- •4.Пачатак рассялення славян на тэрыторыі Беларусі і славянізацыя балтаў
- •5.Станаўленне раннефеадальных дзяржаўных ўтварэнняў усходніх славян.
- •11. Асаблівасці сацыяльна-эканамічнага развіцця беларускіх зямель у складзе вялікага княства літоўскага.
- •12. Знешняя палітыка вкл. Барацьба з тэўтонскім орданам, мангола-татарамі і суперніцтва з маскоускай дзяржавай.
- •13. Асноўныя накірункі развіцця беларускай культуры ў часы вкл. Месца і роля беларускай культуры ў агульнаеўрапейскім культурна-цывілізацыйным працэсе.
- •14. Лівонская вайна. Люблінская ўнія 1569г. Утварэнне рэчы паспалітай (рп)
- •15. Беларускія землі ў складзе рэчы паспалітай
- •16. Палітычны крызіс. Тры падзелы і канец рп.
- •17. Беларускія землі падчас войнаў XVI-XVIII ст. І падзелаў Рэчы Паспалітай.
- •18. Канстытуцыя Рэчы Паспалітай і паўстанне т. Касцюшкі як спроба захавання самастойнасці рп.
- •19. Гістарычныя ўмовы і асаблівасці развіцця беларускай культуры ў XVII-XVIII ст. (архітэктура літаратура, грамадская думка, адукацыя, мастацтва).
- •20. Асаблівасці сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі пасля ўключэння ў склад Расійскай імперыі. Палітыка царызма на Беларусі.
- •21. Асаблівасці сацыяльна-эканамічнага развіцця беларусі пасля уключэння у склад расійскай імперыі
- •22. Беларусь у вайне 1812 г.
- •23.Грамадска–палітычны рух на Беларусі ў першай палове XIX стагоддзя
- •24. Паўстанне 1863-1864 гг.
- •25. Развіццё капіталістычнага спосабу вытворчасці
- •28) Этнічная і канфесійная структура насельніцтва Беларусі ў складзе Расійскай імперыі
- •27, 29) Беларусь ў першай палове XIX стагоддзя: асаблівасці культурнага развіцця.
- •31. Асаблівасці складвання канфесійных адносін на т. Беларусі у 14 – 19 ст. (гісторыя узаемаадносін праваслаўнай, каталіцкай, уніяцкай і пратэстанскай цэркваў).
- •32. Рэвалюцыі 1905-1907 гг., лютаўская 1917 г., іх наступствы для беларусі.
- •33.Беларусь ва умовах Першай сусветнай вайны. Наступствы вайны для Беларусі.Версальска-Вашінгтонская сістэма. Нарастанне фашыстскай пагрозы у свеце.
- •35.Абвяшчэнне Беларускай народнай рэспублікі(бнр), тры ўстаўныя граматы, гістарычны лёс бнр.
- •Вопрос 46!Віцебская вобласць у гады Вялікай Айчыннай вайны
- •Вопрос 47!Заканчэнне Вялікай Айчыннай вайны і Другой сусветнай вайны. Уклад беларускага народа ў разгром фашысцкай Германіі.
- •2 Верасня 1945 г. Японія падпісала Акт аб безагаворачнай капітуляцыі. Другая сусветная вайна закончылася.
- •Вопрос 48!Аднаўленне і развіццё народнай гаспадаркі ў пасляваенны час
- •Вопрос 49!Удзел бсср у заснаванні I дзейнасціАрганізацыіАб'яднаныхНацый (аан)
- •Вопрос 50!Грамадска-палітычнае жыццё Беларусі ў другой палове 40-80-х гадоў XX ст.
- •51. Удзел бсср у заснаванні і дзейнасці аан. Роля бсср на міжнароднай арэне ў перыяд канфрантацыі двух грамадска-палітычных сістэм у другой палове 40-х – першай палове 80-х гг. XX ст.
- •52.Грамадска-палітычнае жыццё бсср у другой палове 40-х – 80-я гг.XX.
- •54.Асноўныя дасягненні беларускай літаратуры, адукацыі, навукі, мастацкай культуры ў 50 – 80 гг. XX.
- •55. Нарастанне крызісу савецкай сістэмы. Распад ссср, утварэнне снд. Абвяшчэнне суверэнітэту рб. Станаўленне незалежнасці рб ў 1991-1994 гг.
- •56,57. Прыняцце Канстытукцыі рб: пераход ад парламенцкай да прэзідэнцкай рэспублікі. Аналіз сістэмы ўлады у рб.Канстытуцыя рб.
- •58.Грамадска-палітычнае развіццё рб у хх-Хӏ ст.
