30 Сорау. 21 гасыр башында татар мэдэниятенен хэлен хэм анын усеш перспективаларын ничек кузаллыйсыз?

21 гасыр башында татар мэдэнияте "комеш гасыр"ын кичерэ. Мэгариф олкэсендэ мэктэп, мэдрэсэлэр топ рольне уйнауны дэвам итэ. Аларны саны арта.1905 елга КАзан губернасында барлыгы 845 мэктэп/мэдрэсэ саналса, 8 елдан сон аларнын саны 967 гэ житэ.Рус - татар училищелары, мэдрэсэлэр каршында рус класслары ачыла. Яна(жэдитчелек) мэдрэсэлэре ("Касыймия", "Хосэиния", "Рэсулия","Буби"х.б.) усеше кузэтелэ. Татар хатын-кыз мэгарифе усэ. Л.Хосэенова, М.Музаффари, Р.Амирхани,Ф.Эдгамова яна юнэлештэге мэктэплэре зур популярлык казана. Беренче татар хатын-кыз гимназиясе 1016елнын октябрендэ Ф.Аитова тарафыннан ачыла. Татар мэгарифе авыр шартларда усэ. Хокумэт, чиновниклар каршы була. Шулай да татарларнын белемгэ булган омтылыш берни дэ туктата алмый. Татарларнын белемлелелек дэрэжэсе хэтта русларныкыннан да артып китэ. Югары белем алуга омтылыш арта. 1908 елда Казан университетында укучыларнын 13 татар булса, 5 елдан сон - 27. Татарлар Париж, Лейпциг, Женева, Нью-Йорк та белем ала. Дорес, югары белемне хэлле татарларнын балалары гына ала алган.

Эдэбият. Чэчэк ата. Яна ижат методлары формалаша. Татар эдэбиятында яшь кочлэр куренэ башлый. Сонрак алар татар эдэбиятынын классикларына эверелэ. Бу чорда прозаик, публицист,педагог,шагыйрь Г.Тукай, мэгрифэтчелек традициялэрен, тэнкыйди реализм методларын дэвам итуче М.Гафури ижат итэ. Татарнын танылган драматургы, татар театрына нигез салучы Г.Камал да бу чорда яшэгэн ("Бичара егет", "Банкрот", "Беренче театр"). Укучылар арасында Г.Ибрахимов, Ф.Амирхан, Ш.Камал, Г.Колэхмэтов, С.Рэмиев, Дэрдемэнд, Г.Исхакый ижаты дан казана.

Татар китап басу эшчэнлеге зур усеш ала. Типографиялэр саны арта. Аларнын кубесе китап басу хэм сату буенча специальлэшэ. Ин танылганнары - "Сабах","Миллэт","Мэгариф (Кэримовларнын). Бу типографиядэ М.Гафури,Ф.Карими,М.Фэйзи,Д.Дефо,Тургенев х.б. китаплары басыла.

Музыка. Композитор Захидулла Яруллин Казанда беренче кыллы оркестр оештыра. "Тукай Маршы"н ижат итэ. Ин кин таралган музыка уен кораллары булып мандолина,гармоника,скрипка тора. Беренче профессиональ татар жырчылары арасында ин популяры Фэйзулла Туишев, Камил Мотыйги санала. Грамоффон пластинкаларга язылган татар музыкасы барлыкка килэ. Талантлы узешчэн музыка белгече, халык жырларын жыючы - Гыйлажетдин Сэйфуллин.

Шул рэвешле 1900 - 1916 еллар аралыгында татар мэдэнияте бер адым алга атлый дип эйтергэ була.