Генеалагічная класіфікацыя моў свету

Найбольш вядомая класiфiкацыя моў свету ― генеалагiчная. Генеалагiчная класiфiкацыя ― гэта падзел на групы (сем’i моў) паводле агульнага паходжання i роднасных сувязей. У сучасным мовазнаўстве выдзяляецца 8 сем’яў (iндаеўрапейская, паўночна-каўказская, аўстранезiйская, семіта-хаміцкая, фіна-ўгорская i iнш.), сярод якiх самай вялiкай з’яўляецца iндаеўрапейская. Iндаеўрапейская сям’я складаецца з некалькiх груп:

• iндыйская (мовы сучаснай Iндыi, цыганская, мёртвая мова санскрыт i iнш.)

• iранская (персiдская, таджыкская, афганская, асецінская i iнш.)

• балтыйская (лiтоўская, латышская, мёртвая пруская)

• германская (англiйская, нарвежская, швецкая, нямецкая, галандская,

iдыш i iнш.)

• раманская (iспанская, iтальянская, французская, румынская, малдаўская,

мёртвая лацінская i iнш.)

• кельцкая (iрландская, шатландская i iнш.)

• славянская:

— усходнеславянская (беларуская, руская, украiнская)

― заходнеславянская (польская, чэшская, славацкая, кашубская, сербскалужыцкая, мёртвая палабская)

― паўднёваславянская (балгарская, македонская, сербскахарвацкая, мёртвая стараславянская)

Акрамя таго, у індаеўрапейскую сям’ю ўваходзяць асобныя мовы ― армянская, албанская, грэчаская і інш.

Некаторыя мовы не ўваходзяць у склад нiякiх груп (японская, карэйская i iнш.).

Перадумовы фарміравання беларускай мовы

Беларуская мова адносіцца да індаеўрапейскай сям’і моў. Паводле навуковай тэорыі аб існаванні індаеўрапейскай расы, практычна ўсе еўрапейскія і частка азіяцкіх народаў маюць адзіную прарадзіму, а іх мовы ўзыходзяць да адзінай мовы-крыніцы, якую называюць агульнаіндаеўрапейскай. Пацверджаннем гэтай тэорыі з’яўляюцца шматлікія паралелі, агульныя элементы, уласцівыя розным мовам індаеўрапейскай сям’і: беларускае дзень, рускае день, польскае dzień, балгарскае ден, літоўскае dienâ, старажытнаіндыйскае dinam, лацінскае dies, старажытнаірландскае denus і г.д.; бел. тры, сербскахарвацкае три, чэшскае tri, англійскае three, старажытнаіндыйскае trayas (trini, tri), лацінскае trēs, іспанскае tres. Агульнаіндаеўрапейскае паходжанне маюць назвы роднасці (маці, дзед, зяць), назвы частак цела чалавека (зуб, кроў, мозг), назвы якасцей (жывы, сухі), лічбаў (тры, дзесяць) і многія іншыя.

Па меркаванні гісторыкаў, славяне выдзеліліся з індаеўрапейскага адзінства прыкладна ў ІІІ ― ІІ тысячагоддзях да н.э. Мову славян гэтага перыяду называюць агульнаславянскай. Агульнаславянская мова была неаднароднай, члянілася на дыялекты, межы паміж якімі сталі даволі выразнымі прыблізна ў сярэдзіне І тысячагоддзя н.э., што прывяло да ўтварэння ўсходнеславянскай, заходнеславянскай і паўднёваславянскай моўных супольнасцей.

Пасля прыняцця хрысціянства ў Х ст. у Кіеўскай Русі на аснове царкоўнай стараславянскай мовы і жывых народных гаворак узнікае старажытнаруская (усходнеславянская) літаратурная мова. Неабходна звярнуць увагу на тое, што гэта мова была агульнай для трох усходнеславянскіх народаў, у ёй адлюстроўваліся, сінтэзаваліся асаблівасці рускай, беларускай і ўкраінскай моў. На гэтай мове напісана «Слова пра паход Ігаравы», «Аповесць мінулых гадоў» і інш.