
- •1. Тэорыя літаратуры у сістэтеме навук аб літаратуры.
- •2. Паходжанне мастацтва. Мастацтва як спосаб пазнання свету.
- •3. Літаратура ў сістэме культуры.
- •4. Літаратура як мастацкае слова. Месца літаратуры сярод іншых відаў мастацтва.
- •5. Літаратура як мастацкае слова. Літаратура і смі.
- •6. Мастацкі вобраз. Літаратурны вобраз.
- •7. Міфалогія - фальклор - літаратура. Міф у сучаснай літаратуры.
- •8. Аўтар, апавядальнік, персанаж у літаратурным творы.
- •9. Змест і форма літаратурнага твора.
- •10. Літаратурны твор як сістэма. Паняцце пра цэласнасць мастацкага тэксту.
- •11. Элементы зместу: тэма, праблема, ідэя. Задума твора.
- •12. Ідэя твора. Аўтарская і аб'ектыўная ідэя ў літаратурным творы
- •13. Выбар тэмы. Тэматыка мастацтва
- •14. Тыпы аўтарскай эмацыянальнасці.
- •15. Прадметны свет літаратурнага твора
- •16. Літаратурны вобраз. Вобраз-персанаж: сродкі стварэння.
- •17. Мастацкая дэталь. Дэталь і падрабязнасць.
- •18. Персанаж і пісьменнік: герой і аўтар. Формы і прыёмы псіхалагізму.
- •19. Персанаж і яго каштоўнасная арыентацыя.
- •20. Час і прастора у літаратурным творы. Паняцце пра хранатоп.
- •21. Мова мастацкага твора. Паэзія і проза.
- •22. Мова як матэрыял літаратуры. Літаратурная мова і мова мастацкага твора.
- •23. Метафара і яе разнавіднасці. Метафарычнае мысленне ў літаратуры.
- •24. Тропіка.
- •25. Паэтычны сінтаксіс
- •26. Элементы формы: кампазіцыя.
- •27. Кампазіцыйныя прыёмы.
- •28. Сюжэт і фабула літаратурнага твора. Сюжэт як сродак раскрыцця характараў і персанажаў.
- •29. Неаўтарскае слова: ліатаратура ў літаратуры.
- •30. Сістэмы вершаскладання.
- •31. Сілаба-танічная сістэма вершаскладання.
- •32. Рытміка. Метрыка (стапа, памер, метр, рытм).
- •33. Строфіка. Віды строф
- •34. Цвёрдыя формы верша.
- •35. Белы верш, вольны верш, свабодны верш: суадносіны ва ўжыванні тэрмінаў.
- •36. Рыфма і рыфмоўка.
- •37. Гукапіс літаратурнаг твора. Інтанацыя.
- •38. Літаратурныя роды. Прынцыпы класіфікацыі літаратурных родаў.
- •39. Эпас як літаратурны род.
- •40. Лірыка як літаратурны род. Паняцце пра лірычнага героя.
- •41. Асаблівасці драмы як літаратурнага рода.
- •42. Літаратурныя жанры. Жанравыя канфрантацыі і традыцыі.
- •43. Міжродавыя і пазародавыя літаратурныя формы.
- •44. Літаратурныя іерархі і рэпутацыі.
- •45. Міжнародныя літаратурныя сувязі. Нацыянальная спецыфіка літаратуры.
- •46. Літаратурны працэс: дынаміка і стабільнасць.
- •47. Літаратурны працэс: мастацкія сістэмы хіх - хх стст.
- •48. Літаратуразнаўства і літаратурная крытыка.
- •49. Да пытання аб вывучэнні генэзісу літаратурнай творчасці.
- •50. Прынцыпы разгляду літаратурнага твору.
- •51. Стыль пiсьменнiка
23. Метафара і яе разнавіднасці. Метафарычнае мысленне ў літаратуры.
Метафора и ее виды. Один из самых распространенных худ. приемов. Метафора - перенос наименования по сходству. Сходство м.б. различным: по форме - иголка (швейная) и иголка (хвойная)\по расположению - рукава реки - рукава куртки. \по функции - дворник (человек) и дворник (очистит. устройство).\метафоры-названия (сросшиеся метафоры, или “мертвые”) - часы идут. Все это - простейшие виды метафор, сущ-юшие как в любом худ. произ-нии, так и в речи. Далее пойдут более сложные метафроры, хар-ные в осн. только для художественных произведений. Общепоэтические (фигуральные метафоры) - их переносной х-р легко понять. Метафоры авторские (индивидуально-стилистические) - не закреплены ни в словарях, ни в языке.
Метафоры комические - средство юмора и сатиры. Развернутая метафора (цепочка метафор, двучленная метафора) - на основе одной метафоры рождается другая. Примеры: “Костер рябины красной” - Есенин; “лезвие взгляда” - Шолохов“.
24. Тропіка.
Троп, вобраз (ад грэч. Tropos – паварот, зварот, вобраз) – слова ці моуны выраз, ужытыя ў пераносным значэнні. У Т. На аснове нейкіх агульных рыс супастаўляюцца дзве з’явы, адна з якіх характырызуецца праз прыметы другой. Ужываюцца Т. і ў размоўнай мове, аде асноўная сфера іх бытавання – мастацкая літаратура, асабліва паэзія. Яны дапамагаюць лаканічна і вобразна выявіць сутнасць з’явы, індывідуалізаваць яе, даць ей ацэнку. Т. – не “акраска”, а адзін са сродкаў вобразнага пазнання жыцця, спосаб узбагачэння літаратурнай мовы новымі сэнсавымі адценнямі. Не дзіва таму, што паэты адчуваюць арганічную патрэбу ў Т. Т. прадвызначалі жывапіснасць наступных радкоў П. Броўкі:
Вятры – вандроўнікі, вядома,
Барозны – гуслі на раллі,
А сосны – рыцарі ў шаломах,
Крыніцы – вочы ўсей зямлі.
