11.3. Вазифа[ои мукаммалгардонии системаи нарх

Маълум аст, ки исло[оти иrтисодb бо маrсади бартараф намудани таъсири манфии бe[рони шадиди иrтисодb равона карда мешавад. Аз сол[ои 70-ум сар карда, равия[ои ноустувор дар тараrrиёти иxтимоb ва иrтисодии Xум[урии Тоxикистон зу[ур карда буданд. Охири сол[ои 80 – ум бошад, таъсири ноустувории он[о хеле барзиёд гардида, ба бe[рони шадиди иxтимоb ва иrтисодb оварда расонд. Дар натиxаи он на тан[о нишонди[андаи умумии тараrrиёти иxтимоию иrтисодb, балки самаранокии сат[и инкишофи исте[солотро муайянкунанда, аз xумла сифати ма[сулот, [осилнокии ме[нат, бозде[ии фонд[о ва [осилнокии замин паст шуданд.

Вазифа[ои асосии мукаммалгардонии системаи нарх дар консепсияи тараrrиёти иxтимоb ва иrтисодb дар Xум[урии Тоxикистон бо таври зерин муайян шуда буданд:

1. Тавассути нарх хароxоти зарурии ме[нати xамъиятие, ки барои исте[сол ва фурeши ма[сулот мувофиrи сифат ва хусусият[ои истеъмолии он сарф мегардад, бояд пардохт гардад.

2. Системаи нархи иrтисоди бозоргонb дар вобастагии намуд[ои гуногуни онро таъминкунанда бунёд гардида, инкишоф ёбад.

3. Амали нарх баландбардории сифат ва хусусият[ои истеъмолии ма[сулотро [авасманд гардонад.

4. Нарх мустаrилияти пурраи иrтисодии молисте[солкунандаро таъмин намояд.

5. Дар xараёни инкишофёбии муносибат[ои бозоргонb чунин механизми нархгузорие истифода бурда шавад, ки вай барои беасос баландшавии нарх ро[ нади[ад.

6. Системаи нарх маrоми истеъмолкунандаро дар xараёни нархгузорb бояд баланд бардорад, яъне [укмфармоии исте[солкунандаро бояд бар[ам ди[ад.

7. Ро[[ои пешравии xараёни илмию техникb, истифодаи технологияи нав, инкишофи муносибат[ои молию пулb, вобастагии xараён[ои такрористе[солот ва тиxорат бо воситаи нарх [авасманд карда шавад.

8. Нарх дар сифати механизми асосии идоракунии исте[солот ва иrтисодиёти миллb мавrеи худро муста[кам гардонад.

9. Усул ва услуб[ои аз нуrтаи назари илмb асоснок муайян кардани нарх[ои танзимшавандаи давлатb ва озод васеъ истифода шаванд.

10. Ба истифодабарии ро[у услуб[ои бозоргонb, аз он xумла ауксионb, [удудb ва лаuжанда а[амияти махсус дода шавад.

11. Системаи нархе xорb карда шавад, ки вай барои бунёди бозори истеъмолb, яъне бозори ма[сулот[ои озуrаворb ва uайриозуrаворb мусоидат намояд.

12. Xараёни аз монополияи давлатb озодшавии нарх маrсаднок таъмин гардида, баъзе мол[ои даромадноки баландтарин дошта ба ихтиёри давлатb гузаронида шавад.

13. Таносуби оrилонаи нарх[ои танзимшавандаи давлатb ва озод xорb гардида риоя карда шавад, ки он баробарвазнии бозорро таъмин намояд.

14. Интизоми давлатии нарх rатъиян риоя карда шуда, дар xараёни инкишофёбии он ро[[ои танзими иrтисодb, ба монанди бакафолатгирb, ба[удудгирb, ниго[дорb ва ёрии бевоситаи пулb истифода гардад.

АДАБИЁТ: 5, 10, 12, 15, 17, 20, 32, 33, 46, 56, 62, 64.

