидаи зиёд гирифтан ё дар натиxаи паст кардани нарх) ва нархи муrарраршуда вобаста мебошад.

{амин тавр, дар байни нарх ва [аxми пешни[од вобастагии мустаrим мавxуд аст, ки онро rонуни пешни[од меноманд.

12.3. Та[лили мувозинати бозор ва механизми танзими давлатии нарх

Ба мувозинати бозори мол аз рўйи маълумот[ои модели талаботу пешни[од ба[о дода мешавад. Мувозинати бозорро нархи баробарвазн таъмин менамояд. Нархи баробарвазн гуфта, таносуби устувори талаботу пешни[одро мефа[мад. Агар дар бозори мол нархи баробарвазн амал намоянд, ин аз он ша[одат меди[ад, ки [ам талаботи иrтисодии ма[сулотисте[солкунанда ва [ам истеъмолкунанда яку якбора rонеъ гардонида шудааст. Яъне, [аxми ма[сулоти исте[солгардида талаботи а[олиро rонеъ мегардонад ва исте[солкунанда аз фаъолияти хоxагидорb фоидаи дилхо[ мегирад.

Нархи баробарвазн дар натиxаи ба [амдигар пайваст кардани «хати талабот» ва «хати пешни[од» дар нуrтаи бурриши он[о [осил мешавад. Дар ин [олат баробарии нарх[ои бозорb ба нархи баробарвазн нисбатан таъмин мегардад.

Маълумот[ои дар омўзиши талабот ва пешни[од овардашударо истифода бурда, [олати баробарвазнии бозорро та[лил менамоем. Барои он боз як графики координатро тартиб меди[ем, ки дар хати шоrулии он сат[и нарх ва уфуrb - [аxми талабот ва пешни[од инъикос мегардад. Онро графики «Баробарвазнии бозор» меноманд. Ба он маълумот[ои график[ои «хати талабот» ва «хати пешни[од» мунтаносибан xойгир карда мешаванд.

Дар график xойи буриши хат[о бо [арфи Р ифода мегардад, ки rимати он ба Р (300, 600) баробар аст. Яъне, [ангоми нархи ма[сулот ба 300 сомонb баробар будан, 600 кг uалла харида мешавад. Талаботи истеъмолкунанда [ангоми ба маблаuи 180 [азор сомонb харидани uалла rонеъ мегардад ва аз [аxми он исте[солкунанда фоидаи дилхо[ мегирад.

АДАБИЁТ: 1, 10, 15, 16, 20, 28, 31, 38, 59, 76.

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

Оид ба мавзeи «Амал ва механизми танзими нарх дар бозор»

1. Мазмуни аслии иrтисодиёт:

а) ма[орати хоxагидорb

б) ма[орати хонадорb

в) ма[орати идоракунb

г) ма[орати банаrшагирb

u) ма[орати ояндабинb

2. Ро[[ои асосии тараrrиёти иrтисодb:

а) иrтисоди бозоргонb

б) банаrшагирb

в) банаrшагирb ва иrтисоди бозоргонb

г) ояндабинии иrтисодиёти банаrшагирb

u) ояндабинии иrтисодиёти бозоргонb

3. Асоси ро[и тараrrиёти иrтисоди бозоргонb:

а) нарх[ои озод, яклухт ва чакана

б) нарх[ои шартномавb ва яклухт

в) нарх[ои озоди чакана ва шартномавb

г) нарх[ои озодамалкунанда

u) нарх[ои танзимшавандаи давлатb

4. Омил[ои ба талабот таъсиррасонанда:

а) нарх ва сифати ма[сулот

б) xой ва ваrти фурeши ма[сулот

в) rобилияти харидорb кардан ва маблаuи пулии дар муомилот

буда

г) хусусият[ои истеъмолии ма[сулот ва нархи моли ивазшаванда

u) дар нуrта[ои а, б, в ва г овардашуда

5. Омил[ои ба пешни[од таъсиррасонанда:

а) нарх, хароxоти исте[солот ва техникаю технологияи нав

б) нарх ва хароxоти исте[солот

в) хароxоти исте[солот ва техникаи [озиразамон

г) техникаи [озиразамон ва технологияи нав

u) дар нуrта[ои а, б, в ва г овардашуда