Адрозніваюць Т.простыя: эпітэт, параўнанне і складаныя: метафара, зваротная метафарызацыя, этымалагізм паэтычны, метанімія, сінекдаха, гіпербала, літота, сімвал, алегорыя, іронія, гратэск, перыфраза. Часам вылучаюць два тыпы Т. – канкрэтна-пачуццевыя і ўмоўна-асацыятыўныя. Т. першага тыпу ўлічваюць канкрэтнасць і рэльнасць адзнак з’яў ці прадметаў, што ўуспрымаюцца з дапамогай асацыятыўных магчымасцей органаў пачуццяў – зроку, слыху, смаку, абаняння і асязання (серп месяца, зяленае полымя дрэў), другога – вызначаюцца вялікай доляй умоўнасці, апелююць да здольнасцей лагічнага мысленння чалавека, ведаў, жыццевай дасведчанасці (парог, вычасаны з ўспамінаў;карціны, намаляваныя сціснутымі кулакамі, вачамі беспрацоўных, камянямі барыкад).Часам другі тып Т. звязваюць толькі з сучаснай паэзіяй. Аднак умоўна-асацыятыўныя вобразы, у аснове якіх найчасцей ляжаць метанімічныя суадносіны паміж з’явамі і прадметамі рэчаіснасці, у значная ступені былі характэрныя яшчэ для самых даўніх фальклорных твораў. Не трэба. Аднак, абсолютызаваць той ці іншы тып Т. Наяўнасць Т. у паэзіі залежыць ад характару талента паэта, стылевага кіркнку творчасці, канкрэтнай ідэйна-мастацкай задумы, зместу твора. Багацце Т. прадвызначае метафарычны стыль паэзіі, поўная або частковая адсуьнасць іх- аўталагічны (“бязвобразны”). У творчасці нават аднаго паэта яны могуць спалучацца. Паэт можа эвалюцыяніраваць ад аднаго вобразна-стылевага кірунку да другогоа. Напріклад М.Танк (з узростап пераходзіў з метафарызацыі да аўталогіі).
Метафора-вид тропа, перенесение свойств одного предмета (явления) на другой по принципу их сходства в каком-либо отношении или по контрасту. «И золотеющая осень листвою плачет на песок».
Метонимия-троп, состоящий в замене слова или понятия другим словом, имеющим причинную связь с первым. Существует несколько видов. Наиболее употребительны следующие:
1)упоминание автора вместо его произведений или, наоборот, упоминание произведений или биографических деталей, по которым угадывается автор. «Читал охотно Апулея, а Цицерона не читал». «Певец Гяура и Жуана». (т.е. Байрон)
2)указание на признаки лица или предмета вместо упоминания самого предмета. «Серые шлемы с красной звездой белой ораве крикнули – стой».
3)перенос названия с сосуда, вместилища, помещение на содержимое, объем содержимого: «шипенье пенистых бокалов».
4) перенос названия с материала на изделие из него: «шкапы набиты серебром».
5) перенос названия с действия на его результат, место или вовлеченный в действие предмет: остановка – «действие» и «место остановки транспорта».
6) перенос названия с места населенного пункта на совокупность его жителей или связанное с ним событие: «заснул Париж», «Бородино» - «битва на Бородинском поле».
Синекдоха-разновидность метонимии, основанная на перенесении значения с одного явления на другое по принципу количественных отношений между ними. «Все спит: и человек, и зверь, и птица». «И слышно было до рассвета, как ликовал француз».
Олицетворение-стилистический прием, состоящий в том, что неодушевленному предмету, отвлеченному понятию, живому существу, не наделенному сознанием, приписываются качества или действия, присущие человеку. «И звезда с звездою горит».
Сравнение-сопоставление одного предмета с другим с целью создания художественного образа. «Безумных лет угасшее веселье мне тяжело, как смутное похмелье». Различают простое сравнение (сильный как скала), отрицательное или от противного (то не гром гремит, то комар летит) и развернутое (со словосочетанием).
Гипербола-образное выражение, содержащее непомерное преувеличение размера, силы, значения чего-либо. «…и не мороз, а целый Ледовитый океан пробежал по моей спине».
Ирония-употребление слова (выражения) в смысле, обратном буквальному: «Отколе, умная, бредешь ты, голова?» (обращение к ослу).
Литота-образное выражение, содержащее непомерное преуменьшение размера, силы, значения чего-либо. «На вершок бы мне синего моря, на игольное только ушко».
Эпитет-образное определение предмета, явления. Выраженное преимущественно прилагательным. Эпитетом слово становится в тексте: деревянная походка.
Аллегория-иносказательное изображение отвлеченного понятия при помощи конкретного жизненного образа: «лиса» - о хитром человеке.
Перифраз-описательный оборот, употребляющийся вместо какого-либо слова, словосочетания: автор «Тихого Дона».
Антономасия -употребление имени собственного в нарицательном значении: Дон Кихот – «рассеянный мечтатель», Хлестаков – «лгун, обманщик».