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

Оид ба мавзeи «Мо[ияти амали нарх[ои иrтисоди бозоргонb»

1. Нарх[ои гардиши молро таъминкунанда:

а) яклухт, чакана, шартномавb, яклухти озод, чаканаи озод, хариди

ма[сулоти кишоварзb, ма[сулоти сохтмонb ва тариф[о

б) яклухт, чакана, шартномавb ва ма[сулоти сохтмонb

в) чакана, шартномавb, яклухти озод

г) шартномавb, яклухти озод ва яклухти чакана

u) яклухти озод, яклухти чакана ва хариди ма[сулоти кишоварзb

2. Нарх[ои амалашон аз ваrт вобаста:

а) доимb ва муваrrатb

б) доимb, муваrrатb, мавсимb ва якмаротибагb

в) муваrrатb ва мавсимb

г) мавсимb ва якмаротибагb

u) муваrrатb ва доимb

3. Нарх[ои амалашон аз минтаrа вобаста:

а) xум[уриявb, [исобb ва минтаrавb

б) [исобb, минтаrавb ва ма[аллb

в) xум[уриявb, [исобb, минтаrавb, ма[аллb, байнидавлатb ва

xа[онb

г) минтаrавb, ма[аллb ва байнидавлатb

u) ма[аллb, байнидавлатb ва xа[онb

4. Нарх[ои хароxоти наrлиётро ба[исобгиранда, франко:

а) истго[и rабул, истго[и равона ва FOB (ФОБ)

б) истго[и равона, анбор ва FAS (ФAC)

в) анбор, FOB (ФОБ) ва корхона

г) истго[и rабул, истго[и равона, анбор, корхона FOB (ФОБ), FAS

(ФАС) ва SIF (СИФ)

u) FOB (ФОБ), корхона ва SIF (СИФ)

5. Нарх[ои xараёни [аракати молро ифодакунанда:

а) нархи исте[солкунанда ( корхона) ва со[а

б) нархи со[а ва корхона

в) нархи корхона, со[а ва яклухт

г) нархи яклухт, чакана ва со[а

u) нархи корхона, со[а ва чакана

{АФТАИ ЁЗДА{УМ

Мавзeи 12. АМАЛ ВА МЕХАНИЗМИ ТАНЗИМИ НАРХ ДАР БОЗОР

НАRША:

12.1. Наrш ва амали нарх дар интихоби модели тараrrиёти

иrтисодb

12.2. Мавrеи нарх дар омeзиш ва та[лили талабу пешни[од

12.3. Та[лили мувозинати бозор ва механизми танзими давлатии

нарх

12.1. Наrш ва амали нарх дар интихоби модели

тараrrиёти иrтисодb

Нарх дар интихоби модели тараrrиёти иrтисодb наrши му[имро иxро менамояд. Дар бозор талаботу пешни[од ба воситаи нарх омeхта шуда, мувозинати бозорb та[лил мегардад.

Иrтисодиёт дар мазмуни аввалаи худ [амчун ма[орати хонадорb фа[мида шуда, асоси хоxагидориро ташкил менамояд. Одатан, [амаи захира[ои исте[солb (rувваи корb, захира[ои табиb ва сармоя) дар ихтиёри маrомот[ои ма[аллии идоракунb мебошанд. Корхона[о иrтидори муайяни исте[солb доранд, ки он[о барои исте[соли ма[сулот, иxроиши кор ё хизматрасонb истифода бурда мешаванд. Дар маxмўъ маrомот[ои ма[аллb ва корхона[о асоси иrтисодиёти миллиро ташкил менамоянд. Барои он ки талаботи истеъмолии а[олb rонеъ гардад, бояд ма[сулот исте[сол карда шавад. Исте[соли ма[сулот сафарбар кардани [амаи захира[оро талаб менамояд. Дар навбати худ хароxоти захира[ои сафарбаргардида бояд пардохта шавад.

Бо амали якxояи маrомот[ои ма[аллии идоракунb ва корхона[о гардиши исте[солот таъмин мегардад. Гардиши исте[солот xараёни дутарафа мебошад. Аз тарафи маrомот[ои ма[аллии идоракунb ба ихтиёри корхона[о бо маrсади исте[соли ма[сулот захира[ои исте[солb дода мешаванд. Корхона захира[оро истифода бурда, ба коргарон музди ме[нат, фоизи rарз ва [аrrи истифодаи захира[ои табииро меди[ад. Коргарон ба ивази музди ме[нат ма[сулот мехаранд ва талаботи худро rонеъ мегардонанд. Ин гуна амали бо маrсади гардиши молро таъмин намудан бояд доимо давом дода шавад.

Таъмин намудани гирдгардиши мол дар система[ои иrтисодb бо ро[[ои гуногун [ал гардидааст. Асосан, ду ро[и [алли он[о мавxуд аст. Якум, ба нарх[о имконият дода шавад, ки дар бозор истифодаи захира[оро идора намояд. Дуюм, истифодаи захира[о бо амалиёт[ои сиёсb ва маъмурb идора карда шавад.