- •59.Асноўныя напрамкі сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь у 1990-я гг. - Пачатку XXI ст.
- •61. Культурна-духоўнае жыццё
- •62. Развіццё Рэспубліцы Беларусь на сучасным этапе
62. Развіццё Рэспубліцы Беларусь на сучасным этапе
1. Важнае значэнне ў культурна-нацыянальным адраджэнні
сучаснай Беларусі мела стварэнне спрыяльных умоў для развіцця беларускай мовы. У студзені 1990 г. быў пры-няты Закон «Аб мовах у БССР», які ўстанавіў, што дзяр-жаўнай мовай Беларусі з'яўляецца беларуская мова. Разам з тым Закон прадугледжваў права свабоднага карыстання рускай мовай як мовай міжнацыянальных зносін, свабод-нае развіццё і ўжыванне іншых нацыянальных моў. На ўсе-беларускі рэферэндум у 1995 г. было вынесена пытанне аб статусе рускай мовы ў Беларусь Большасць насельніцтва выказалася за наданне роўных правоў беларускай і рускай мовам. Палажэнне аб існаванні дзвюхраўнапраўных дзяр-жаўных моў у рэспубліцы замацавана ў Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь.
Непасрэдна да Закона аб мовах далучаецца Закон аб аду-кацыі, прыняты ў 1991 г. Няпоўная сярэдняя адукацыя з'яў-ляецца сёння ўсеагульнай у Рэспубліцы Беларусь.
2. Развіццё літаратуры і мастацтва на рубяжы 80—90-х гг. XX ст. было звязана з зацвярджэннем агульначалавечых каш- тоўнасцей. Беларускія пісьменнікі звярнуліся да тэмы гісторыі беларускага народа. Раман Леаніда Дайнекі «Меч князя Вячкі» прысвечаны часам Полацкага княства, якое паўстала на шляху заваёўнікаў-крыжакоў. Полацкі князь Усяслаў Чара-дзей — галоўны герой рамана «След ваўкалака». Аднаўлен-ню гістарычнай памяці народа садзейнічаюць літаратурныя творы Уладзіміра Арлова, які прысвяціў сваю дзейнасць ас-вятленню гісторыі Полаччыны. Заслужанай папулярнасцю карыстаюцца творы Кастуся Тарасава «Памяць пра легенды», «Пагоня на Грунвальд», «Тры жыцця Рагнеды». На шырокім гістарычным фоне, з улікам агульначалавечых каш-тоўнасцей, разглядаецца лес беларускага народа ў XX ст. у аповесцях Васіля Быкова «Сцюжа», «Сцяна».
Да тэмы сучаснасці, у тым ліку Чарнобыля, звярнуўся Іван Шамякін. Выйшлі яго раман «Злая зорка», аповесці «Ахвя-ры», «Сатанінскі тур».
У цэнтры творчасці народнага мастака Беларусі Міхаіла Савіцкага — чарнобыльская трагедыя, якая знайшла адлю-страванне ў цыкле карцін. У іх ліку — «Чарнобыльская мадонна».
Мастаком Аляксандрам Кішчанкам у 1995 г. створаны «Габелен стагоддзя», які адлюстроўвае найбольш вядомых палітычных дзеячаў XX ст. Яго габелен «Чарнобыль» зна-ходзіцца ў будынку ААН у Нью-Йорку.
У 1997 г. на сцэне Нацыянальнага тэатра імя Янкі Купа-лы адбылася прэм'ера п'есы Аляксея Дударава «Князь Вітаўт», якая распавядае аб складаным гістарычным лесе беларускага народа. 3 1990 г. ідзе опера кампазітара Уладзіміра Солтана «Дзікае паляванне караля Стаха». Старонкі гісто-рыі Полацкага княства сталі сюжэтам беларускага балета «Страсці (Рагнеда)», які пастаўлены Валянцінам Елізар'е-въш. Балет прызнаны ў 1995 г. лепшым у свеце па сваёй харэ-аграфіі.
У апошнія гады створаны скульптурныя помнікі выдаўцу першай на тэрыторыі Беларусі друкаванай на беларускай мове кнігі С. Буднаму ў Нясвіжы, беларускаму пісьменніку XII ст. Кірылу Тураўскаму ў старажытным Тураве, паэту — ураджэнцу Беларусі А. Міцкевічу ў Навагрудку, беларускаму першадрукару Ф. Скарыне і Ефрасінні Полацкай на іх радзіме ў Полацку. На узор заходнееўрапейскіх універсітэ-таў дворык Беларускага дзяржаўнага універсітэта ўпры-гожылі помнікі Ефрасінні Полацкай і Кірылы Тураўскага, М, Гусоўскага і Ф. Скарыны, С Буднагаі В. Цяпінскага.
Брэсцкім майстрам Мікалаем Кузьмічом адноўлена хрыс-ціянская святыня, страчаная ў гады Вялікай Айчыннай вай-ны, — крыж Ефрасінні Полацкай.
Навука i Культура Беларусі на сучасным этапе
Дэмакратызацыя грамадска-палітычнага жыцця, абвяшчэнне дзяржаўнай незалежнасці рэспублікі, а таксама эканамічны крызіс вызначылі кірунак развіцця культуры Беларусі. У змяніўшыхся ўмовах выразна праявіліся яе новыя рысы: паступовае пераадоленне ідэалагічнага і дзяржаўнага кантролю ў культуры, здзяйсненне пэўных крокаў на шляху да нацыянальна-культурнага адраджэння Беларусі, вяртанне айчыннай гістарычнай спадчыны і інш.
Сярэднія школы рэспублікі перайшлі на новыя праграмы навучання, на падручнікі, складзеныя беларускімі аўтарамі. Адчыніліся ліцэі, гімназіі, каледжы (у 1991/92 навучальным годзе ўжо працавала 33 гімназіі, 12 ліцэяў, 2 каледжы).
Падмуркам навукі па-ранейшаму застаецца АН Беларусі, дзе дзейнічае больш за 20 навукова-даследчых інстытутаў. Інстытут фізікі акадэміі распрацаваў тэхналогію вырошчвання штучных алмазаў. У філалогіі адбыліся значныя змены, упершыню свет убачыў трохтомны слоўнік беларускай мовы.
У 1990 г. у свеце шырока адзначалася 500-годдзе з дня нараджэння беларускага асветніка і першадрукара Ф.Скарыны. Гэтаму юбілею была прысвечана святочная цырымонія ў Парыжы ў штаб-кватэры ЮНЕСКА. Вяртанню гістарычнай памяці народа садзейнічае выданне часопісаў "Спадчына", "Беларускі гістарычны часопіс", "Беларуская мінуўшчына" і інш. Вялікая праца праводзіцца па перавыданні твораў рэпрэсіраваных навукоўцаў. Адноўлены ў памяці народа імёны выдатных беларускіх вучоных гісторыкаў У. Ігнатоўскага, пяру якога належыць "Кароткі нарыс гісторыі Беларусі", В. Ластоўскага, які яшчэ ў 1910 г. надрукаваў упершыню на беларускай мове "Кароткую гісторыю Беларусі", М. Доўнар-Запольскага і інш.
Усё больш моцны ўплыў на свядомасць беларускага народа аказваюць пісьменнікі. Высокай грамадзянскай пазіцыяй вылучаюцца творы В. Быкава, Н. Гілевіча. Гістарычная тэматыка пераважае ў творчасці У.Арлова ("Таямніцы полацкай гісторыі), Л. Дайнекі (раманы "Меч князя Вячкі", "След ваўкалака"), К.Тарасава ("Памяць пра легенды. Постаці беларускай мінуўшчыны"), В.Чаропкі ("Імя ў летапісе").
У 1993 г. у рэспубліцы налічвалася 23 тэатры. У ліпні 1989 г. упершыню пад адкрытым небам у двары Траецкага прадмесця ў Мінску была пастаўлена опера У. Солтана "Дзікае паляванне караля Стаха". Падзеяй у тэатральным жыцці рэспублікі стаў спектакль "Тутэйшыя" Я. Купалы (1990), прасякнуты ідэяй адраджэння нацыянальнай свядомасці беларускага народа. У 1994 г. пастаўлена п’еса В. Дуніна-Марцінкевіча "Ідылія". У фарміраванне творчага аблічча тэатра вялікі ўклад зрабілі акцёры Г. Глебаў, Л. Рахленка, З. Стома, С. Станюта і інш.
Традыцыйным стала правядзенне музычных фестываляў "Мінская вясна", "Славянскі базар", "Віцебская восень", "Беларуская сакавіца" і інш.
У сучасным выяўленчым мастацтве Беларусі выразна пашырыліся нефармальныя тэндэнцыі. Адкрыліся недзяржаўныя галерэі "Арттворчасць", "Вітанова", "Жыльбея", "Верхні горад" і інш. З'явіліся неафіцыйныя творчыя аб'яднанні. Традыцыйна высокім прафесіяналізмам вызначаецца беларуская школа графікі. Яе найбольш таленавітыя прадстаўнікі - В. Шаранговіч, М. Купава, А. Кашкурэвіч і інш.